อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด  ตั้งอยู่ในเขตอำเภอกุยบุรี และอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อย มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ  98  ตารางกิโลเมตร หรือ 61,300 ไร่ ลักษณะภูมิ ประเทศประกอบด้วยภูเขาหินปูนสลับซับซ้อนมีที่ราบน้ำท่วมถึงอยู่ริมชายฝั่งทะเล เป็นที่อาศัยของนกนานาชนิด ซึ่งมีมากในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงกุมภาพันธ์ ได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน พศ.2509 และเป็นอุทยานแห่งชาติประเภทชายฝั่งทะเลแห่งแรกของประเทศไทย

                การเดินทาง จากถนนเพชรเกษมมีทางแยกเข้าอุทยานฯ ได้ 2 เส้นทางได้แก่ กิโลเมตรที่ 256 บริเวณสี่แยกอำเภอปราณบุรี เดินทางไปยังที่ทำการอุทยาฯ อีกประมาณ 38 กิโลเมตร และที่กิโลเมตรประมาณ 286.5 ก่อนถึงอำเภอกุยบุรี 6 กิโลเมตร มีทางแยกไปที่ทำการอุทยานฯ อีก 13 กิโลเมตร ถ้าเดินทางโดยรถประจำทาง หรือลงที่สถานีรถไฟปราณบุรี แล้วเช่ารถสองแถวจากตลาดปราณบุรีเข้าอุทยานฯ เป็นระยะทาง 38 กิโลเมตร ภายในอุทยานฯ มีสถานที่น่าสนใจ ได้แก่

    จุดชมวิวเขาแดง     อยู่บนยอดเขาหนึ่งของเขาแดงเวลาที่เหมาะแก่การขึ้นชมวิว คือ ตอนเช้ามืดประมาณ 05.30 น. เนื่องจากสามารถชมพระอาทิตย์ขึ้น และทัศนียภาพโดยรอบ ๆ ได้อย่างสวยงาม การเดินทาง ต้องเดินเท้าจากที่ทำการอุทยานฯ ไปยังยอดเขาแดง ระยะทางประมาณ 500 เมตร ใช้เวลาประมาณ 30 นาที

   คลองเขาแดง      ท่องเที่ยวสามารถเช่าเรือได้จากหมู่บ้านเขาแดงและที่หมู่บ้านบางปู โดยลงเรือที่ท่าน้ำหน้าวัดเขาแดง ล่องไปตามลำคลองประมาณ 3-4 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางไป-กลับประมาณ 1 ชั่วโมงครึ่ง มีนกนานาชนิดให้ชม เวลาที่เหมาะแก่การล่องเรือคือประมาณ 16.30-17.00 น. เพราะอากาศไม่ร้อน และสามารถชมพระอาทิตย์ตกได้อย่างสวยงาม

    หาดสามพระยา     อยู่เหนือที่ทำการไปทางเหนือประมาณ 3.5 กิโลเมตร เป็นหาดทรายที่สวยงาม มีต้นสนทะเลขึ้นอยู่ทั่วไป ชายหาดมีความยาว 1 กิโลเมตร มีสถานที่สำหรับกางเต็นท์ และบ้านพักไว้บริการนักท่องเที่ยว

   ถ้ำไทร      อยู่บนเขาสูงใกล้กับหมู่บ้านคุ้งโตนด ทางไปหาดสามพระยาจากเชิงเขาต้องเดินทางเท้าอีกประมาณ 30 นาที ภายในถ้ำมีหินงอก หินย้อย รูปร่างต่าง ๆ แต่ค่อนข้างมืด นักท่องเที่ยวสามารถขอเช่าตะเกียงเจ้าพายุ สำหรับชมถ้ำได้ที่หมู่บ้านคุ้งโตนด   

   ถ้ำแก้ว     อยู่ที่เขาหุบจันทร์ ก่อนถึงบ้านบางปู 3 กิโลเมตร จากเชิงเขาต้องเดินเท้าอีก 15 นาที มีหินงอก หินย้อยสวยงาม ภายในถ้ำมืดมาก และค่อนข้างอันตรายเพราะมีเหวลึก จำเป็นต้องมีตะเกียงเจ้าพายุ และเจ้าหน้าที่ของอุทยานฯ นำทาง

   หาดแหลมศาลา และถ้ำพระยานคร      ตั้งอยู่ที่บริเวณเขาเทียน ใกล้บ้านบางปู ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ไปทางทิศเหนือประมาณ 16 กิโลเมตร นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางโดยทางเรือ โดยเช่าเรือจากหมู่บ้านบางปู ใช้เวลาเดินทางประมาณ 30 นาที หรือจะเดินข้ามเขาเทียนเป็นระยะทางประมาณ 480 เมตร จากชายหาดมีทางเดินขึ้นเขาไปยังถ้ำพระยานคร ระหว่างทางมีบ่อน้ำกรุด้วยอิฐดินเผารูปสี่เหลี่ยมคางหมู กว้าง 1 เมตร ลึก 4 เมตร เรียกว่า "บ่อพระยานคร" ตามประวัติเล่าว่าในสมัยรัชกาลที่ 1 เจ้าพระยานคร ผู้ครองเมืองนครศรีธรรมราชได้แล่นเรือผ่านทางเขาสามร้อยยอด และได้เกิดพายุใหญ่ไม่สามารถเดินทางต่อไปได้ จึงได้จอดพักเรือหลบพายุที่ชายหาดแห่งนี้เป็นเวลาหลายวัน จึงได้สร้างบ่อน้ำเพื่อใช้ดื่ม "ถ้ำพระยานคร" เป็นถ้ำขนาดใหญ่บนเพดานถ้ำมีปล่องให้แสงสว่างลอดเข้ามาได้ จุดเด่นของถ้ำแห่งนี้คือ "พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์" เป็นพลับพลาแบบจตุรมุข สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อปี พ.ศ.2433 เป็นฝีพระหัตถ์ของพระวรวงศ์เธอ  พระองค์เจ้าขจรรัสวงศ์ ทรงสร้างขึ้นในกรุงเทพฯ แล้วส่งมาประกอบทีหลังโดยให้พระยาชลยุทธโยธินเป็นนายงานก่อสร้าง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จมายกช่อฟ้าด้วยพระองค์เอง พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์ นับเป็นเครื่องเชิดชูอย่างยิ่งของถ้ำพระยานครและกลายเป็นสัญลักษณ์ ตราประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในปัจจุบัน

    อุทยานฯ มีบริการบ้านพักที่บริเวณ เขาแดง และที่ หาดแหลมศาลา และยังมีบริการเต็นท์ให้เช่า ติดต่อสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ อุทยานแห่งชาติ (ทางทะเล) กรมป่าไม้ บางเขน กรุงเทพฯ โทร. 561-2912-20, 561-4294 ต่อ 746-7, 579-5734, 579-7223