อุทยานแห่งชาติทางทะเล

          ในระบบอุทยานแห่งชาติของประเทศไทย  ได้กำหนดให้อุทยานแห่งชาติที่มีอาณาเขตครอบคลุมพื้นที่ชายฝั่งทะเล  เกาะแก่ง  และพื้นที่น้ำตลอดชายฝั่งทะเลเป็น  อุทยานแห่งชาติทางทะเล  ซึ่งได้รวบรวมระบบนิเวศของสิ่งมีชีวิตทั้งที่อยู่บนบก  ใกล้ชายฝั่ง  และในท้องทะเลไว้เป็นจำนวนมาก  และมีแหล่งธรรมชาติที่สวยงามเหมาะแก่การพักผ่อน  ศึกษาหาความรู้  ในปัจจุบัน  (กันยายน 2542)  อุทยานแห่งชาติทางทะเลของประเทศไทยมีจำนวนทั้งสิ้น 21 แห่ง  เนื้อที่รวมประมาณ 3,631,659.52 ไร่  หรือ 5,810.66 ตารางกิโลเมตร ( 1.13 % ของเนื้อที่ประเทศไทย)

มีสภาพภูมิประเทศเป็นภูเขาหินปูนสูงชัน  ริมฝั่งทะเลที่สวยงาม  ผสมกับที่ราบริมฝั่งที่เป็นหาดเลนและห้วงน้ำทะเลตื้น  รวมตลอดถึงหมู่เกาะหินปูนใกล้ชายฝั่งรวม 5 เกาะ  ได้แก่  เกาะสัตกูด  เกาะโครำ  เกาะนมสาว  เกาะระวิง  และเกาะระวาง  มีพื้นที่ราบน้ำขังตลอดปีอยู่ทางด้านตะวันตกของอุทยานแห่งชาติคือ ทุ่งสามร้อยยอด  ซึ่งเป็นแหล่งอาหารที่สมบูรณ์ของนกและปลาน้ำจืดนานาชนิด   ยอดเขาที่สำคัญได้แก่  เขาใหญ่  เขาถ้ำประทุน  เขาแดง  เขาหุบจันทร์  และเขาขั้นบันได ฯลฯ  มีหลายแห่งที่หินปูนถูกอิทธิพลของธรรมชาติกัดเซาะ หรือผุกร่อนสลายเป็นถ้ำหรือปล่องหุบเหวขนาดใหญ่ที่สำคัญคือ  ถ้ำพระยานคร

เป็นหมู่เกาะที่มีความสวยงาม  มีหาดทรายขาวสะอาด อุดมไปด้วยทรัพยากรทางทะเลเช่น ปะการัง  เป็นแหล่งเลี้ยงตัวอ่อนของสัตว์น้ำนานาชนิด  ที่สำคัญคือ  ปลาทู ปลากะตัก  และหมึก

เป็นหมู่เกาะตั้งอยู่ในทะเลอันดามัน  ในท้องที่ตำบลเกาะพระทอง  อำเภอคุระบุรี  ประกอบด้วยเกาะ 5 เกาะ  คือ  เกาะสุรินทร์เหนือ  เกาะสุรินทร์ใต้   เกาะรี  เกาะไข่  และเกาะกลาง  เป็นหมู่เกาะที่มีแนวปะการังน้ำตื้นอุดมสมบูรณ์และสวยงามที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย  ในบริเวณเกาะสุรินทร์ใต้มีชุมชนชาวเลหรือมอแกน  ซึ่งเป็นชนเผ่าที่มีวิถีการดำรงชีวิตแบบดั้งเดิมอาศัยอยู่

ตะรุเตา  เป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับการราชทัณฑ์  ซึ่งเป็นค่ายกักกันนักโทษการเมืองและนักโทษสามัญในปี 2480 - 2491  ประกอบด้วยเกาะใหญ่น้อย 51 เกาะ  เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีขนาดใหญ่  มีความอุดมสมบูรณ์ทั้งระบบนิเวศป่าบก  ป่าชายเลน  และแนวปะการัง  จนได้รับการยกย่องให้เป็น  ASEAN Heritage Parks  and Reserves

