นิราศธารทองแดง บทที่๑-๓๐

[ นิราศธารทองแดง บทที่๑-๓๐ ] [ บทที่๓๑-๖๐ ] [ บทที่๖๑-บทที่๙๐ ] [ บทที่๙๑-บทสุดท้าย ]

กาพย์ห่อโคลง นิราศธารทองแดง

๑ เกลื่อนกรูหมู่จัตุรงค์	เป็นกันกงเรียบเรียงไป
ทรงช้างระวางใน	เทพลีลาหลังคาทอง ฯ
เกลื่อนกรูหมู่แห่ห้อม	เรียงไสว
เสด็จพุดตาลทองไคล	หว่างเขรื้อง
ทรงช้างระวางใน	มีชื่อ
เทพลีลาเยื้อง	ย่างแห้นหลังดี ฯ

๒ เครื่องสูงเพราเพริศพราย	ชมชุมสายซ้ายขวาเคียง
ธงไชยธงฉานเรียง	ปี่กลองชนะตะเติ่งครึม ฯ
กลองทองตีครุ่มครึ้ม	เดิรเรียง
จ่าตะเติงเติงเสียง	ครุ่มครื้น
เสียงปี่รี่เรื่อยเพียง	กระเวก
แตร้นแตร่นแตรฝรั่งขึ้น	หวู่หวู้เสียงสังข์ ฯ

๓ นักสนมกรมชแม่มี่	ขี่ช้างกูบรูปโลมใจ
พักตราอ่าผ่องใส	นุ่งห่มโอ่โสภาจริง ฯ
นักสนมกรมชแม่เจ้า	ทังหลาย
ขี่ช้างกูบดาวราย	แจ่มหน้า
พักตราผ่องใสสาย	สุดสวาท
นุ่งห่มโอ่โถงผ้า	อร่ามริ้วทองพราย ฯ

๔ เพริศเพราเหล่านางห้าม	รูปทรงงามตามเสด็จไป
ผมมวยรวยริมไร	ม่านปีกนกวกวงวัง ฯ
เพริศเพราเหล่าฝ่ายห้าม	งามนัก
รูปงามตามแลลักษณ์	ลูบท้อง
ผมมวยรวยไรอรรค	ชาเยศ
ม่านปีกนกปกป้อง	ห่อหุ้มคลุมเดิล ฯ

๕ เที่ยวเล่นเป็นเกษมสุข	แสนสิ่งสนุกปลุกใจหวัง
เร่ร่ายผายผาดผัง	หวัวริกรื่นชื่นชมไพร ฯ
สุขเกษมเปรมหน้าเหลือบ	ลืมหลัง
แสนสนุกปลุกใจหวัง	วิ่งหรี้
เดิรร่ายผายผันยัง	ชายป่า
หวัวร่อรื่นชื่นชี้	ส่องนิ้วชวนแล ฯ

๖ พังพลายหมู่หลายซร้อง	ในเถื่อนท้องร้องระงมดง
ธารน้ำคร่ำกันลง	เล่นน้ำแน่นแตร้นชมกัน ฯ
ฝูงช้างสล้างใหญ่น้อย	พังทลาย
ทอกโทนพินายหลาย	ส่ำถ้วน
ทองแดงเผือกเนียมราย	ในเหล่า
ลงท่าน้ำดำป้วน	เล่นร้องฮูมแปร๋น ฯ

๗ กระบือโคโขล่ร้องเที่ยว	เขาเสี้ยมเสี้ยวเสียวใจหาย
ลมเหล้าอาหารชาย	ป่าริมทุ่มวุ้งวงเขา ฯ
กระบือโคโขล่ร้องเที่ยว	เหลือหลาย
เขาเซี่ยมเสียวใจหาย	ขาดขว้ำ
เลมเหล้าอาหารชาย	ริมป่า
ลงล่องท่องท้องน้ำ	ปลักแฉ้กลางตม ฯ

