พระมหาบุรุษทรงบำเพ็ญเพียรต่อไป ที่ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์นั้น
ทรงเริ่มบำเพ็ญสมาธิให้เกิดในพระทัย เรียกว่าการเข้า “ฌาน” 
เพื่อให้บรรลุ “ญาณ”  จนเวลาผ่านไปจนถึง ... 
- ยามต้น : ทรงบรรลุ  “ปุพเพนิวาสานุติญาณ ”
คือทรงระลึกชาติในอดีตทั้งของตนเองและผู้อื่น
- ยามสอง : ทรงบรรลุ “จุตูปปาตญาณ ”
คือการรู้แจ้งการเกิดและดับของสรรพสัตว์ทั้งหลาย
- ยามสาม : ทรงบรรลุ “อาสวักขญาณ”
คือรู้วิธีกำจัดกิเลส ด้วย อริยสัจ ๔ ( ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค )
ได้ตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในคืนวันเพ็ญเดือน ๖ 
ซึ่งขณะนั้นพระพุทธองค์มีพระชนมายุได้ ๓๕ พรรษา