ครอบคลุมพื้นที่ป่าชายเลนผืนใหญ่ที่อุดมสมบูรณ์  นับตั้งแต่เขตอำเภอเมืองเลียบตามชายฝั่งจนถึงเขตอำเภอตะกั่วทุ่ง  และยังประกอบด้วยเกาะน้อยใหญ่ประมาณ 42 เกาะ  เช่น  เกาะพระอาตเฒ่า  เกาะห้อง  เกาะปันหยี  เป็นต้น   นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่เขาเขียน เกาะปันหยี  เขาระย้า ถ้ำนาค  เกาะพระอาตเฒ่า  และยังมีความโดดเด่นทางด้านธรณีสัณฐาน เช่น  เขาตะปู  เขาพิงกัน  และถ้ำลอด

ทะเลบัน เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่ซึ่งเกิดจากการยุบตัวของพื้นดิน  มีสัตว์ป่าชุกชุม  เช่น  นกเงือก  สมเสร็จ  รวมทั้งสัตว์อีกชนิดหนึ่งที่เรียกว่า  หมาน้ำ  ซึ่งก็คือเขียดว๊ากที่ส่งเสียงร้องคล้ายลูกสุนัข  มีชุกชุมตามริมบึง  น้ำตกที่น่าชมภายในอุทยานแห่งชาติมี  น้ำตกรานี  น้ำตกยาโรย  และน้ำตกโตนปลิว   นอกจากนี้ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติยังมีซาไกหรือเงาะป่า อาศัยอยู่ซึ่งเป็นผู้ชำนาญการใช้พื้นที่ในการดำรงชีวิต

มีหาดทรายที่ต่อเนื่องเป็นระยะทางยาวได้แก่  หาดในทอน  หาดในยาง  หาดไม้ขาว  และหาดทรายแก้ว  หาดเหล่านี้มีทรายละเอียดและไม้สนทะเลขึ้นอยู่ทั่วไป  ในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนกุมภาพันธ์  จะมีเต่าทะเลขึ้นมาวางไข่เป็นประจำทุกปี  นอกจากนี้บริเวณหน้าหาดในยางยังเป็นแหล่งปะการัง  และมีสัตว์ทะเลนานาชนิด  ส่วนหาดไม้ขาวเป็นหาดแห่งเดียวซึ่งมีจั๊กจั่นทะเลอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก

มีหาดทรายขาวสะอาดและน้ำทะเลใส  เป็นแหล่งที่อุดมสมบูรณ์ด้วยปะการังแห่งหนึ่งของชายฝั่งทะเลจังหวัดระยอง  เช่น  ปะการังแผ่นตั้ง  ปะการังพุ่ม  ปะการังก้อน  ปะการังเขากวาง  ปะการังเห็ด  ปะการังอ่อน  ปะปนกัน  และยังมีสิ่งมีชีวิตอื่นเช่นพวกดอกไม้ทะเล  ปลาการ์ตูน  หนอนดอกไม้  หนอนฉัตร  เป็นต้น

หมู่เกาะช้าง  อยู่ห่างไกลจากปากแม่น้ำทำให้เกิดการทับถมของตะกอนโคลนเลนน้อย  จึงทำให้หมู่เกาะเหล่านี้เต็มไปด้วยหาดทรายที่ขาวสะอาด  น้ำทะเลใส  สวย  และอุดมสมบูรณ์ด้วยสรรพชีวิตใต้ท้องทะเล  ได้แก่  ปะการัง  หอยมือเสือ  ดอกไม้ทะเล  ปลาสวยงามในแนวปะการัง  ดาวทะเล  กัลปังหา  และสาหร่าย  นอกจากนี้ยังสามารถพบโลมา  เต่ากระ  นกเงือกกรามช้าง  นกกาฮัง และกบเกาะช้าง

ประกอบด้วยเกาะที่สำคัญคือ  เกาะเภตรา  เกาะเขาใหญ่  เกาะลิดี  เกาะบุโหลน  และเกาะเหลาเหลียง  ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นเขาลาดชันสูง  มีพื้นราบบริเวณหุบเขาและชายหาด  มีความหลากหลายของชนิดพันธ์สัตว์ไม่มากนัก  ที่พบเห็นโดยทั่วไปได้แก่  ค่างแว่นถิ่นใต้  กระจง  หมูป่า  กระรอก  นกออก  เหยี่ยวแดง  นกเงือก  นกกระเต็น  นกยางทะเล  งูเหลือม ตะกวด  นอกจากนี้ในบริเวณเกาะต่างๆ เหล่านี้  ยังมีแนวปะการังใต้ทะเลที่สวยงามและอุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติใต้ทะเล

