ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนจังหวัดกาญจนบุรี

.............ในปัจจุบันประชาชนในพื้นที่สูงให้ความสำคัญต่อการศึกษานอกโรงเรียนมากขึ้น เนื่องจากกลุ่มคนที่เข้า
มาเรียน กศน. นอกจากต้องการความรู้แล้วอีกเหตุผลหนึ่งคือต้องการใบรับรองการศึกษาจากกรมการศึกษานอก
โรงเรียน จาก กศน. นับเป็นใบเบิกทางในการทำงานในประเทศไทย เพราะเป็นใบที่สามารถบอกได้ว่า พวกเขา
คือคนไทย.. เนื่องจากกลุ่มคนเหล่านี้ ยังไม่มีบัตรประชาชน บางคนถือใบสีฟ้าซึ่งเป็นบัตรประจำตัวประชาชนบน
พื้นที่สูง ...ใบสีเหลืองเหลืองจำกัดเขตในจังหวัดกาญจนบุรี ...และใบสีส้มจำกัดเขตเฉพาะอำเภอสังขละบุรีเท่านั้น
ดังที่กล่าวมาแล้วว่า ....พื้นที่ทั้งสองมีความแตกต่างกันด้านประวัติความเป็นมาของชุมชน สภาพจำเพาะของพื้นที่
และประชากร....ทำให้ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" ทั้งสองแห่งมีกระบวนการเรียนการสอน
ที่แตกต่างกัน ...........หากแต่ว่าปัญหาของทั้งสองแห่งนั้นค่อนข้างคล้ายคลึงกัน เช่นปัญหาการขาดแคลนบุคลากร
เนื่องจากศูนย์ฯ ทั้งสองแห่งมีครูอาสาประจำอยู่เพียงคนเดียวเท่านั้น ...ปัญหาด้านอาหารการกินของนักเรียนที่ยัง
คงต้องได้รับความช่วยเหลือ...... และส่งเสริมกิจกรรมอาหารกลางวันสำหรับเด็ก รวมทั้งการสร้างความเข้าใจใน
ธรรมชาติของเด็กและชุมชนในเขตจังหวัดกาญจนบุรี ว่ามีความแตกต่างจากชุมชนชาวไทยภูเขาในเขตจังหวัด
ต่าง ๆ ทางภาคเหนือ ..ดังนั้น ทางส่วนกลางจึงจำเป็นที่จะต้องสร้างความเข้าใจเมื่อทำการวางแผนด้านการศึกษา
นอกโรงเรียนในแต่ละภาคด้วย
............. การศึกษาแก่ประชาชนนั้น จำเป็นที่จะต้องวางรากฐานการศึกษาที่มั่นคงแก่เยาวชนไทย การศึกษามิใช่
สิ่งที่จะเร่งรัดให้เกิดขึ้นโดยขาดการวางฐานที่มั่นคง ...โดยเฉพาะในช่วงระยะเวลาแห่งการปฏิรูปการศึกษาผู้ใหญ่
ในวงการการศึกษาไทย ...จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องใส่ใจและเห็นความสำคัญของการวางรากฐานการศึกษาภายหลัง
การปฏิรูปการศึกษาไทย เพื่อให้การศึกษาไทยงอกงาม ...ดังคำกล่าวของ ม.ล.ปิ่น มาลากุล ที่เคยกล่าวไว้ว่า
"กล้วยไม้ออกดอกช้าฉันใด การศึกษาก็เป็นไปเช่นนั้น"

............ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525
ได้ให้คำจำกัดความของ "การศึกษา" ว่าการเล่าเรียน ฝึกฝน
และอบรม ....ในความหมายของคำจำกัดความของการศึกษา
นี้เอง ..ทำให้หลายคนมองการศึกษาว่าเป็นสิ่งที่ต้องเรียนกัน
ในห้องเรียน..อ่านหนังสือเรียน.. และได้รับการอบรมจากครู
อาจารย์ตามหลักสูตรและกฎระเบียบต่างๆ ...ที่ถูกกำหนดขึ้น
โดยผู้ใหญ่ที่มีอำนาจในการกำหนดกฎเกณฑ์ให้บรรดาเด็ก
เยาวชนไทย
............แต่ในความจริงแล้ว..... การศึกษายังมีสิ่งที่ควรทำ
ความเข้าใจมากกว่าการให้ความสำคัญต่อการศึกษาในระบบ
โรงเรียน.เนื่องจากการศึกษานั้น แท้จริงแล้วคือ การเรียนรู้
เพื่อให้เกิดความเข้าใจ ความชำนาญในเรื่องหนึ่ง ๆ ...ซึ่งไม่
จำเป็นว่าจะต้องจำเพาะอยู่แต่ในหลักสูตรการศึกษาเท่านั้น

............อย่างไรก็ตาม เราไม่อาจปฏิเสธความสำคัญของการเรียนการสอนในระบบโรงเรียนได้ ......ดังนั้น จึงมี
หน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชนได้ก่อตั้งขึ้นเพื่อพยายามทำให้การศึกษาในสังคมไทยแต่ละส่วนแต่ละภาค
มีความสอดคล้องและสามารถก้าวไปด้วยกันได้อย่างราบรื่น ......ซึ่งมีหน่วยงานภาครัฐหน่วยงานหนึ่งที่ให้ความ
สำคัญทั้งการศึกษาในระบบและนอกระบบ.........รวมทั้งการศึกษาตามอัธยาศัยที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของชุมชน
หน่วยงานดังกล่าวนั้นก็คือ กรมการศึกษานอกโรงเรียน
............"แคว้นโบราณ ..ด่านเจดีย์ ..มณีเมืองกาญจน์ ..สะพานข้ามแม่น้ำแคว แหล่งแร่น้ำตก" จังหวัด
กาญจนบุรี เป็นเมืองที่นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติรู้จักและนิยมมาท่องเที่ยวตลอดทั้งปี เมืองกาญจน์คือ
เมืองที่มีแหล่งท่องเที่ยวลือชื่อมากมาย เช่น น้ำตกไทรโยค น้ำตกเอราวัณ สะพานข้ามแม่น้ำแคว ทางรถไฟสาย
มรณะ ฯลฯ ............รวมทั้งเป็นพื้นที่ที่มีผืนป่าที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทยนั่นก็คือ ผืนป่าตะวันตก ที่มีพื้นที่ป่าถึง
11,706,580 ไร่ หรือ 18,730 ตร.กม. ...ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมด 6 จังหวัด ได้แก่ ตาก กำแพงเพชร นครสวรรค์
อุทัยธานี สุพรรณบุรี และกาญจนบุรี ....แต่จะมีใครสักกี่คนที่รู้ว่าบนพื้นที่สูง ท่ามกลางป่าเขาลำเนาไพร ยังคงมี
ชุมชนชาวไทยภูเขา และชุมชนพื้นที่ราบที่ต้องอพยพเข้าไปตั้งรกรากยังพื้นที่ห่างไกลระบบการศึกษาอีกมากมาย

............หน้าที่หนึ่งของกรมการศึกษานอกโรงเรียนคือเพิ่มโอกาสทาง การศึกษาในโรงเรียนส่งเสริมการศึกษา
นอกระบบโรงเรียนและการศึกษาตามอัธยาศัยให้เหมาะสมแก่บุคคลเหล่านั้น .กศน.ต้องเข้าหาชุมชนเพื่อเพิ่ม
โอกาสทางการศึกษาให้เหมาะสมแก่กลุ่มคนดังกล่าวเมื่อกลางเดือนสิงหาคมที่ผ่านมาผู้เขียนได้มีโอกาสลงพื้นที่
จังหวัดกาญจนบุรี ร่วมจาก กศน.จากส่วนกลาง เพื่อดูผลการดำเนินงานการจัดการศึกษานอกโรงเรียนสำหรับ
ชุมชนบนพื้นที่สูง โดยศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนจังหวัดกาญจนบุรี

