บทที่๓๑-๖๐

[ นิราศธารทองแดง บทที่๑-๓๐ ] [ บทที่๓๑-๖๐ ] [ บทที่๖๑-บทที่๙๐ ] [ บทที่๙๑-บทสุดท้าย ]

๓๑ ฝูงบ่างบ้างแดงด่าง	ไต่หมากปรางบ้างแบนโผ
คนดูอยู่อะโข	ย่อมทิ้งไล่ให้มันบิน ฯ
ฝูงบ่างแดงด่างบ้าง	ตัวโต
ไต่หมากปรางแบนโผ	แล่นไม้
คนดูอยู่อะโข	เนืองนั่ง
ย่อมทิ้งยิงกระสุนให้	ผึงท้องแบนบิน ฯ

๓๒ ตะกวดเหี้ยเมียเข้าไข่	ในโพรงไม้ได้เปนรัง
ตัวน้อยกระจ้อยหวัง	รูปจรเข้เล่ห์เหมือนกัน ฯ
ตะกวดเหี้ยเมียเข้าไข่	ตีนตรัง
โพรงไม้อยู่เปนรัง	ด่วนดั้น
ตัวน้อยกระจ้อยหวัง	ดูรูป
อย่างจรเข้เล่ห์นั้น	ห่อนเพี้ยนกันเหมือน ฯ

๓๓ ลินแล่นแผ่นดินหลาย	เห็นคนอายส้อนหน้าตา
คนเขาเอาตัวมา	ขดตัวไว้ไม่คลี่คลาย ฯ
ตัวลินเปนเกล็ดถั้ว	กายา
หัวหางขดหน้าตา	ซ่อนไว้
คนเขาเอาตัวมา	ดูบ่อย
ยื้อคร่าแกะแคะไค้	ไม่เขลื้อนคลาคลาย ฯ

๓๔ ตัวตุ่นงุนคลาคลาน	ได้อาหารเข้าในโพรง ฯ
ชอบกลต้นสำโรง	เข้าเคล้าคู่อยู่เปนรัง ฯ
ตัวตุ่นค่อยเตื่องเต้น	หลังโกง
ฉวยสัตว์เข้าในโพรง	ไต่เต้า
ชอบกลต้นสำโรง	รังร่ม
พาคู่เคียงคลาเคล้า	อยู่ถี้รวงรัง ฯ

๓๕ ฝูงอ้นด้นแผ่นดิน	กินรากไผ่ในรวกผุย
ปล่องเห็นเปนขี้ขุย	คุ้ยดินร่วงกลวงเปนโพรง ฯ
ฝูงอ้นด้นข่วนฟุ้ง	ดินขจุย
รากไผ่ไม้รวกผุย	กัดแหง้น
เห็นช่องปล่องดินขุย	ขุดอยู่
ดินร่วงกลวงทางแหล้น	ลอดเลี้ยวในโพรง ฯ

๓๖ กระเห็นเต้นคล้ายคล้าย	ลายพรอมแพรมแกมดำเหลือง
ไต่บนต้นหมากเฟือง	ลูกสุกห่ามตามกันกิน ฯ
กระเห็นเต้นต่ายเหนื้อง	มาเนือง
ลายด่างดำแกมเหลือง	เล่าเหลื้อง
ไต่บนต้นหมากเฟือง	กินเฟื่อง
หางค่องกิ่งไม้เปลื้อง	คล่ำคล้ายชายคลาย ฯ

๓๗ กระเอื้อยเลื้อยหางยาว	ด่างดำขาวราวลูกอิน
สุกพร้อมย่อมมากิน	เห็นเต้นไต่ไปตามกัน ฯ
กระเอื้อยเลื้อยพู่ห้อย	หางยาว
ลูกอินกินเมื่อคราว	แก่ต้น
รูปร่างด่างดำขาว	เขียนขีด
ตีนเต้นไต่ไปพ้น	อยู่บ้างเบาบาง ฯ

