BİR POSTMODERN DİLİN ARDINDAN GELEN DÜŞÜNCELER

Postmodernizm nedir? Ya da, soruyu daha iyi ortaya koymak lâzım: postmodernizm ne değildir?

Modern ötesi midir? Veyahut, sadece modernizmin yeni ve ifadesi güç bir boyutu mudur? Amerika'da II. Dünya Savaşı'ndan hemen sonra ortaya çıkar bu akım, sadece edebiyatı değil, sanatın tüm alanlarını içine alır.

Bir kuyunun duvarlarında kendi kendini gezdirip, salıncaklarda çocuklara birer ikişer şeker verdikten sonra, kendini Istanbul'un o en kuytu sokaklarında bulduktan sonra, Tupac Amaru gerillalarının cinayetlerini bizzat kendin gördün mü, buna postmodernizm derim ben.

Bugün ne durumda?

Durumlar iyidir. Durum zarfları gibidir. Dili çözülmez diyenler var. Ortada bir dil mi var ki çözeceksin? Ya da, her şey kendi kendine bir dili teşkil eder dersek, çözülmesi çok zor bir dildir derim. Thomsen Göktürk Anıtları'nı çözmeden önce böyle düşünmüştür. Dolayısıyla, Bilge Kağan kitabesi bir zamanlar postmodern bir sanat mıydı?

Haremin duvarları, o duvar, son duvardı. Son duvar derken, son olduğunu kastetmiyorum. Duvarın sonu yoktur. İnsanın kafasında inşa edebildiği duvarların ancak sonu olabilir. Duvarın ilki sonu olmaz dünyada. Kafadaki ilk ve son duvarlardan oluşur insanoğlunun dünyadaki misyonu, ahiretteki yeri, metresleri ve kaçamakları, ilkokul ve üniversite arkadaşları, iş ve işsiz dünyası, ordu ve emekli ordusu, kazandibi ve diğer tatlılar, edebiyat ve plâjda taşınan renkli, üstü yazılı mayolar, veya üstsüzler.

Git gidebildiğin kadar, dal dalabildiğin kadar, bul bulabildiğin kadar. İlerlediğin her adım, bir öncekisini aratmaz ve hemen orada son duvarını koyarsın. Burası benim dersin. Dünkü duvar artık senin için bir post-son-duvar olacaktır. Ne yapacağını tabiî şaşırmıyorsun. Gelenek ve göreneklerle beraber araştırırsın komşunun mezarını, yemeğini, oynayış tarzını ve küpelerini. Gövde gösterisine ne gerek var. Sonuçta, her saniye yenilik getirir, bir öncesi de eskir. Bu saniye modern ise, bir diğeri postmodern olur.

Diller çok önemli. İnsanın ilk düşünceleri postmoderndi. E, tabiî, dili yaratabilmek için. Dil, insana yaratma gücü verir. Birbirini tutmaz her zaman kelimeler. Koşuşurlar kafamızda, ağzımızda, kâğıtlarımızda, ama yine de tüm bunları anlarız deriz. İşte, insanın her anladığım dediği işte bir postmodernizm vardır. Kelimelerle ifade edebilmesi önemli değildir. Kafasındaki anlam ve tasarım önemlidir. Kelimesiz anlam diyarında gezerken düşünceler, ağza sadece "anladım" komutunu gönderir. Kelime, yani dil açısından bir şey anlaşılmamıştır, ama itiraz eden çıkmaz. Dolayısıyla, postmodernizmde anlaşılmayacak ne var ki? İtiraz edilecek ne var ki? Biliyorum, var diyeceksiniz ve bir sürü kelime yığını ortaya püsküreceksiniz. Bu kelimeler birbirini tutamaz olsalar da, ne demek istediğimi size anlatmak istiyorum gibisi düşüncelerden hareket ederek yola konuluyor. Postmodernizmi yerle bir (hatta iki) edebilmek için, yine postmodernizme başvurulur.

Postmodernizm, modernizm ötesi olarak ele alınmazsa, insan kendi doğasıyla bir postmodern yapıdır. Kendi dilini dahi kendisi yeterince anlatamıyor. Ben kendi dilimin nerede olduğunu söyleyebilir miyim? Kafamda mı? Gayet tabiî, ama tam olarak neresinde? Şaka mı ediyorsun arkadaş tipinden itirazlar gelmezse, bir cevap alabileceğime şüpheyle bakarım.

