ธรรมวิภาค ธรรมะพื้นฐานที่ชาวพุทธควรรู้ โดย JK! หมัดมั่ว ทั้งหมดนี้เป็นธรรมวิภาคที่นักธรรมตรีหรือนักศึกษาธรรมศึกษาตรีต้องศึกษา มีหัวข้อพิเศษเพิ่มเติมที่ไม่ได้อยู่ในธรรมวิภาคเพิ่มเติมพิเศษให้ชั่วคราว เพราะยังไม่มีคอลัมน์เกี่ยวกับเรื่องพวกนั้นโดยเฉพาะ แต่ก็เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาพุทธศาสตร์ ต่อไปเมื่อจะอธิบายเกี่ยวกับหัวข้อธรรมเหล่านั้นแยกไปเป็นอีกหัวข้อต่างหากในอนาคต ฉักกะ (หมวด ๖) คารวะ ๖ ๑. พระพุทธ ๒. พระธรรม ๓. พระสงฆ์ ๔. ความศึกษา ๕. ความไม่ประมาท ๖. ปฏิสันถาร อายตนภายใน ๖ ๑. ตา ๒. หู ๓. จมูก ๔. ลิ้น ๕. กาย ๖. ใจ อายตนภายนอก ๖ ๑. รูป ๒. เสียง ๓. กลิ่น ๔. รส ๕. โผฎฐัพพะ ๖. ธรรมารมณ์ วิญญาณ ๖ ๑. จักขุวิญญาณ เกิดโดยอาศัยรูปกระทบตา ๒. โสตวิญญาณ เกิดโดยอาศัยเสียงกระทบหู ๓. ฆานวิญญาณ เกิดโดยอาศัยกลิ่นกระทบจมูก ๔. ชิวหาวิญญาณ เกิดโดยอาศัยรสกระทบลิ้น ๕. กายวิญญาณ เกิดโดยอาศัยโผฎฐัพพะกระทบกาย ๖. มโนวิญญาณ เกิดโดยอาศัยธรรมเกิดกับใจ ผัสสะ ๖ ๑. จักขุสัมผัส ๒. โสตสัมผัส ๓. ฆานสัมผัส ๔. ชิวหาสัมผัส ๕. กายสัมผัส ๖. มโนสัมผัส เวทนา ๖ ๑. จักขุสัมผัสสชาเวทนา ๒. โสตสัมผัสสชาเวทนา ๓. ฆานสัมผัสสชาเวทนา ๔. ชิวหาสัมผัสสชาเวทนา ๕. กายสัมผัสสชาเวทนา ๖. มโนสัมผัสสชาเวทนา ธาตุ ๖ ๑. ปฐวีธาตุ ธาตุดิน ๒. อาโปธาตุ ธาตุน้ำ ๓. เตโชธาตุ ธาตุไฟ ๔. วาโยธาตุ ธาตุลม ๕. อากาศธาตุ ความว่างในความเต็ม ๖. วิญญาณธาตุ ธาตุรู้ ตัวรู้ ความรับรู้ต่าง ๆ สัตตกะ (หมวด ๗) อปริหานิยธรรม ๗ (ธรรมไม่เป็นที่ตั้งแห่งความเสื่อมเป็นไปเพื่อความเจริญฝ่ายเดียว) ๑. หมั่นประชุมกันเนืองนิตย์ ๒. ประชุมกันโดยพร้อมเพรียง เมื่อเลิกประชุมก็โดยพร้อมเพียง และพร้อมเพรียงกันช่วยทำกิจที่สงฆ์จะต้องทำ ๓. ไม่บํญญัติสิ่งที่พระพุทธเจ้าไม่บัญญัติขึ้น ไม่ถอนสิ่งที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติไว้แล้ว      สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบท ตามที่พระองค์ทรงบัญญัติไว้ ๔. ภิกษุเหล่าใดเป็นผู้ใหญ่ประธานในสงฆ์ เคารพนับถือภิกษุนั้น เชื่อฟังถ้อยคำท่าน ๕. ไม่ลุอำนาจแก่ความอยากที่เกิดขึ้น ๖. ยินดีในเสนาสนะป่า ๗. ตั้งใจอยู่ว่าเพื่อนภิกษุสามเณรซึ่งเป็นผู้มีศีล ที่ยังไม่มาสู่อาวาสขอให้มา ที่มาแล้วขอให้อยุ่เป็นสุขๆ อริยทรัพย์ ๗ ทรัพย์ของอริยะชน หรือทรัพย์ของผู้เจริญแล้ว สิ่งประเสริฐที่ควรจะมีประจำสันดาน ๑. สัทธา ความเชื่อ ๒. สีล รักษาความเป็นปกติของกาย วาจา ใจ ๓. หิริ ความละอายต่อบาป ๔. โอตตัปปะ ความเกรงกลัวต่อบาป ๕. พาหุสัจจะ ความรู้มาก เรียนมามาก ศึกษามามาก ๖. จาคะ สละปันสิ่งของ ๆ ตน แก่ผู้ที่ควรรับ ๗. ปัญญา ความรอบรู้แยกแยะสิ่งดีชั่ว สิ่งมีประโยชน์และไม่มีประโยชน์ สิ่งอันเป็นสาระ และไม่มีสาระ สัปปุริสธรรม ๗ ๑. ธัมมัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักธรรม(เหตุ) รุ้ว่าสิ่งใดเป็นเหตุให้เกิดปัจจัยใด ๆ สิ่งใดเป็นเหตุให้เกิดทุกข์ สิ่งใดเป็นเหตุให้เกิดสุข ๒. อัตถัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักอรรถ(ผล) รู้ว่าด้วยเหตุอันนี้ จะเกิดผลอันนี้ รู้ว่าด้วยเหตุนี้จะเกิดทุกข์ ด้วยเหตุนี้จะเกิดสุข ๓. อัตตัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักตน ๔. มัตตัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักประมาณตนในการบริโภค ๕. กาลัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักกาลเวลาอันควร รู้จักกระทำกิจต่างๆ ในการอันควร ๖. ปริสัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักประชุมชนและกิริยาที่จะต้องประพฤติต่อประชุมชน ๗. ปุคคลปโรปรัญญุตา ความเป็นผู้รู้จักเลือกบุคคลว่า ผู้นี้เป็นคนดีควรคบ ผู้นี้เป็นคนไม่ดี ไม่ควรคบ โพชฌงค์ ๗ ๑. สติ ความระลึกได้ ๒. ธัมมวิจยะ ความสอดส่องธรรม ๓. วิริยะ ความเพียร ๔. ปิติ ความอิ่มใจ ๕. ปัสสัทธิ ความสงบใจและอารมณ์ ๖. สมาธิ ความตั้งใจมั่น ๗. อุเบกขา ความวางเฉย หน้าถัดไป หมวด ๘ - หมวด ๙ หากมีเวลาว่างจะมาทำการอธิบายหลักธรรมเหล่านี้โดยละเอียดอีกครั้งหนึ่ง แต่คงทำได้เพียงแค่คร่าว ๆ เท่าที่คนศึกษาและปฏิบัติธรรมมาเพียงยี่สิบปีจะทำได้เท่านั้น หากต้องการศึกษาเพิ่มเติมควรศึกษาจาก บรรพชิตผู้สละโลกครองผ้ากาสาวพัตรถือธรรมเป็นสรณะแทน