๘ กวางทรายร่ายกินหญ้า	สุกรป่าพาพวกจร’
สุนัขในไล่เห่าหอน	ตามเป็นหมู่พรูเพรียกเสียง ฯ
กวางทรายร่ายเสพย์หญ้า	ดงดอน
หมูป่าพาเพื่อนจร	ลูกล้อม
สุนัขจิ้งจอกหอน	หลายเหล่า
เป็นหมู่พรูเพรียกห้อม	เห่าอื้ออึงเสียง ฯ

๙ กระทิงวิ่งทั้งคู่	ล่ำเติบตรูดูกำยำ
หน้าด่อนท่อนตัวดำ	เขาเข้าวงก่งรอมงาม ฯ
กระทิงวิ่งทั้งคู่	ขันขำ
ล่ำเติบดูกำยำ	โป่งป้อม
หน้าด่อนท่อนตัวดำ	แรงเลิศ
เขาเค่าวงก่งง้อม	แปล่มเสี้ยมรอมงาม ฯ

๑๐ มีหมีพลีดำขลับ	ขึ้นไม้ผับฉับไวถึง
เรี่ยวแรงแขงขังขึง	กัดโพรงไม้ได้ผึ้งกิน ฯ
มีหมีดำขลับหน้า	เป็นมัน
ขึ้นไม้ผับฉับพลัน	ขบขึ้ง
เรี่ยวแรงแขงข้างขยัน	สามารถ
กัดฉีกไม่ได้ผึ้ง	คาบเคี้ยวพลางหวาน ฯ

๑๑ เสือโคร่งยงปีบเปรี้ยง	แอบโจนเฉียงเสียงพึงกลัว
ร้ายยวดหนวดเพราพัว	ลองเล็บเล่นเผ่นโผนผาย ฯ
เสือโคร่งยงปีบเปรี้ยง	สยองหัว
ศัพท์สำเนียงพึงกลัว	ทั่วแคว้น
ร้ายยวดหนวดเพราพรัว	ตามุ่ง
ลองเล็บเล่นเผ่นแหล้น	โลดเลี้ยวโผนผาย ฯ

๑๒ เสือเหลืองเมืองเชื่องหน้า	อ้ายพรานป่าหล้ากินฉมัน
เรี่ยวแรงแขงดุจกัน	กับเสือโคร่งโกงเสมอสมาน ฯ
เสือเหลืองยงแยกเขี้ยว	ยิงฟัน
อ้ายค่างลายสพายฉมัน	คาบเคี้ยว
ปีบเปรี้ยงเสียงขยาดขยัน	ไวว่อง
ปูนเปรียบเสือโคร่งเลี้ยว	โลดแหล้นเสมอสมาน ฯ

๑๓ เสือดาวคล่าวขึ้นไม้	วิ่งว่องไวได้โดยพลัน
สัตว์ใดไปใกล้มัน	โจนยุดถนัดกัดกินไป ฯ
เสือดาวคล่าวขึ้นไม้	มองขยัน
วิ่งว่องไวฉับพลัน	นั่งไม้
สัตว์ใดใกล้กลายมัน	ในร่ม
โจนยุดถนัดกัดได้	ขย่ำก้มกินหลัง ฯ

๑๔ ลมาดผาดเริงแรง	ฟันคางแข็งแกล้งกัดวัลย์
เถาใหญ่ใกล้ปากมัน	กัดขาดสนิธติดปากไป ฯ
ลมาดอาจร่านเหรี้ยว	แรงขยัน
ฟันฟางคางแขงวัลย์	กิ่งเกี้ยว
เถาใหญ่ใกล้ปากมัน	คาคาบ
กัดขาดสนิทติดเขี้ยว	ย่ำย้ำกินพลาง ฯ

๑๕ โคแดงแจ้งกินอยู่	ยืนเป็นหมู่คู่เคียงคลา
ลูกน้อยค่อยตามมา	เที่ยวเล็มรบัดกัดปลายกิน ฯ
โคแดงแจ้งอยู่ล้อม	กินเกลียง
ยืนเป็นหย่อมพร้อมเพรียง	พรั่งหน้า
ลูกน้อยค่อยตามเคียง	แนมแม่
เที่ยวเล็มรบัดกัดหญ้า	อ่อนอ้วนปลายเคลีย ฯ

