Cando era mozo,
tiña doce anos cumpridos,
fun ver unha rapaza,
filla de Xan dos Despidos.
Levéime un pau tan grande
como o fungueiro dun carro,
coas miñas zocas chinelas,
fumando nun gran cigarro.
Cheguéi, dei as boas tardes,
salíu o can tan apurado,
rachóumo o calzón de estreno,
e máis tiróume deitado.
Dixo a ama da casa:
"¡Éche bon milagre, ho!
Este can éche moi escolleito.
Carne mala non cha come."
A rapaza non estaba.
Disque iba nun viaxiño.
Fun a esperala
ao alboio dun camiño.
Salíume un can non tan feo
como a cabeza dun sapo,
arrastróume pola lama
como si fora un trapo.
Como o can ladraba tanto,
sairon todos os veciños,
con colmeiros, paus e fouces,
i as mulleres con fouciños.
Eu, que sentín tal ruido,
tiréi coas zocas chinelas,
e, pra que non me pillaran,
deilles ben sebo ás canelas.
E, chegando á casa,
miña mai fíxome unhas boas sopas,
cantóume as cuarenta en bastos,
e máis dispóis vinte en copas.
Meu pai, que estaba cerca,
pra quentarme máis as moas,
déume sete bofetadas.
Encima de mel, filloas
Xan Guindán querse casar,
non ten a muller buscada;
foille face-lo amor
á filla da tía Xoana.
- Boas noites, tía Xoana,
¿donde lle vai a rapaza?
- Vai buscar o ghas prá noite,
xa me parece que tarda.
E logho entróu a nena
pola porta para dentro.
- Boas noites, Xan Ghindán,
traiote no pensamento.
- ¿E logho a ti quén cho dixo?
¿Seique foi Noso Señor?
Agora quero casarme,
véñoche facer o amor.
Xa sabes que son soliño,
non teño con quén partir;
eu riquezas non as teño
pero habemos de vivir.
Teño unha cabra mui boa
e tres ovellas preñadas,
unha pitiña que pon
os oviños prás torradas.
A cabra éche moi boa,
que trouxo catro cabritos;
mentres dous están mamando
outros dous andan a brincos.
Xa che fixen o amor,
non teño máis que dicir.
Se me queres dío axiña,
que me quero ir a dormir.
-Eu casar, ben me casaba,
pero tamén che hei contar:
quero facer unha saia
e teño a lá por fiar;
teño os zapatos rompidos,
i un pano todo furado;
si tes cartos, cómprame un,
casámonos de contado.
Fixeron as moniciós
como é uso acostumbrado,
e leváronllas ó cura,
que as lese de contado.
O cura léullas logo
no afertorio da misa;
a xente que as oía
a todas lle servíu de risa.
Ó cura chocóulle o conto
da risa dos feligreses,
que nunca outro tal se víu
na montaña dos lugueses.
Á nena déulle vergonza,
i afellas aínda servía.
Cando se foi casar
díxolle que non quería.
O cura quedóu pasmado,
nunca outro tal lle pasara;
caéulle o libro da mau
coa risa que lle daba.
O padriño i a madriña,
o cura i o sacristán
encheron o corpo de risa
cos feitos de Xan Ghindán.
Xan Ghindán quedóuse teso
como as vergas dun canizo,
pegóu a volta prá casa
e siquiera adiós lles dixo.
Alerte, alerte, mociños,
con caiades na rateira,
non vos fiedes das mozas
en tanto que estén solteiras.
Á mociña que é bonita
e ten o corpo ben feito
reparáille ben as obras
que lle salen do seu peito.
Alerte, alerte, mociñas,
as que sodes mui bonitas:
os mozos tiran ás mozas
como a raposa ás pitas.
Eu non ei qué poder tein
as mociñas desta terra
pe lles gustan moito ós mozos
no tempo de primaveira.
|
O
casamento do tio Naranxo
|
E alabado sea Dios
que agora lles vou contar
un contiño mui bonito,
mui ben lles ha de gustar
Heivos contar a verdá,
que lles foi desta maneira:
que botóu as municiós
a María, a Panadeira.
Todos preguntan con quén,
por arriba e por abaixo,
as municiós xa botóu-e
o domingo o tío Naranxo.
El xa tiña os pelos blancos,
as moas xa se lle caían
dentes non tiña ningunhos
nin de baixo nin de riba.