ประกอบด้วยหาดทรายขาว  น้ำใส  ถ้ำสวย  บ่อน้ำร้อน  แนวปะการังทั้งน้ำตื้นและน้ำลึก  และเป็นแหล่งอาศัยของสรรพชีวิตทั้งพืชและสัตว์  โดยเฉพาะพะยูน  ซึ่งเป็นสัตว์ป่าสงวนชนิดหนึ่ง

ประกอบไปด้วยพื้นที่ชายฝั่งทะเลยาวประมาณ 60 กิโลเมตร  และหมู่เกาะ 2 หมู่เกาะ  ได้แก่  หมู่เกาะกำใหญ่ และหมู่เกาะกำนุ้ย  รวมทั้งเกาะต่างๆ อีก 8 เกาะ  ประกอบไปด้วยสังคมพืชของป่าชายเลน  ป่าชายหาด  และป่าดงดิบ  ทำให้เหมาะเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์หลายประเภท เช่น  กระแต  บ่าง  ลิงลม  ลิงแสม  ค่างแว่นถิ่นใต้  หมีขอ  กระจง ลิ่น  นกนานาชนิด ฯลฯ  และในบริเวณหมู่เกาะกำ เกาะค้างคาว  ยังอุดมสมบูรณ์ไปด้วยแนวปะการังซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยหลบภัย  และขยายพันธ์ของสัตว์น้ำเป็นอย่างดี

สิมิลัน  เป็นภาษายาวี แปลว่า  เก้า   บางคนจึงเรียกหมู่เกาะเก้า  ประกอบไปด้วย  เกาะบอน  เกาะบางู  เกาะสิมิลัน  เกาะปายู  เกาะห้า  เกาะเมียง  เกาะปาหยัน  เกาะปายัง  เกาะหูยง  และเกาะตาชัย  เป็นแหล่งปะการังน้ำลึกที่สวยงาม  และมีหาดทรายขาวเนียนจนได้รับการยกย่องจากนิตยสารสกินไดวิงของอเมริกาว่า เป็นหมู่เกาะที่มีความสวยงามทั้งบนบกและใต้น้ำ ติดอันดับความงาม 1 ใน 10 ของโลก

มีทรัพยากรหลากหลายชนิดทั้งหาดทรายขาด  น้ำทะเลใสสะอาด  อ่าว  เกาะ ถ้ำ  และสุสานหอย  ซึ่งมีอายุประมาณ 65 ล้านปี  นอกจากนี้บนเกาะพีพีเลยังมีถ้ำไวกิ้งที่มีขนาดใหญ่กว้างขวางเพดานสูง  และเป็นที่อยู่อาศัยของนกนางแอ่นเป็นจำนวนมาก  ตามผนังถ้ำมีภาพเขียนสีโบราณเป็นรูปเรือใบคล้ายเรือไวกิ้ง  บริเวณโดยรอบของเกาะต่างๆ มีปะการังอยู่ทั่วไป

ประกอบด้วยเกาะต่างๆ อันได้แก่  เกาะลันตาใหญ่  เกาะลันตาน้อย  เกาะตะเบ็งเล็ง  หมู่เกาะห้า  หมู่เกาะรอก  และเกาะไหง   สภาพพื้นที่โดยทั่วไปประกอบไปด้วยโขดหินผาสูงชัน  สภาพป่าโดยรอบค่อนข้างสมบูรณ์ของป่าดงดิืบ  ป่าชายหาด และป่าชายเลน  ในบริเวณเกาะรอกนอก  เกาะรอกใน  เกาะไหง พบปะการัง กัลปังหา  แส้ทะเล  ฟองน้ำ  เม่นทะเล  ปลิงทะเล  ปลาสวยงามในแนวปะการัง และสัตว์น้ำประเภทอื่นจำนวนมาก ฯลฯ

