นกขุนทอง หรือนกเอี้ยงคำ เป็นนกที่พูดเก่งไม่แพ้นกตระกูลนกแก้ว แถมยังเลี้ยงง่ายเข้ากับสภาพธรรมชาติ เป็นที่นิยมเลี้ยงโดยทั่วไปในทวีปเอเชีย อเมริกา และยุโรป ซึ่งในปัจจุบันราคาของนกขุนทองเพาะในอเมริกาอยู่ที่ประมาณ 30,000 - 40,000 บาท นกขุนทองอยู่ในวงศ์เดียวกับนกเอี้ยง นกในตระกูลนี้ได้แก่

1. นกเอี้ยงสาริกา (Common Myna)
2. นกเอี้ยงหงอนหรือเอี้ยงคำ (Crested Myna)
3. นกเอี้ยงด่าง (Pied Starling)
4. นกเอี้ยงนวล (Jerdon's Starling)
5. นกกิ้งโครงคอดำ (Black - Collared Starling)
6. นกขุนทองหรือนกเอี้ยงดำ (Hill Myna)

ลักษณะทั่วไป

• ความยาว : มีความยาวเฉลี่ยประมาณ 27-80 เซนติเมตร (วัดจากจะงอยปากถึงปลายหาง)
• สี : ขนทั่วตัวมีสีดำเหลือบอมน้ำเงิน หรือสีดำเหลือบเขียว บริเวณหัว ต้นคอ และ หน้าอกจะมีสีม่วงเงา ๆ บริเวณปลายปีกด้านล่างจะมีขนสีขาวแซม ซึ่งจะเห็นได้ชัดเวลาบิน ขนหางจะเป็นมันเงาสีเขียวขุ่น ๆ ขาและเท้าจะเป็นสีเหลือง ในลูกนกจะมีลักษณะคล้ายตัวเต็มวัย แต่ขนจะไม่เป็นมันเงา จะมีเหนียงขนาดเล็กสีแดงและสดที่ด้านข้างของใบหน้าใต้ตา และมีเหนียงขนาดใหญ่ สีเหลืองสดคลุมทั่วท้ายทอย หนามีสีส้มอมแดง หรือสีเหลืองอมส้ม
• นัยน์ตา มีสีน้ำตาล
• ลำตัว มีลักษณะป้อม หางสั้น ปีกแหลมยาว เท้าแข็งแรง

• เพศผู้และเพศเมียมีลักษณะเหมือนกัน ไม่สามารถดูได้จากตาเปล่า จะต้องใช้วิธีทางวิทยาศาสตร์ เช่น DNA sexing, การตรวจเลือด
• นกขุนทองมีอายุประมาณ 10-20 ปี
• ในประเทศอินเดียทางตะวันออกเฉียงเหนือนิยมนำนกขุนทองมาทำแกงเผ็ด ซึ่งถือเป็นอาหารจานโปรดของคนในแถบนั้น
• สถานะเป็นนกประจำถิ่น เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าพุทธศักราช 2535

นกขุนทองที่เป็นที่รู้จักสามารถแยกออกมาได้ 12 ชนิดย่อย ได้แก่

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa indica
ชื่อสามัญ(Common names) : Lesser Hill Mynah, Southern Hill Mynah
สถานที่พบ : ทางตะวันตกเฉียงใต้ของอินเดียและศรีลังกา ที่ระดับความสูง 5,000 ฟุต
ข้อสังเกต : เหนียงบริเวณตาและต้นคอไม่เชื่อมกัน เหนียงบริเวณหัวโค้งเป็นรูปตัว U จะงอยปากจะแบนและแคบกว่า Greater Hill mynahs มีความยาวประมาณ 9-10 นิ้ว แม้ว่า Lesser Hill mynah จะมีความสามารถในการเลียนเสียงมนุษย์ได้น้อยกว่า Greater และ Java Hill Mynahs แต่มันก็ถูกจัดอยู่ในกลุ่มนกเลี้ยงที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa andamanensis
ชื่อสามัญ(Common names) :Andaman Mynah, Nicobar Mynah
สถานที่พบ : เกาะ Andaman และเกาะ Nicobar

