ประวัติแห่งอนุพุทธ ๘๐ พระองค์
คณะตรีมิตร และ คณาจาริโย
ชาติภูมิ
ท่านพระนันทกะ เกิดในตระกูลพราหมณ์ ในนครสาวัตถี เมื่อเจริญวัยแล้ว ได้ฟังธรรมเทศนาในสำนักของพระบรมศาสดา บังเกิดความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนา จึงได้ทูลของบรรพชาอุปสมบท ครั้นได้อุปสมบทเป็นภิกษุในพระพุทธศาสนาแล้ว ตั้งใจเจริญสมณธรรมบำเพ็ญเพียรในวิปัสสนากรรมฐาน ไม่นานก็ได้สำเร็จพระอรหัตผล เป็นพระอเสขบุคคลในพระพุทธศาสนา ท่านเป็นผู้มีความชำนิชำนาญในการระลึกซึ่งปุพเพสันนิวาสขันธสันดาน อันท่านและสัตว์อื่นเคยอยู่เคยอาศัยบังเกิดในชาติก่อน (คือเป็นผู้ชำนาญในการระลึกชาติหนหลังได้) และท่านเป็นผู้ฉลาดในการแสดงธรรมแก่บริษัทสี่ ชี้แจงให้เป็นที่พอใจ และเข้าใจได้โดยง่าย ในตำนานปรากฏว่า ท่านแสดงธรรมเทศนา ว่าด้วยเรื่องอายตนะ ๖ ประการแก่นางภิกษุณีมีประมาณห้าร้อย ในที่สุดเทศนา นางภิกษุณีเหล่านั้นได้บรรลุโสดาปัตติผล และพากันชื่นชมยินดีในพระธรรมเทศนาของท่าน พระบรมศาสดาทรงทราบ ในวันรุ่งขึ้นรับสั่งให้ไปแสดงธรรมสั่งสอนภิกษุณีอีก ยังนางภิกษุณีเหล่านั้นให้ดำรงอยู่ในอรหัตผล พร้อมด้วยกันทั้งห้าร้อยองค์ฯ
เอตทัคคะ
เพราะอาศัยคุณสมบัตินี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงตั้งท่านไว้ในเอตทัคคฐาน คือ ตำแหน่งแห่งภิกษุผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลาย ฝ่ายข้างให้โอวาทแก่นางภิกษุณีฯ ท่านพระนันทกะดำรงเบญจขันธ์อยู่โดยสมควรแก่กาล ก็ดับขันธปรินิพพานฯ