๑๖ โคเพลาะฉะเพาะทุ่งออก	แร่งเปนศอกหนอกสูงเถลิง
เขาโตโคล่ร้องเริง	เมียลูกน้อยค่อยตามกัน ฯ
โคเพลาะฉะเพาะทุ่งแหล้น	ลองเชิง
แร่งศกหนอกสูงเถลิง	เถื่อนเถ้า
เขาโตโคล่ร้องเริง	ชมหมู่
เมียลูกน้อยค่อยเคล้า	แม่เนี้ยวกินนม ฯ

๑๗ ฝูงฟานผ่านเถื่อนถ้อง	เดิรเปิบร้องก้องพงไพร
เที่ยวกินถิ่นฐานใด	มีน้ำหญ้าอาหารเนา ฯ
ฝูงฟานผ่านเถื่อนถ้อง	แถวไศล
เดิรเปิบร้องก้องไพร	เกลื่อนกลุ้ม
เที่ยวกินถิ่นฐานใด	แดนโป่ง
มีหญ้าน้ำพงผุ้ม	บ่ายเช้านอนเนา ฯ

๑๘ ลมั่งพรั่งดงกว้าง	เขาสองข้างกางโจงโครง
รูปร่างกวางโอ่โถง	ฝีเท้าวิ่งยิ่งกว่ากวาง ฯ
ลมั่งเขาคู่ตั้ง	กางโกง
สองค่างเคียงโจงโครง	แตกต้น
รูปร่างกวางโอ่โถง	ดีกว่า
ฝีเท้าวิ่งยิ่งพ้น	แล่นล้ำเลยกวาง ฯ

๑๙ สิงคนัดเขาเสี้ยมเสี้ยว	บิดเปนเกรียวเรียวสูงแหลม
ตัวต่ำดำมอมแมม	ย่อมแล่นโลดโดดโจนลอย ฯ
สิงคนัดเขาเสี้ยมเซี่ยว	สูงแหลม
บิดเปนเกลียวเรียวแนม	คู่หยื้น
ตัวต่ำดำมอมแมม	คราวตื่น
ย่อมแล่นโลดโดดขึ้น	สู่ฟ้าโจนลอย ฯ

๒๐ เลียงผาอยู่ภูเขา	หนวดพรายเพราเขาแปล้ปลาย
รูปร่างอย่างแพะหมาย	ขนเหม็นสาบหยาบเหมือนกัน ฯ
เสียงผาอยู่พ่างพื้น	ภูเขา
หนวดภู่ดูเพราเขา	ไปล่ท้าย
รูปร่างอย่างแพะเอา	มาเปรียบ
ขนเหม็นสาบหยาบร้าย	กลิ่นกล้าเหมือนกัน ฯ

๒๑ งูเหลือมเอื้อมพันไม้	หางกระหวัดไว้ใฝ่อาหาร
เนื้อกวางย่างเดิรพาน	หย่อนตัวกระหวัดรัดกลมกิน ฯ
งูเหลือมเกี่ยวไม้ใฝ่	อาหาร
หางกระหวัดโยนยาน	แย่งไว้
เนื้อกวางสุกรฟาน	เดิรด่วน
หย่อนตัวกระหวัดรัดไว้	ปากอ้าอมกิน ฯ

๒๒ งูเหลือมกินสุกร	อึ้งทึ่งนอนห่อนเลื้อยไป
หน่อไม้ขึ้นมาไซ	ท้องแทงตลอดรอดคลาคลืน ฯ
งูเหลือมกินลมั่งเนื้อ	กวางฟาน
บห่อนสุดคลาคลาน	อิ่มอึ้ง
นอนใกล้กอไผ่สาน	แซมหน่อ
แทงตลอดหลังขาดขรึ้ง	เมื่อเลื้อยคลานไป ฯ