๓๘ กระแตไต่ไม้กระจ้อย	ตัวน้อยน้อยโจนเรี่ยเรี่ย
โพรงปรูอยู่กับเมีย	หางพัวเรียวเที่ยวไปมา ฯ
กระแตไต่กิ่งน้อย	ตามเมีย
ตัวกระจ้อยโจนเรี่ย	ร่ายไม้
โพรงปรูอยู่เย็นเลีย	โลมลูก
หางพู่เรียวเที่ยวไหล้	คู่เลี้ยวไปมา ฯ

๓๙ ชมชมดรสกลิ่นเกล้า	หน้าเซี่ยมแสล้มแนมคู่เคียง
เล่าฦาชื่อชมดเชียง	คนหานักมักตามรอย ฯ
ชมดเชียงเกลี้ยงกลิ่นเกล้า	หอมชวย
แชล่มคางหางพู่สวย	เซี่ยมหน้า
ยืนคู่อยู่เคียงรวย	รวยกลิ่น
คนตามถามซื้อข้า	คงขึ้นขายรอย ฯ

๔๐ กระรอกหางพัวพู่	โพรงไม้อยู่คู่ไล่ตาม
หางสลวยละลวยงาม	วิ่งไปมาน่าเอนดู ฯ
กระรอกหางพู่เหล้น	ปลายมะขาม
โพรงไม้คู่อยู่ตาม	โลดไหล้
หางสลวยละลวยงาม	ขาวผ่อง
วิ่งไวไปมาให้	ชื่นหน้าเอนดู ฯ

๔๑ ป้องข่างอย่างปึ้งก่า	มาแปลกกันมันรู้บิน
เหนียงในใต้คางกิน	อาหารได้ไป่รู้เลย ฯ
ป้องข่างอย่างปึ้งก่าคล้าย	โดยถวิล
แปลกแต่รู้แบนบิน	ไล่ขู้
เหนียงในใต้คางกิน	สัตว์เสพย์
อาหารใดไป่รู้	ห่อนแจ้งใจเลย ฯ

๔๒ ตุกตู่หมู่ตุกแก	อึ่งอ่างแย้แลบึ้งแตน
ผึ้งหลวงรวงเลื้อยแขวน	บนปลายไม้ใหญ่รังรวง ฯ
ตุกแกตุกตู่ร้อง	คนแหงน ดูนา
แย้บึ้งปึ้งก่าแตน	ต่อเฝ้า
ผึ้งหลวงรวงเลื้อยแขวน	รังเรียบ
บนปลายไม้ใหญ่เถ้า	แผ่นตั้งรวงเรียง ฯ

๔๓ งูเขียวเที่ยวเลื้อยแล	พบตุกแกย่อมสู้กัน
ตุกแกกัดงูพัน	แรงงูมากปากคลาคลาย ฯ
งูเขียวสายม่านเลื้อย	ลายมัน
พบตุกแกกวดขัน	เกี่ยงกล้า
งูขบกัดงูพัน	รัดรอบ
แรงมากปากคลายอ้า	ออกให้งูพลัน ฯ

๔๔ งูเขียวรัดตุกแก	ตุกแกแก่คางแขงขยัน
กัดงูงูยิ่งพัน	อ้าปากง่วงล้วงตับกิน
งูเขียวแลเหลื้อมพ่น	พิศพลัน
ตุกแกคางแขงขยัน	คาบไว้
กัดงูงูเร่งพัน	ขนดเครียด
ปากอ้างูจึงได้	ลากล้วงตับกิน ฯ

๔๕ ยูงทองย่องเยื้อย่าง	รำรางชางช่างฟ่ายหาง
ปากหงอนอ่อนสำอาง	ช่างรำเล่นเต้นตามกัน ฯ
ยุงทองย่องย่างเยื้อง	รำฉวาง
รายร่ายฟ่ายเฟื่องหาง	เฉิดหน้า
ปากหงอนอ่อนสำอาง	ลายเลิศ
รำเล่นเต้นงามหง้า	ปีกป้องเปนเพลง ฯ

