ปีที่ 2 ฉบับที่ 705 ประจำวันพฤหัสบดีที่ 17 เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2542
วิวาทะ
เมื่อนักวิชาการฝรั่ง พูดถึงพระพุทธศาสนา
ต้นสัปดาห์ที่ผ่านมา น้องนักข่าว "พิมพ์ไทย" คนหนึ่งมีโอกาสเข้าไปร่วมฟังการสัมมนาเชิงวิชาการ โดยมี ศ.ดร.หลุยส์ กาโบด นักวิจัย ผู้เชี่ยวชาญด้านพระพุทธศาสนา สำนักวิจัยฝรั่งเศส แห่งปลายบุรพทิศ (EFEC)
นักวิชาการสัญชาติฝรั่งเศสผู้นี้ แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับแวดวงพุทธศาสนาไว้น่าสนใจ และไม่อาจมองข้ามสาระในการเสวนา ดังกล่าวได้
ผมสรุปหัวข้อสำคัญที่เขาตั้งข้อสังเกตและวิพากษ์วิจารณ์ชาวไทยในพุทธศาสนาไว้ 3 หัวข้อใหญ่คือ
1) กรณีธรรมกายต่อการถูกพระภิกษุบางรูปออกมาโจมตี
2) การศึกษาของพระสงฆ์ไทยล้มเหลว
3) ศาสนาพุทธขาวสะอาดเพียงใด?
ลืมบอกไปครับว่า งานนี้มีนักวิชาการคนไทยร่วมแจมด้วย... แต่เป็นที่น่าเสียดาย "ไฮไลท์ของงาน กลับไปอยู่แต่นักวิชาการต่างชาติ"
ก็ไม่ว่ากันเพราะคนไทยเป็นมักจะมีนิสัยที่ชอบพูดในสิ่งที่ไม่ควรพูด และมักจะไม่ปิดปากตายในสิ่งที่จะควรจะพูด
ประเด็นที่ 1) กรณีธรรมกายฯ ต่อไปนี้ผมจะใช้สรรพนามนักวิชาการชาวต่างชาติผู้นี้ว่า... คุณกาโบด ตั้งข้อสังเกตไว้ว่า กรณีวัด พระธรรมกาย ที่ถูกกระแสสังคม และสื่อมวลชนโจมตี ติติงด้วยถ้อยคำที่รุนแรง อยู่ในห้วงเวลานี้ ว่าไม่ใช่เรื่องปกติธรรมดา
โดยเฉพาะการที่พระภิกษุผู้มีชื่อเสียงออกมาด่าธรรมกาย
(ทั้งนี้ไม่มีการระบุว่า พระรูปดังกล่าวเป็นท่านใด แต่ผู้ร่วมสัมมนาต่างเข้าใจว่า หมายถึง พระธรรมปิฎก ผู้ได้ชื่อว่าปราชญ์แห่งพุทธ พระพิศาลธรรมวาที พระมหาบุญถึง เป็นต้น)
คุณกาโบด ตั้งข้อสังเกตว่า วัดพระธรรมกาย ก่อตั้งมาจากศูนย์ มีพระเพียงไม่กี่รูป มีญาติโยมเป็นผู้ร่วมก่อตั้งไม่กี่คน
อย่างไรก็ตาม วัดแห่งนี้สามารถก่อสร้างตัวจนเป็นปึกแผ่น มีผู้เข้าเลื่อมใสศรัทธานับแสนคน มีพระหลายร้อยรูป แต่ก็ใช้เวลามานานกว่า 29 ปี
ทำไมพระภิกษุผู้มีความรู้ความสามารถ ไม่เคยใส่ใจกับ ความเป็นไปของวัดพระธรรมกาย แต่กลับออกมาด่าว่า วัดพระธรรมกาย สื่อมวลชน ไม่มีความกล้าหาญ เขาเห็นว่า พระที่ออกมาวิพากษ์วิจารณ์ด่า วัดพระธรรมกาย เป็นผู้ที่ "ทุเรศ" มากกว่า
ประเด็นที่ 2 การศึกษาของสงฆ์ไทยล้มเหลว คุณกาโบด ระบุอย่างชัดเจนว่า ปัญหาสงฆ์ไทย เรื่องพระมีภรรยา ผิดศีล ขั้นพื้นฐาน กินเหล้า เมายา สรุปว่าพระละเมิดต่อพระธรรมวินัย ซึ่งเห็นได้ชัดเจน ไม่ใช่เรื่องที่น่าหวาดกลัว เท่ากับโครงสร้างและ ระบบการศึกษาของสงฆ์ไทย
ผมเสียดายที่นักวิชาการต่างแดนผู้นี้ ไม่ได้ระบุให้ชัดลงไปว่า สถาบันศึกษาสงฆ์ไทยเสียหายอย่างไร เพียงแต่กล่าวถึงภาพรวมๆ ว่าเป็น เรื่องที่น่ากลัวเท่านั้น
ในมุมมองของผมเห็นว่า การศึกษาสงฆ์ไทยไม่ได้ล้มเหลวเสียทีเดียว ยังมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลทีเดียว
หากแต่บุคลากรที่เป็นผลผลิตของสถาบันศึกษาสงฆ์บางคนต่างหาก ที่ทำให้ภาพลักษณ์ของสถาบันเสียหาย คงไม่ต้องเอ่ยนามประณามกัน