Ela era boa moza,
nunca tuvo pretendientes,
mui amiguiña dos homes
e chegóulle agora a suerte.
Á xente que iba a comprar
á súa tenda ou despachos
a todos lle preguntaba
polo seu noivo Naranxo.
Chegóu alí unha veciña,
confióulle o seu secreto:
- ¿Que che parece, Luisa,
do meu novo casamento?
- O seu casamento é bo
-contestóulle a siña Luisa-.
se non se marcha do sitio
xa reventa alí coa risa.
Ó tío Naranxo é bo mozo
sólo que ten moitas faltas,
anda coa carrumba a costas
que xa o fai andar de gatas.
Foise ver á súa moza
que está no lugar de abaixo:
- Boas noites, miña dama,
aquí tes ó tío Naranxo.
- Moi felices, -lle contesta
María, a Panadeira,-
vente pra eiquí, meu Naranxo,
séntate eiquí á miña beira.
Arrenegóu ó demo tres veces
a velo tan derreado,
e falta o mellor do conto
que vou agora a contalo.
Que foi cando se xuntaron
un batallón de gaiteiros,
de mulleres e rapaces
do lugar e forasteiros.
Dous mozos daquel lugar
fixeron dous estrumentos
que a tocalos coas maus
berraban como becerros.
Estuveron alí tocando
desd'as nove hasta a úa
i a decirlle ó tíu Naranxo
que lle montaba a carumba.
Mais o conto foi despóis
cando foron unda o cura;
preguntóulles a doutrina
e non lle sabían ningunha
- ¿E non sabés a doutrina?
eu non vos podo casar,
Si Dios vos dá unha criatura
non a sabeis enseñar.
Díxolle moito a María
porque era descoquetada:
- Eu ben lle sei, señor cura,
a obrigación da casada.
Si Dios da algunha criatura
arreglala e limpiala,
gobernar ben a vidiña
e dormir co home na cama.
Levantarse á mañán cedo
e coller a madrugada,
e facer o chocolate
e levarllo ao home á cama.
O día que se casaron
era de inverno e chuvía:
resbalóu o tío Naranxo
caeu de patas pa riba.
E mollou toda á carrumba
en un pozo de auga fría;
non se podía levantar
e axudóulle a tía María.
Foron despóis pra a irexa,
xa o cura estaba esperando;
agarróu as ferramentas
e casóunos de contado.
Fóronse despóis prá casa
mui contentos e casados;
tomaron o desaúno
os noivos e acompañados.
Cando foron a xantar
toda a xentiña na boda,
entra un can na cociña
e coméulle a carne toda.
Ahí vos vai ésta, miniñas,
ésta sólo non vos tumba,
pro quero que non casedes
con velliños de carrumba.
Estando cosendo
na miña corbata,
con agulla de ouro
i alferxes de prata,
chegóu un cabaleiro
pedindo pousada.
Se meu pai lla dera
a min me gustaba.
Puxéronlle a mesa
no medio da sala,
con coitelos de ouro
cubiertos de prata.
Fixéronlle a cama
nun rincón da sala,
con colchós de seda
sábanas de Holanda.
Pola media noite
galán recordaba,
e de tres que eramos
solo en min pensaba.
- Levántate Irene
vámonos de marcha.
Chegando a unha serra
dixo como mèu chamaba.
- Na casiña dos meus pais
era rica i estimada,
agora me chamarei
pobre e desgraciada.
Colléu un coitelo
e alí a matóu,
cuberta de monte
alí a deixóu.
Dalí a sete anos
por alí voltóu.
- Pastoriños novos
que gado gardades
naquela capilla
a quen adorades?
- Adoramos a Irene
que o traidor matóu
cuberta de monte
aquí a deixóu.
- Ai!... Santa Irene
meu amor primeiro,
vólveme a saúde
do lado dereito.
- Como cha hei volver
ladrón carniceiro
si do meu pescozo
fixeches talleiro,
e dos meus cabelos
fixeches diñeiro?
|
- Boas noites, Maruxiña,
¡qué cansadiño che veño!
Dame un tallo pra sentarme
poruqe eu de pé non me teño.
- Pois qué milagre, Perucho,
vir hoxe tan sofocado;
eu ben sei que trás de novo
porque hai algún milagro.