๔๖ นกเขาเข้าเคียงคู่	ก่งตอคูคู่ขานขัน
กระทาทักปักกรอกัน	บ้างขันไขว่ไล่ลามชม ฯ
นกเขาขันคู่คู้	เคียงขยัน
คอก่งคูขานขัน	คื่นหน้า
กระทาทักปักกรอกัน	เสียงเฉื่อย
ลามไล่ไขว่ขันจ้า	แปลกขู้ชนแทง ฯ

๔๗ ไก่ป่าเจ้าเสียงเตี้ย	พาลูกเมียเขี่ยหากิน
เห็นคนก่นวิ่งบิน	เข้าเร้นรอกซอกซอนหาย ฯ
ไก่ป่าขันเฉื่อยแจ้ว	กลางดิน
ลูกเมียเขี่ยหากิน	กกเหล้น
เห็นคนก่นวิ่งบิน	ถาบตื่น
ซอกซอนซ้อนตัวเร้น	พุ่มไม้สูญหาย ฯ

๔๘ ไก่ฟ้าอ้าสดแสง	หัวสุกแดงแทงเดือยแนม
ปีกหางต่างสีแกม	สีแต้มต่างอย่างวาดเขียน ฯ
ไก่ฟ้าหน้าก่ำกล้า	ปากแหลม
หัวแดงแฝงเดือยแนม	เนื่องแข้ง
ปีกหางต่างสีแกม	ลายลวด
ตัวด่างอย่างคนแกล้ง	แต่งแต้มขีดเขียน ฯ

๔๙ นกหว้าหน้างามลาย	คือดาวรายพรายเพริศเพรา
เที่ยวกินถิ่นลำเนา	พาคู่เคล้าเฝ้าชมกัน ฯ
นกหว้าหน้าเปรียบแต้ม	ตรูเฉลา
ตัวลายพรายดาวเพรา	เพริศหน้า
เที่ยวกินถิ่นลำเนา	เคยอยู่
เคียงคู่เคล้าเฝ้าหล้า	เก็บลิ้มเล็มกิน ฯ

๕๐ พังพอนจรเคล้าคู่	พบพานงูอยู่สู้กัน
งูเห่าเอาขนดพัน	พันพอนผันหันตัวตาม ฯ
พังพอนจรเคล้าคู่	เรียงรัน
พบพานงูสู้กัน	ขบเขี้ยว
งูเห่าเอาขนดพัน	รัดรวด
พังพอนจรผันเลี้ยว	ปลดเปลื้องตัวตาม ฯ

๕๑ นกกดอดทนสู้	พบงูเห่าเอาปีกบัง
งูโพนพันพานหวัง	จะขบตอดบรอดเลย ฯ
นกกดอดทนสู้	งูขลัง
งูขบเอาปีกบัง	เข็ดเขี้ยว
งูเลิกพังพานหวัง	ขบตอด
ตอดบรอดเลยเลี้ยว	หลีกเลี้ยวสูดหนี ฯ

๕๒ ดู หนู สู่ รู งู	งู สุด สู้ หนู สู้ งู
หนู งู สู้ ดู อยู่	รูป งู ทู่ หนู มู ทู ฯ
	(ชื่อกาพย์เลื่อนลำ)
ดู งู ขู่ ฝูด ฝู้	พรู พรู
หนู สู่ รู งู งู	สุดสู้
งู สู้ หนู หนู สู้	งู อยู่
หนู รู้ งู งู รู้	รูปทู้มูทู ฯ
	(ชื่อโคลงบาทเลื่อนลำ)