เพราะคนเป็นถึงราชบัณฑิตคิดอ่านปลดพระสังฆราชฯ พ้นจากตำแหน่งปกครองสงฆ์ ก็ถือเป็นความเลวร้ายเกินกว่า ที่จะสรรค์หาคำใดๆ มาบรรยายได้
อย่างไรก็ดี การศึกษาในสถาบันสงฆ์ไทย ผมยังมั่นใจอยู่ว่า สามารถสร้างบุคลากรที่มีคุณภาพสู่สังคมไทยได้เป็นจำนวนมากทีเดียว แม้ว่าท่านเท่านั้น จะสละเพศสมณไปเป็นปุถุชนธรรมดาก็ตาม
ส่วนที่ศึกษาสำเร็จแล้วออกไปใช้ชีวิตปุถุชนและทำให้เกิดความรู้สึกเสียหายต่อองค์กรโดยรวม ก็ควรหาแนวทางเป็นมาตรการป้องกัน อาจจะไม่ใช่กฎหมาย หรือกฎระเบียบ แต่ควรจะมีบทลงโทษจากสังคม อย่างใดอย่างหนึ่งลงไป
สุดท้ายประเด็นที่ 3 ผมออกจะไม่ค่อย "แฮปปี้" กับหัวเรื่องเท่าไหร่ บอกกันตรงๆ เพราะไม่ทราบว่า ใครเป็นคนดำริหัวเรื่องเฮงซวย ลงไป ในงานสัมมนา นอกจากจะไม่ใช่เรื่องที่ประเทืองปัญญาแล้ว ยังส่อถึงเจตนาแอบแฝงบางอย่าง อาจจะเกิดจากความประมาณไม่ตั้งใจก็เป็นได้
จะไม่ให้ผมรู้สึกเจ็บช้ำใจได้อย่างไร ในเมื่อพวกคุณๆ กำหนดย่ำยีพระพุทธศาสนาตรงๆ ว่า "พระพุทธศาสนาขาวสะอาดเพียงใด?"
ไม่ใช่เฉพาะความรู้สึกของผมเท่านั้น หากแต่ยังมีนักวิชาการไทยที่ร่วมวงเสวนาด้วยออกโรงคัดค้านหัวข้อกล่าว แต่คุณกาโบดก็แย้งว่า เขาหมายถึงภาพรวมของพระศาสนา ก็ยังดีใจที่มีนักวิชาการไทยไหวตัวทัน กับภาพการณ์ดังกล่าว
ผมไม่มั่นใจว่า นักวิชาการฝรั่งผู้นี้ เป็นพุทธศาสนิกชนหรือไม่ เพราะถามท่านๆ ก็ไม่ตอบ เพียงแต่พูดว่าไม่มีเจตนาแอบแฝง และนับถือ คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าเท่านั้น
จึงไม่ทราบว่า เขาเป็นนักวิจัยผู้เชี่ยวชาญด้านพระพุทธศาสนาได้อย่างไร?
การที่จะพูดถึงภาพกว้างๆ หรือภาพโดยรวมของพุทธศาสนา คุณก็ต้องกำหนดกันให้ชัดเจนลงไปเลยว่า เราจะพูดกันถึงเรื่อง ศาสนบุคคล ในพระพุทธศาสนา ชัดลงไปก็หมายถึงพุทธบริษัท 4 นั่นเอง ก็รวมทั้งฆราวาส และพระภิกษุสงฆ์
หากหัวเรื่องตั้งอย่างนี้ก็ไม่น่าจะมีปัญหาอะไร
เพราะสังคมก็คือที่รวมของมนุษย์ผู้มากมีกิเลสกันทั้งสิ้น แต่จะเป็นมนุษย์ อวิชชามากกิเลสมากน้อยเพียงใด ก็ขึ้นอยู่กับปัจเจกบุคคลนั้นๆ สังคมศีล ทาน บารมี
พูดอย่างนี้ หากความเห็นของผมไปถึงหูนักวิชาการฝรั่งผู้นี้ จะมองว่า ผมเป็นพวกชาตินิยมไม่ได้นะครับ เพราะท่านก็พูดออกตัวไว้ว่า คนไทยอายที่จะรับฟังว่า ทำไมฝรั่งรู้ คนไทยไม่รู้
แต่ความรู้สึกนั้นคงไม่ได้หมายรวมถึงคนไทยทั้งหมดกระมัง และตลอดเวลาผมก็ไม่ได้สำคัญว่า พุทธศาสนาเป็นของคนชาติใดชาติหนึ่ง แต่พระองค์ได้ทรงประทานไว้ให้ เหล่ามนุษยชาติและสัตว์โลก
ผมมีข้อสงสัยว่า สัจจธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงค้นพบเป็นของเที่ยง ไม่เปลี่ยนแปลง เป็นอกาลิโก ที่ไม่ตกอยู่ภายใต้เงื่อนไข ของ อำนาจแห่งเวลา
จนถึงทุกวันนี้ ผมก็ยอมรับพระภิกษุผู้มีเลือดเนื้อเชื้อไขต่างชาติ เป็นฝรั่ง เป็นลาว เป็นจีน หากปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ตามแนวทางคำสั่งสอน ของ พระศาสนาแล้ว
ท่านเหล่านั้นจะได้รับปริญญาบัตรของพระพุทธเจ้าอย่างแน่นอน นั่นคือพระนิพพาน สิ่งนั้นรออยู่ จะชาตินี้ ชาติหน้า แสนชาติไม่สำคัญ
โซตัส