Doğa postmoderndir. Tam anlamında ve tamamıyla açıklamak mümkün değil. Gizli bir dille konuşuyor. Sırlarla çok zengin. Hakkında her şeyi biliyor veya söyleyebiliyor muyuz? Açıklamak yerine, ondan zevk almayı yeğleriz çokça. Yok kardeşim, hadi hadi açıkla, anlat desem, biraz şaşmaz mısınız? Ben de bu denli şaşıyorum postmodernizmin tamamını açıklamakta ısrar edenlere.

Uzay postmodernik bir yapıya sahip değil mi? Kendi kanunları var diyeceksiniz. Ben postmodernizmin kanunları yok demedim ki, Allahaşkına. Yooo, ben her kanunu açıklayacağım dediğinizde, hata etmiş olursunuz. İnsan dili, ilkönce, buna yetmez.

Kur'an'da postmodernizm elemanları yok mu? Ya da, tamamı mı postmodern? Olabilir. Derin düşünce olan her şeyde postmodernizm vardır. Ya da, "mı"? Bu bir soru. Hayır efendim, ben postmodernizmi batıdan geldiği için ele almam, o batıya hayran kalıp da, ettiği her halta baş eğmem, çünkü alnımız sadece secdeye varırken veya genç şairimiz Akgün Akova'nın bir şiirinde dediği gibi "ancak karıncalara merhaba derken diz çökeriz". Postmodernizme postmodernizm değil de, meselâ, kafayapısı, dillidil-dilsizdil, muşmula, kaçamak, kitap-çiçekleri ve ne bileyim nasıl başka bir ad da verilebilir. Canım, iş orda değil, iş anlamda ve ifadede. Dil ifadesi değil, tabiî. Düşünce dalgalarının ifadesi.

Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan bir araçtır. Evet, biz dilciler hep öyle deriz. Ama, madalyanın ikinci tarafını bir türlü göremiyoruz. Dil, kendi kendimizle de anlaşmayı sağlayan bir araçtır. Kendi kendimizle anlaştığımız dil ve diğer insanlarla anlaştığımız dil aynı mı olmalı ya da aynı mıdır? Kesinlikle hayır. Kendi kendimizle anlaştığımızda daha zengin bir dil kullanırız. İçimiz zengin olduğu için, bu dil diğerinden çok daha zengindir. Üstelik iletmek için tespit ettiğimiz kelimeleri bile ilkönce maddeleştiriyoruz ve onlar hiç kendibaşlarına anlamları olmadan bir vasıtayla başka birine iletilir ve güya anlaşılır. Güya diyorum, çünkü hiçbir zaman karşıdaki insan tam anlamıyla ne demek istediğimizi anlayamaz, çünkü o biz değil ki. Ha, anladım der, o başka.

Eee, ne yapalım? Kargaşa olmasın diye hiç mi konuşmayacağız? Konuşacağız tabiî, ama çok soru sorarken cevaplarını ilkönce kendimizde aramak şartıyla. Ben de deminden beri burada bir şeyler anlatmak istiyorum, ama beceremiyorum. Benim beceriksizliğimden mi kaynaklanıyor? Hayır. İnsan dilinin yeterli bir iletişim aracı olmadığından kaynaklanıyor tüm meseleler. Peki, yeni dil mi arayalım? Hayır. Mevcut dili kullanalım, yeter.

Postmodernizmde dil meselesi de diğerlerinden pek farksız. Beyaz ötesi gibi bir şey değil modernizm ötesi. Anlam veya dil ötesi demek daha uygun olabilir. Veya olmayabilir? Veya ben bir şeyler anlatmak istiyorum. Veya anlamak istemiyorsunuz.

Veya bilmem ne. Postmodernizm bu. Bu benim dilim. Dilimin ötesini siz araştırın, çünkü postmodernizm nedir sorusunu sorma gayreti içinde olanlar vardır. Onun dilini çözmek yerine, ondan zevk almak daha doğru olmaz mı?

Burası yazımın sonu olacak. Tabiî, dili kullandığımda.

(1:52) 8.05.1997