............ การเดินทางครั้งนี้ ..ได้มีโอกาสเข้าไปยังศูนย์การเรียนชุมชนชาว
ไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" หรือ ศรช.สองแห่งคือ. ศูนย์การเรียนชุมชนชาว
ไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" บ้านบ้องตี้น้อย อ.ไทรโยค ....และศูนย์การ
เรียนชุมชนชาวไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" ..บ้านยางขาว อ.สังขละบุรี
ซึ่งมีประวัติความเป็นมาแตกต่างกัน .จึงมีส่วนทำให้มีความแตกต่างกันใน
สองพื้นที่ทำให้การจัดการเรียนการสอนในชุมชนต้องปรับเปลี่ยนให้เข้ากับ
สภาพชุมชน
.............สำหรับบ้านบ้องตี้น้อยเป็นชุมชนที่เกิดจากการรวมกลุ่มของครอบ
ครัวชนเผ่ากะเหรี่ยงประมาณ 40 ครัวเรือน ..หลังจากนั้นก็มีชนกลุ่มอื่น ๆ
อพยพโยกย้ายเข้ามาเรื่อย ๆ จนกระทั่งปัจจุบันมีประชากร 4 เผ่าพันธุ์ .คือ
ไทย พม่า กะเหรี่ยง และมอญ........เป็นหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อุทยาน
แห่งชาติไทรโยค.... ประชาชนประกอบอาชีพเกษตรกรรมและการรับจ้าง
ทั่วไป เช่น รับจ้างปลูกป่า

............ศูนย์ฯ บ้านบ้องตี้น้อย มีจำนวนนักเรียนทั้งสิ้น 69 คน มีทั้งเด็กวัยก่อนเกณฑ์ เด็กในเกณฑ์ ..ในขณะที่
โรงเรียนมีครูอาสาประจำศูนย์เพียงคนเดียวดูแลการเรียนการสอนแก่นักเรียนทั้งโรงเรียน ...รวมทั้งการดูแล
การศึกษาตามอัธยาศัยของคนในชุมชน .....ด้วยภาวะเช่นนี้ทำให้ครูพัฒนา พรหมรัตน์ครูอาสาประจำศูนย์การ
เรียนชุมชนชาวไทยภูเขาบ้านบ้องตี้น้อย ต้องปรับเปลี่ยนลักษณะการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับสภาพชุมชน
และนักเรียนด้วย
............ครูพัฒนากล่าวว่า ครูต้องปรับเอาวิถีชีวิตของเด็ก ๆ เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนวิชาพื้นฐาน.. เช่น
การเกษตร อย่างการปลูกผักก็ต้องปรับให้เป็นวิชาคณิตศาสตร์ด้วยการสอนนับเลข บวก ลบ คูณ หาร ...ระหว่าง
การปลูกผัก สอนภาษาไทยโดยอาศัยกิจกรรมการปลูกผักเป็นแนวทางให้สะกดคำที่เกี่ยวข้องกับการทำกิจกรรม
นอกจากนั้น ยังมีการสอดแทรกการเรียนการสอนเข้าไปตลอดเวลา ...ในช่วงอาหารกลางวันก็จะนำผักสวนที่ได้
จากกิจกรรมเกษตรมาเป็นอาหารกลางวัน ระหว่างการทำอาหารที่มีทั้งครู ชาวบ้าน และเด็กโตช่วยกันทำ ก็มีการ
สอดแทรกวิชาคณิตศาสตร์ การตวงนับเข้าไป...... การสอนวิชาภาษาไทย เช่น ผัด ทอด ต้ม แกง ต่างกันอย่างไร
การสอนวิชาสาธารณสุข สุขลักษณะในการทำและกินอาหารเข้าไปด้วย เป็นต้น
............นับว่าเป็นความพยายามนำสิ่งรอบตัวเด็กมาใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อการเรียนการสอน ....ด้วยอัตราส่วน
ระหว่างครูกับนักเรียนที่แตกต่างกันมากทำให้ครูพัฒนาต้องจัดกระบวนการเรียนการสอนเป็นขั้นตอนคือ ลำดับ
แรก ครูพัฒนาต้องสอนเด็กโตก่อน เพื่อให้เด็กโตสอนเด็กเล็กต่อไป เปิดโอกาสให้เด็กโตที่มีความสามารถช่วย
ดูแลเด็กโตด้วยกันเอง และเด็กโตที่พาน้องมาด้วยก็ให้สอนน้องอีกต่อหนึ่ง...... เนื่องจากสามารถถ่ายทอดภาษา
เดียวกันได้ดังที่กล่าวมาแล้วว่าเด็ก ๆ ณ ศูนย์ฯ นี้ มีทั้งเชื้อสายไทย กะเหรี่ยง พม่า และมอญ

