| <Розныя <Артыкулы <Змест | Незалежнасць - гэта... Незалежнасьць – гэта калі ты зьявісься на сьвет у радзільні, Дза няма самых стэрыльных на зямлі прусакоў, затое ёсьць аднаразовыя шпрыцы й пялюшкі. Незалежнасьць – гэта калі твой бацька пойдзе ў ЗАГС, каб атрымаць дакумент, што ты сапраўды нарадзіўся і што цябе назвалі ў гонар дзеда Рыгорам, і кабета , якая сядзіць там, спакойна выпіша яму гэты дакумент, а ня выцягне са стала “Справочник личных имён народов СССР” и ня будзе, размахваючы ім, істэрычна тлумачыць твайму бацьку, што ён можа без праблем назваць сына Файзулой ці нават Мамаем, а вось Рыгорам – ня можа, бо такога ймя проста не йснуе ў прыродзе ( а существует нормальное человеческое имя Грригорий). Незалежнасьць – гэта калі ты пойдзеш у школу і цябе будуць вучыць на тваёй мове ( а дзяўчынку Гражынку, якая падабалася табе ў дзіцячым садзе,-- на яе мове, а твайго суседа хлопчыка Мішу, тату якога завуць Ісакам,-- на ягонай, а другога твайго суседа хлопчыка Алёшу, бацькі якога прыехалі сюды, бо ў іхнім горадзе на Волзе, каб купіць малому малака, трэба займаць чаргу а пятай гадзіне раніцы,-- на ягонай). Цябе будуць вучыць на тваёй мове, і дзеля гэтага тваім тату й маме не трэба будзе ўсё лета зьбіраць па кватэрах заявы бацькоў, якія не тое каб не хацелі вучыць сваіх дзетак так, як твае тата й мама, а поста ніколі пра гэта ня думалі, бо вырасьлі пры інтзрнацыяналізме. І гэтыя заявы не трзба будзе губляць тры разы дырэктару і два – сакратарцы, і першы верасьнёвы дзень ты не пачуеш на ўрачыстай лінейцы, што “год от года хорошеет материально-техническая база нашей школы”, а прыйшоўшы ў сваю клясу не даведаесься, што дзякуючы няўхільнаму клопату партыі й урада, у вас на ўсю клясу толькі адзін лемантар і дзьве “матэматыкі” на роднай мове. Незалежнасьць – гэта калі твая дружына не будзе змагацца за права насіць імя Паўліка Марозава ці Аляксандра Мясьнікова, бо ўсе вы цудоўна ведаеце, як любіў свайго татку паўлік і як любіў беларусаў Мясьнікоў. Незалежнасьць – гэта калі ты будзеш студэнтам і на лекцыі па вышэйшай матэматыцы твой смуглявы раўналетак з Мадагаскару, які вучыцца за грошы сваёй, а не тваёй краіны, нахінецца да цябе і запытае, што значыць слова “імавернасьць”, і ты па-французку растлумачыш яму. Незалежнасьць – гэта калі ты будзеш служыць у войску не далей за памежны горад ці вёску твае зямлі, затое табе ніколі не загадаюць фарбаваць траву і прыбіраць тэрыторыю “вот от сюда и до обеда”. У нядзелю ты зможаш прыехаць да бацькоў ці да свае дзяўчыны, затое ніхто не назаве цябе “бульбашом” а твайго сябра “черножопым” за тое, што вы думаеце й гаворыце ў сьне па-свойму, і выдатнікі баявой і палітычнай падрыхтоўкі ня будуць у працэсе гэтай падрыхтоўкі рабіць табе “велосипед”, і табе ніколі не загадаюць гастрыць сапёрную рыдлёўку, каб акапацца ў Баку ці ў Тбілісі. Незалежнасьць – гэта калі твая дзяўчына кажа, што хоча на выхадныя ў Вену, і ты з чыстым сумленьнем абяцаеш ёй, што ў суботу вы вып’яце кавы насупраць палацу Шонбрун, і ведаеш, што перад вашай вандроўкаюніхто