- Pois tráoche unha noticia
que agora che vou contare:
eu veño ver se me queres
porque eu quérome casare.
- Se tu te queres casar
eu xa che estóu rebeando,
así é que se tu queres
casámonos de contado.
- Pois logo nos casaremos
- respondéulle Peruchiño-
porque agora de inverno
non paro con tanto frío.
- Eu xa che estou adoecendo
-contestóulle tía Maruxa-;
sempre cando vou prá cama
teño que ir soprando as unllas.
- Pois pra quitar ese frío
hai que buscar un remedio;
esta noite, Maruxiña,
é millor que nos xuntemos.
- Eu xuntar ben me xuntaba
se non fora o resultado,
pero si me fas un neno
despóis teño que crialo.
- Non fagas caso, Maruxa,
que si Dios nos dera un neno
hei de traballar canto poida
pra gañar con que mantelo.
- Por moito que tu me digas
eu dos homes non me fío,
pois resultan a salir
todos un fato de pillos.
- Cala por Dios, Maruxiña,
non me fagas rabear;
eu ben sei que tu me queres
pro quérelo desemular.
- Pois xa que tanto me queres
i eu a ti tamén che quero,
pero antes de xuntarmos
hai que casarmos primeiro.
- Pois si é que nos casamos
gastamos moito diñeiro,
porque o cura e sancristán
son un fato de larpeiros.
- Pois si é que nos xuntamos
- respondéulle Maruxiña -
van a decir pola aldea
que levamos mala vida.
- Non fagas caso, Maruxa,
que se falan pola aldea
decimos que nos casamos
por detrás da ramalleira.
- ¡Alabado sea Dios,
sei que te atentóu o demo!
Se me ves con esa idea
vai de ahí, que eu non te quero.
- Pois daquela eu non te quero
- respondéulle Peruchiño-
porque eu antes de casarme
quero mirarte o rexistro.
- Eu non son ningunha burra
que teña que rexistrar;
se é que ves con esa ideia
daquí xa podes largar.
Peruchiño de enfadado
trataron do casamento,
botaron as monicións
e casóuse moi contento.
Alá na pirmeira noite
que durmíu con Maruxiña
xa lle empezóu a decir
que lle doía a barriga.
Cando aos poucos momentos
saléu rebrincando a cría,
e Pedro todo asustado
axiña foi á cociña.
- Levántese, miña sogra,
que teño a muller parida;
eu non sei quen é o padre,
a ver se se conoce na cría.
- O pai éche o señor cura
- díxolle o demo da vella-.
pero tú cálate a boca
que nos dou motas cadelas.
Dóunos catro mil reás
para mercar un becerro;
así é, meu Peruchiño,
que podes estar contento.
-Eu ben contento lle estóu,
que viva el moitos anos
pois sacóume dun apuro
e aforróume un traballo.
Así é que de hoxe en día,
rapaces, tende coidado
se non queredes levar
a muller roída dos ratos.
Alá na terra de Lugo,
na montaña de Burón
pasóu un caso chocante
que causóu admiración.
Vivía unha patrona
con unha filla e unha neta;
as tres estaban solteiras
nunha casiña pequena.
Todas as tres tiñan mozo,
todas se queren casar,
e maiormente a patrona
xa non se pode aguantar.
Ésta trataba cun vello
medio xordo e xorobado,
pero era mui bonito
porque tiña moitos cartos.
A filla era media bruxa
e tamén tiña rapaz:
un xastre de mala morte
que andaba polo lugar.
A neta era mui noviña,
tiña quince primaveras,
sólo que tiña un defecto:
era tortiña das pernas.
Ésa tamén tiña noivo:
un gallardo paragüeiro
que cando viña ó lugar
botáballe algún remendo.
Un día que estaban xuntos
entre todos acordaron
casarse todos nun día,
por evitar moitos gastos.
A vella toda apurada
foi cunta o cura correndo,
antes que algún dos noivos
cambeara de pensamento.
-Boas tardes, señor cura,
véñolle a preguntar
por facer tres casamentos
cánto nos vai a cobrar.
-Un cóstalle trinta pesos
e os tres valen noventa,
pero sendo os tres xuntos
rebaixaréilles da cuenta.
-Craro que son todos xuntos
e todos nun mismo día:
cásome eu e cásase a neta
e támen se casa a filla.
-Nunca outra tal se viu
desde que son sacerdote;
tres casoiros nunha casa
debe ser señal de morte.