๕๓ นกกะเรียนเวียนลงหนอง	ตรอมเที่ยวย่องร้องแกร๋แกร๋
ริมทุ่งกระทุงลอยแพ	เคียรดาษแลแหล่เหลือหลาย
นกกะเรียนเวียนว่อนน้ำ	เลงแล
ลงย่องร้องแกร๋แกร๋	แจ่มจ้า
ริมทุ่งกระทุงลอยแพ	ลงล่อง
บินกลาดกลุ้มท้องฟ้า	ร่อนร้องเหลือหลาย ฯ

๕๔ นกแก้วแจ้วเสียงใส	คลอไคล้คู่หมู่สาริกา
นกตั้วผัวเมียคลา	ฝ่าแขกเต้าเหล่าโนรี ฯ
นกแก้วแจ้วรี่ร้อง	เร่หา
ใกล้คู่หมู่สาริกา	แวดเคล้า
นกตั้วผัวเมียมา	สมสู่
สัตวาฝ่าแขกเต้า	พวกพ้องโนรี ฯ

๕๕ นกกระจิบกระจาบมั่ว	ปากตะกั่วชายชมพู
นกไส้นกกรอดดู	จ้อแจ้อยู่พรูเพรียกไพร ฯ
กระจิบกระจาบน้อยน่า	เอนดู
ปากตะกั่วชายชมพู	แห่งห้อม
นกไส้กรอดดูฟู	พองปีก
จอแจพรังพรั่งพร้อม	เพรียกร้องในไพร ฯ

๕๖ กางเขนรำเขนหาง	บ่าวขุนพลางกางปีกรา
จินโจ้แกงจืดมา	ร้องแจ้วจ้าป่าวังเวง ฯ
กางเขนรำไต่ต้น	พฤกษา
บ่าวขุนกางปีกรา	ปากอ้า
จินโจ้แกงจืดมา	พูดเพรียก
นกพริกร้องแจ้วจ้า	ป่าก้องวังเวง ฯ

๕๗ นกขมิ้นเหลืองหลากหลาย	มีสพายหมายสองคาง
เหลืองอร่ามงามปีกหาง	เห็นสำอางช่างมีพรรณ ฯ
นกขมิ้นเหลืองก่ำป้อง	ปีกหาง
มีสพายหมายสองคาง	ค่างแก้ม
เหลืองอร่ามงามปีกหาง	เห็นเลิศ
สร้อยสำอางอย่างแต้ม	แต่งให้มีพรรณ ฯ

๕๘ ชมคู่หมู่ซั้งแซว	ร้องโฉดแก้วแล้วบินไป
เลียนนกหกใดใด	ย่อมเลียนได้ไท้เสียงแมว
ซั้งแซวเสียงแจ้วส่ง	เอาใจ
ร้องโฉดแก้วบินไป	มุ่งไม้
เลียนนกสิ่งใดใด	เหมือนอยู่
ไม่เพี้ยนเลียนได้ไท้	เล่ห์ร้องเสียงแมว ฯ

๕๙ นกคุ่มซุ่มอยู่นอน	ในดงดอนส้อนไคลคลา
ลายเลือนเหมือนนกกระทา	แต่ตัวน้อยค่อยเก็บกิน ฯ
นกคุ่มซุ่มอยู่ข้อย	ไปมา
ดงดอนซ่อนกายา	กระจ้อย
ลายเลือนเหมือนนกกระทา	กระแจ่ม
แต่ว่าตัวน้อยน้อย	ค่อยเถี้ยวเก็บกิน ฯ

๖๐ นกเงือกอยู่โพรงไม้	ผัวฟักไข่เมียผันผาย
เล่นชู้อยู่เสบยสบาย	ผัวหมายไว้ให้รวงรัง ฯ
นกเงือกอยู่ซอกไม้	เรียงราย
ผัวฟักเมียผันผาย	ด่วนได้
เล่นชู้อยู่เสบยสบาย	ลืมคู่
ผัวอดอาหารให้	อยู่เฝ้ารวงรัง ฯ