.............ครูพัฒนากล่าวว่า เป้าหมายของการเรียนการ
สอนขั้นพื้นฐานเพื่อให้เด็กรู้จักและเข้าใจภาษาไทยได้
นอกจากนั้นยังมีการเรียนการสอนสายอาชีพ ...การฝึก
วิชาชีพ และการศึกษาตามอัธยาศัย จัดตั้งที่อ่านหนังสือ
ประจำหมู่บ้าน เป็นต้น ส่วนบ้านยางขาวนั้น เป็นชุมชน
ที่เกิดจากการอพยพคนส่วนหนึ่งจากหลาย ๆ หมู่บ้านที่
ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนเขาแหลม ...ซึ่งเป็น
ชาวบ้านที่ต้องอพยพออกจากพื้นที่รับน้ำ...ภายหลังการ
สร้างเขื่อนของการไฟฟ้าฝ่ายผลิต.... เมื่อปี พ.ศ. 2527
ทำให้โอกาสทางการศึกษาในระบบโรงเรียนลดน้อยลง
ปัจจุบันประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวกะเหรี่ยง..และชาว
ไทยที่อพยพมาจากภูมิภาคอื่น..สภาพภูมิประเทศนับว่า
เป็นพื้นที่ค่อนข้างอุดมสมบูรณ์ ........มีน้ำจากแหล่งน้ำ
ธรรมชาติตลอดปี แต่ว่าเนื่องจากพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่
ลาดเชิงเขาล้อมรอบด้วยภูเขาในเขตอุทยานแห่งชาติ
เขาแหลมห่างไกลจากแหล่งการศึกษา จึงส่งผลให้กลุ่ม
คนเหล่านี้ .ยังคงต้องการความรู้จากการศึกษาเพื่อให้
เกิดความเข้าใจการดำเนินชีวิตในสังคมไทยปัจจุบัน
มากกว่าที่เป็นอยู่
.............ครูมโนรี วงศ์จันทร์ ...ครูอาสาประจำศูนย์การ
เรียนชุมชนชาวไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" ..บ้านยางขาว
เล่าว่า .....การเรียนการสอนปัจจุบันมีการสอนเด็กเล็ก
และการฝึกสอนอาชีพให้แก่คนในชุมชน เริ่มจากเด็ก
ที่มีการเรียนการสอนสายสามัญทุกวันเสาร์-อาทิตย์ แต่
เห็นว่าพื้นที่น่าจะสามารถใช้ประโยชน์ได้เต็มที่ จึงเปิด
เป็นศูนย์การเรียนฯ ดูแลเด็กเล็กด้วย .....การฝึกสอน
อาชีพ .......ครูมโนรีกล่าวว่า ศูนย์ฯ นี้ได้ทดลองฝึกสอน
อาชีพมาหลายอย่าง ซึ่งบางอย่างได้ยกเลิกไปแล้ว อย่าง
เช่น.การทำเครื่องเงินเนื่องจากไม่มีวิทยากรผนวกกับ
ไม่มีผู้สนใจเรียน.... เมื่อจบรุ่นไปแล้วจึงได้ยกเลิกไป
ในปัจจุบันมีการอบรมเลี้ยงปลา เลี้ยงเป็ดไข่ .การเย็บ
เสื้อโหลส่งขาย การแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรด้วย


	. กศน.สยายปีกโอบอุ้มมวลชนผู้ด้อยโอกาสในทุรกันดารแดน ...."บุกป่าเยี่ยมคนที่เมืองกาญจน์ "