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa enggano
ชื่อสามัญ(Common names) : Enggano Hill Mynah
สถานที่พบ : มีต้นกำเนินมาจากเกาะ Enggano, ทางตะวันตกเฉียงใต้ของสุมาตรา ปัจจุบันถูกรวมไปอยู่ในกลุ่ม G.r. religiosa
ข้อสังเกต : มีความยาวเฉลี่ยประมาณ 10.5 นิ้ว ขนบริเวณหน้าผากจะยาวใหญ่ ปากสั้น

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa peninsularis
ชื่อสามัญ(Common names) : Greater Indian Hill, Indian Grackle
สถานที่พบ : พบในอินเดีย ทางตะวันออกเฉียงเหนือของ Deccan, Orissa, ตะวันออกของ Madhya และทางตอนเหนือของ Andhra Pradesh

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa intermedia
ชื่อสามัญ(Common names) : Greater Indian Hill Mynah, Nepal Mynah, Talking Mynah, Indian Grackle
สถานที่พบ : พม่า ไทย เนปาล ทางตอนเหนือของอินเดีย เทือกเขาหิมาลายา Asam ที่ระดับความสูงต่ำกว่า 1,000 - 2,000 ฟุต
ข้อสังเกต : เหนียงบริเวณตาและต้นคอเป็นแผ่นยาวเชื่อมติดกัน Greater Hill Mynah ถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มสัตว์ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ มีความยาวประมาณ 10 - 11.5 นิ้ว

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa religiosa
ชื่อสามัญ(Common names) : Java Hill Mynah, Talking Mynah
สถานที่พบ : มาเลเซีย, สุมาตรา, บาหลี, บอร์เนียว, Java, Bangka
ข้อสังเกต : Java Hill Mynah ถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มสัตว์เลี้ยงที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ แต่มันไม่ได้เป็นสมาชิกลุ่มใหญ่เหมือน Greater Indian Hill Mynah มีความยาวเฉลี่ยประมาณ 12 นิ้ว

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa batuensis
ชื่อสามัญ(Common names) : Java Hill
สถานที่พบ : เกาะ Buta และเกาะ Mentawai ทางชายฝั่งด้านเหนือของสุมาตรา
ข้อสังเกต : มีความยาวประมาณ 12-13 นิ้ว

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa venerata
ชื่อสามัญ(Common names) : Java Hill
สถานที่พบ : เกาะ Lesser Sundas ระหว่างบาหลีและติมอร์
ข้อสังเกต : มีความยาวประมาณ 12-13 นิ้ว

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa mertensi
ชื่อสามัญ(Common names) : Java Hill
สถานที่พบ : Flores, Pantar and Alor
ข้อสังเกต : มีขนาดใหญ่กว่า G.r. venerata

ชื่อวิทยาศาสตร์(Scientific name) : Gracula religiosa robusta
ชื่อสามัญ(Common names): Nias Hill Mynah, Giant Mynah, Nias Island Mynah
สถานที่พบ : ทางตะวันตกของเกาะสุมาตรา, Tuangka, Bangkaru
ข้อสังเกต : มีขนาดใหญ่ที่สุด มีความยาว 16 นิ้ว

1. ขุนทองเหนือ (Gracula religiosa intermedia : G.r. intermedia)
   • จะมีรูปร่างเล็กกว่าขุนทองใต้ เหนียงแก้มจะมีลักษณะเป็นแผ่นยาวตลอดเป็นชิ้นเดียวกันทั้งแผ่น
   • พบในบริเวณเหนือคอคอดกระขึ้นมา
2. ขุนทองใต้ (Gracula religiosa : G.r. religiosa)
   • จะมีขนาดใหญ่ แผ่นเหนียงใต้ตาจะมีรอยเว้าแยกออกเป็น 2 ส่วนไม่ติดกัน
   • พบทางภาคใต้ตั้งแต่คอคอดกระลงไป
   • อาจจะเรียกว่า นกขุนทองควาย

นกขุนทองเหนือ	นกขุนทองใต้
พฤติกรรมของนกขุนทอง