не будзе высьвятляць у цябе, цм быў ты ў дзяцінстве габрэем, а таксама, ці быў ты раней за мяжою і калі вярнуўся адтуль, дык зь якой мэтай. Незалежнасьць – гэта калі на Дзяды, у Дзень памяці продкаў, ты йдзеш на могілкі й ведаеш, што паставіш сьвечку й пакладзеш кветкі, а ня станеш удзельнікам выпрабаваньня балёнчыкаў з нэрвова-паралітычным газам ці новае мадэлі гумовага дручка. Незалежнасьць – гэта калі твой сын прынёс са школы пяцёрку па гісторыі і ты хваліш яго за гэтую пяцёрку, бо ведаеш, што ён атрымаў яе непа тым прадмеце, дзе вучаць пра лядовае пабоішча і перамогу калектывізацыі, а па тым, дзе вучаць пра Грунвальдзкую бітву, якая ўратавала твой народ ад сьмерці, і кажуць праўду пра тую ўладу, што растраляла твойго дзеда й задушыла голадам тваю бабулю. Незалежнасьць – гэта калі да цябе завітае сьпявак зь Ню-Ёрку, і ты вып,еш зь ім добрую чарку вішнёўкі, і пасьля ветлівыя дзяцькі ў цывільным не запрапануюць табе падрабязна напісаць, дзе і што вы пілі і каго пры гэтым лаялі. Незалежнасьць – гэта калі ты пазбаўлены магчымасьці пачуць, як твой прэзыдэнт вучыць з экрану суайчыньнікаў: “Хто как хаціт, той так і гаварыт”, бо твой прэзыдэнт – чалавек пісьменны і хоць адну мову ўсё ж ведае. Незалежнасьць – гэта калі з тэлеперадач і газэт раптам зьнікаюць лісты нястомна-таямнічых вэтэранаў і вусьцішныя паведамленьні пра нацыяналістаў і экстрэмістаў з народных франтоў, якія нават ў начы не сьпяць, а распальваюць паміж табой, Алёшам і Мішам, тату якога звалі Ісакам, а таксама Гражынаю, якая даўно ўжо твая жонка, міжнародную варожасьць, каб учыніць сярод вас крывавую разьню й пусьціць пад адхон цягнік перабудовы. Незалежнасьць – гэта калі ніхто ня страшыць цябе, што твой народ ня зможа выжыць без вялікага старэйшага брата, бо ня мае сваіх баксітаў ці алмазаў, і ты разумееш што зусім дарэмна шкадаваўгарапашных галяндцаў ці бельгійцаў, якія ня маюць ні баксітаў, ні алмазаў, ні нават старэйшага брата. Незалежнасьць – гэта калі велізарныя фуры з надпісам “Центровывоз”(ці бачыў ты хоць раз такія фуры з надпісам “Центроввоз”?) падрулююць на да чужых, а да нашых крамаў. Незалежнасьць – гэта калі раптам высьветліцца што разумныя люді ёсьць і ў нас, і калі – крый Божа! – выбухне завод ці прычыніцца якое іншае ліха, ня трэба будзе чакаць, пакуль прыедзе камісія з маскоўскіх разумнікаў. Незалежнасьць – гэта калі на Божай пасьцелі ведаеш, што пасьля таго, як ты памяняеш гэты сьвет на лепшы, на месцы царквы ці касьцёла, дзе цябе хрысьцілі і дзе ты вянчаўся, не выкапаюць сажалку з брудным лебядзем і не пабудуюць басэйн імя XVIII зьезду КПСС, а могілкі, дзе будуць спачываць твае косьці, не зьнясуць і не ператвораць у закіданы пустымі пляшкамі парк культуры й адпачынку ймя таварыша Гарбачова або ймя таварыша Лігачова. Незалежнасьць – гэта… Незалежнасьць – гэта калі ад нараджэньня да скону пачуваесься сваім чалавекам на сваёй зямлі. Я веру, што калі-небудзь так будзе. Бо йначай проста ня варта жыць.
Уладзімір Арлоў гісторык, пісьменьнік, паэт, чалавек…
(с) Вэбмайстар: Сьцізорык. Менск. 2001 |