ปกคลุมด้วยป่าดงดิบและป่าชายเลนมีพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่  หลุมพอ  ตะเคียน  เคี่ยม  ยางนา  ตำเสา  โกงกาง  และแสม  สัตว์ป่าที่พบเห็นได้แก่  หมูป่า  เสือปลา  กระจงหนู  ชะนี  ลิง  ค่าง  ลิ่น  นาก  อ้นเล็ก  บ่าง  ไก่ป่า  และนกนานาชนิด  สำหรับในท้องน้ำทะเลมีสัตว์น้ำที่สำคัญและมีเป็นจำนวนมากได้แก่  ปลาผีเสื้อ  ปลานกแก้ว  ปลาสลิดหิน  ปลิงทะเล ดาวทะเล แมงดาทะเล  ดอกไม้ทะเล  ฟองน้ำ และปะการัง   นอกจากนี้ยังพบภาพเขียนสีสมัยโบราณในบริเวณถ้ำผีหัวโต  แหลมไฟไหม้  แหลมชาวเล  ถ้ำชาวเล  แหลมท้ายแรด  ซึ่งส่วนใหญ่มีลักษณะเป็นภาพคน  ภาพสัตว์  ภาพมือ  และลายเรขาคณิต

ครอบคลุมพื้นที่ในเขตอำเภอท้ายเหมือง  ในช่วงเดือนพฤศจิกายน - กุมภาพันธ์  จะมีเต่าทะเลขึ้นมาวางไข่บริเวณชายทะเลหาดท้ายเหมือง  สำหรับบริเวณเทือกเขาลำปีประกอบด้วยภูเขาหลายลูกได้แก่  เขาขนิม  เขาลำหลัง  และเขาโตนย่านไทร  ปกคลุมด้วยป่าดงดิบ  มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่  ยาง  หลุมพอ  ตะเคียนทอง  กระบาก  เสียดช่อ  พิกุลป่า  เฟิน  และหวาย ฯลฯ

มีลักษณะเป็นหาดทรายขาวสะอาดทอดตัวเป็นแนวยาวสลับโขดหิน ที่ยื่นลงไปในทะเลเป็นตอนๆ เหนือขึ้นมาบนชายฝั่งมีทิวสนทะเลและสนประดิพัทธ์ เป็นแนวยาวขนานไปกับทะเลซึ่งครอบคลุมไปถึงเกาะเล็กๆ 2 เกาะ  ได้แก่  เกาะจาน  และเกาะท้ายทรีย์

เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีพรมแดนติดกับประเทศพม่าทางด้านทิศตะวันตก   โดยมีแม่น้ำกระบุรีเป็นเส้นแบ่งอาณาเขต  ประกอบด้วยพื้นที่บกและพื้นที่น้ำที่เต็มไปด้วยป่าดงดิบชื้นและป่าชายเลน  แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญได้แก่  หมู่เกาะในแม่น้ำกระบุรี  น้ำตกปุญญบาล  และถ้ำพระขยางค์

มีลักษณะเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อน  เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำสายสำคัญในจังหวัดพังงา  ปกคลุมด้วยป่าดงดิบ  พันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่  ยาง  หลุมพอ  กระบาก  ตะเคียนทอง  มะไฟ  ตาเสือ  และสะตอป่า ฯลฯ   สัตว์ป่าที่พบได้แก่  สมเสร็จ  เลียงผา  ลิง  ค่าง  กวาง  เก้ง  หมีควาย  เห่าช้าง  และนกนานาชนิด  สำหรับป่าชายหาดพบในบริเวณชายทะเลเขาหลัก

ตั้งอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลอ่าวไทยตอนกลางในเขตจังหวัดชุมพร  ประกอบด้วยพื้นน้ำ  ชายหาด  อ่าวป่าชายเลน  ภูเขา  และเกาะน้อยใหญ่ทั้งสิ้น 41 เกาะ  มีจุดเด่นที่น่าสนใจประกอบด้วยระบบนิเวศป่าชายหาด   ป่าชายเลน  ป่าดงดิบ  นกนานาชนิด  แนวปะการังตามเกาะและกองหินต่างๆ ที่สวยงาม   ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทางทะเล  และยังมีถ้ำทะเลขนาดใหญ่ที่น่าสนใจซึ่งสามารถพบฉลามวาฬบริเวณน้ำลึกได้บ่อยครั้ง