๑๓ หมูเม่นเห็นพรอมแพรม	ขนตัวแหลมแซมนักหนา
ใครปะจะจับมา	พองขนสบัดสลัดถูกแทง ฯ
หมูเม่นขนเสี้ยมทั่ว	กายา
ขนแหลมแซมหนั่นหนา	แน่นซร้อง
ใครปะจะจับมา	ดูเล่น ก็ดี
พองขนสบัดสลัดต้อง	ติดหน้าถูกแทง ฯ

๒๔ เสือปลาล่ากินปลา	ริมน้ำท่าหาเหยื่อแฝง
ปลาว่ายสวายหางแดง	ฉวยได้ถนัดกัดเร่กิน ฯ
เสือปลาปลาเวียนหว้าย	ตีแปลง
ริมท่าหาเหยื่อแฝง	อยู่ใกล้
ปลาว่ายสวายหางแดง	เปนหมู่
ฉวยถูกถนัดกัดได้	คาบเว้เร่กิน ฯ

๒๕ กระต่ายหลายพงศ์พรรค์	เต้นชมจันทร์หันตัวตาม
ซ่อนซุ้มชุมเหลือหลาม	ยามออกเล่นเต้นชมกัน ฯ
กระต่ายหลายพวกพ้อง	พรรค์งาม
ชมชื่นแสงจันทร์ตาม	ไล่เหล้น
ซ่อนซุ้มชุมเหลือหลาม	หลายเหล่า
ยามเมื่อออกเล่นเต้น	โลดเลี้ยวชมกัน ฯ

๒๖ เสือกระต่ายลายเขียนขีด	ตัวกระจิดนิดกว่าแมว
อยู่ป่าตาบั้งแบ๊ว	ขบกระต่ายแล้วแง้วคำราม ฯ
เสือกระต่ายลายขีดขั้น	เปนแถว
กระจิดกว่าแมวเหมือนแมว	ปากเขี้ยว
อยู่ป่าตาบั้งแบ๊ว	มองหมอบ
ขบกระต่ายตายเคี้ยว	ย่ำย้ำคำราม ฯ

๒๗ กระจงกระจิดเตี้ย	วิ่งเรี่ยเรี่ยน่าเอ็นดู
เหมือนกวางอย่างตาหู	มีเขี้ยวน้อยสร้อยแนมสอง ฯ
กระจงกระจิดหน้า	เอนดู
เดิรร่อยเรี่ยงามตรู	กระจ้อย
เหมือนกวางอย่างตาหู	ตีนกีบ
มีเคี่ยวขาวน้อยช้อย	แนบข้างเคียงสอง

๒๘ ฝูงลิงใหญ่น้อยกระจุ้ย	ชนีอุ่ยอุ้ยร้องหา
ฝูงค่างหว่างพฤกษา	ค่างโจนไล่ไขว่ปลายยาง ฯ
ฝูงลิงยวบยาบต้น	พวาหนา
ฝูงชนีมี่กู่หา	เปล่าข้าง
ฝูงค่างหว่างพฤกษา	มาสู่
ครอกแครกไล่ไขว่คว้าง	โลดเลี้ยวโจนปลิว ฯ

๒๙ ลิงลมชมเชยคู่	ขึ้นนั่งอยู่ผู้คนหมาย
ลมพัดบัดเดียวหาย	พัดทิศใดไปตามลม ฯ
ลิงลมชมคู่ต้น	ยางทราย
คนนั่งตั้งใจหมาย	ยื่นกล้วย
ลมพัดบัดเดียวหาย	วิววู่
พัดทิศใดไปด้วย	ด่วนคล้ายตามลม ฯ

๓๐ ลิงจุ่นงุนเงื่อนเซื่อง	ค่อยกระเตื้องเงื่องคลาคลาน
หางสั้นมันงมงาน	จับตัวไล่ได้ง่ายดาย ฯ
ลิงจุ่นงุนหง่อยหน้า	ซมซาน
ค่อยกระเตื้องเงื่องคลาคลาน	ร่ายไม้
หางสั้นมันงมงาน	กินอยู่
จู่จับเอาตัวได้	ง่ายแท้ควรเห็น ฯ