-Pois non lle é ningún milagre
é que topamos tres burros
e hai que aparellalos
pra que queden ben seguros.
-Pois véñame cando queiran
que eu cásoos de contado
e como son todos xuntos,
heillo de facer barato.
-De padriños e madriñas
servimos uns prós outros;
e, mire chéganos ben,
que queremos rezar pouco.
Un día de moito inverno
saliron pra se casar;
deixaron a casa sola
e os rapaces do lugar
entráronlle na cociña,
leváronlle a carne toda,
o viño cas empanadas,
todo o que tiñan prá boda.
Tocando cornos e latas,
cencerros e potes vellos,
marcharon pra unha xesteira
mui alegres e contentos.
Alí fixeron a festa
a conta dos casamentos
o viño andaba por cuncas
e a carne por torombelos.
Volvamos ás tres parexas
que viñan de se casar,
pensando na gran inchenta
que se iban a tomar.
Cando chegaron á casa
toparon todo barrido,
nin molete nin ovella
nin o pelexo do viño.
-¿Quén sería o galopín,
tan ladrón e desalmado?
- dixeron os matrimonios,
todos a un tempo, chorando.
Esta sí que che foi gorda,
nunca me houbera casado,
que polo primeiro día
xa levamos bon petardo.
Mais a conta foi despóis,
ó chegar os convidados
topan as portas pechadas
e os matrimonios chorando.
-¿Qué vos pasa, meus amigos,
- dixo un dos invitados-
que todos estades tristes,
como perdidos, chorando?
-¿Qué é o que vai pasar?
-dixo a tía Micaiela-:
mentras nos fomos casar
roubáronnos a ovella,
o viño e o pan de trigo,
empanadas e paella,
e non levaron a casa
porque non puderon coela.
Ó ver esto os convidados,
todos de mala maneira
diron a volta pra casa
coa barriguiña valeira.
Eles que iban con fame,
tuveron que dar a volta,
cos dentes mui afilados
sin poder probar bocado.
Mentras tanto no lugar
fixeran unha gran festa,
hasta os cans reventaron
coas zancas da ovella.
Os matrimonios á noite
fóronse cedo prá cama,
pero como tiñan fame
non puideron facer nada.
Porque o baile, meus amigos,
según dicen sal da panza,
e todo aquel que non come
ten pouca gana de danza.
- Ai Rufina hermosa, ti que fás ahí?
- Estou gardando o gado; ben mo vides aquí.
- Ai Rufina hermosa, ti gardas o gado?
- Xa Dios me crióu pra este traballo.
- Ai Rufina hermosa, queres vir conmigo?
Neses montes sola correche peligro.
- Ai Xesús divino!, quen tal me desea!
Querer que se perda a facenda allea!
- Non che digo eso, nin tal como eso,
dígoche que veñas a tomar o fresco.
- A tomar o fresco non vou, nin iréi;
vou gardar o gado, que o perderéi.
- O gado, Rufina, non che dea cuidado:
que se ti o perdes, eu iréi buscalo.
- Ai Xesús divino, seica vés ufano?
Con mangas de seda gardar o meu gado!
- Mangas e vestidos teño que romper,
Rufiniña hermosa por che dar placer.
- Vaite dahi, humano non me deas pena.
Que ha de vir meu amo traerme a merenda.
- E se vén teu amo en qué te ocupaches?
veu un trobóu d'auga, e que t'abrigaches.
- Sei contar verdá, eu mentir non sei,
vou gardar o gado, que o perderéi.
- O que estás de bravo e d'impertinente!
homes non son lobos que coman á xente.
- E se estóu de bravo, fago moito ben;
que se estóu de bravo, todo me convén.
- Todo che convén? dígoche eu que non.
Linda, m'has de ter no teu corazón.
- Vaite d'ahi, majo, non me deas tormento,
non te podo ter no meu pensamento.
- Xuroche, Rufina, a fé de quen son
que ti es miña irmá, i eu teu irmao son.
- Se ti es meu irmao, i eu a túa irmá son,
de canto che dixen, pídoche perdón.
- Pídeme perdón; estache perdonado.
Dame a túa mao ponte d'acabalo.
-Xente de fuga
garde o meu gado,
qu'ahi vai a Rufina
co seu namorado.
|
Páxina
Principal
O que sexa...