ประวัติเมืองสวรรคโลก

เมื่อพ่อขุนบางหลวงหาว (เมื่อก่อนเรียก "พ่กขุนบางกลางท่าว") กับพ่อขุนผาเมืองได้ยึดเมืองสุโขทัยได้แล้ว จึงได้สถาปนาพ่อขุนบางกลางหาวขึ้นปฐมกษัตริย์ทรงพระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ได้โปรดเกล้าฯ ให้พ่อขุนรามคำแหง ซึ่งเป็นราชโอรสองค์ที่ 3 ไปครองเมืองชะเลียง ซึ่งเป็นเมืองหน้าด่านทางทิศเหนือ พ่อขุนรามคำแหงทรงเห็นเมืองชะเลียง (บริเวณวัดพระปรางค์) น้ำเซาะกัดตลิ่งพังทำให้ต้องซ่อมกำแพงเมืองกันทุกปี ทำให้ความมั่นคงของเมืองไม่แข็งแรงพอ จึงคิดสร้างเมืองใหม่ขึ้นในทางทิศเหนือ 2 กิโลเมตรเป็นที่ราบเชิงเขา มีลำน้ำยมเป็นคูเมืองทางด้านตะวันออก เหมาะแก่การสร้างเมือง จึงได้สร้างเมืองใหม่ขึ้นใน พศ.1820 ตั้ง ชื่อเมืองว่า เมืองศรีสัชนาลัย เมื่อพ่อขุนรามคำแหงกลับไปครองกรุงสุโขทัย ก็โปรดให้พระราชบุตรหรือพระเจ้าหลานมาปกครองเมืองศรีสัชนาลัยตลอดมา

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา พระบรมโตรโลกนาถตั้งเมืองพิษณุโลกขึ้นเป็นราชธานีฝ่ายเหนือ เมืองศรีสัชนาลัยจึงได้เปลี่ยนชื่อเป็น "เมืองสวรรคโลก" ในราว พ.ศ.1991-2031 เพื่อให้เข้าคู่กับเมืองพิษณุโลกซึ่งมีชื่อเดิมว่า "เมืองสองแคว" เมืองสวรรคโลก เป็นเมืองชั้นโทเจ้าเมืองดำรงตำแหน่งพระยาสวรรคโลก ถือศักดินา 10,000 ไร่ เมืองสวรรคโลกมีมูลเหตุจะเป็นเมืองร้างหลายครั้ง กล่าวคือครั้งแรกสมัยพระบรมไตรโลกนาถ เจ้าเมืองสวรรคโลกเป็นใจให้กองทัพเมืองเชียงใหม่มาตีหัวเมืองฝ่ายเหนือ ต่อมาพระเจ้าหงสาวดีบุเรงนองยกทัพมาตีหัวเมืองเหนือเมื่อ พศ.2104 ในแผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ พระยาสวรรคโลกยอมอ่อนน้อมต่อพม่าไม่ยอมช่วยเมืองพิษณุโลก และเมืองสุโขทัยต่อสู้ข้าศึก ต่อมาในแผ่นดินพระมหาธรรมราชาสมเด็จพระนเรศทรงประกาศอิสรภาพไม่ขึ้นต่อพม่าที่เมืองแครง ใน พ.ศ.2127 พระยาสวรรคโลกและพยาพิชัยพากันแข็งเมืองไม่ยอมเข้าด้วยกับสมเด็จพระนเรศวร สมเด็จพระนเรศวรจึงยกกองทัพมารวมพลที่วัดศรีชุมแล้วรีบยกทับ ไปถึงเมืองสวรรคโลก เมื่อวันศุกร์ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 8 เมืองสวรรคโลกจึงร้างชั่วคราว สมเด็จพระนเรศวรชนช้างชนะพระมหาอุปราชาแล้ว จึงได้ตั้งเมืองสวรรคโลกขึ้นอีก

ต่อมาใน พ.ศ.2482 จอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี หลวงวิจตรวาทการเป็นอธิบดีกรมศิลปากรเห็นว่า สุโขทัยเป็นเมืองหลวงแรกของประเทศไทยมีความสำคัญในด้านประวัติศาสตร์มีโบราณสถานวัตถุที่สำคัญมากมาย สมควรจะอนุรักษ์ไว้เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาความเป็นมาของชาติไทย ผู้ที่จะดูแลโบราณสถานและโบราณวัตถุเหล่านี้โดยตรง ก็คือ คณะกรรมการจังหวัดโดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นหัวหน้า กระทรวงมหาดไทยจึงประกาศยุบจังหวัดสวรรคโลก ตั้งจังหวัดสุโขทัยขึ้นเมือง พ.ศ.2482 จังหวัดสวรรคโลกจึงเป็นอำเภอสวรรคโลกตั้งแต่นั้นมาจนบัดนี้ฒ

HOME / ข้อมูลสวรรคโลก / ข้อมูล ศบอ. / ข้อมูลห้องสมุดเฉลิมราช่ / ข้อมูลทั่วไป /