23
haschgocho * zegen van Izak * Rebbeka * Jakow-Esau * Gan Eden * (slang)
Nogosch* Jona * Farao * Ninivé * herhaling * psychologie *
psycho-analyse * onderbewustzijn* religiositeit * moraal * ethiek *
godsdienst * filosofie * logica * Mythologie * ziel * schalen * Touro *
optimisme * Emoeno (geloven) * Utilitarisme* nuttigheid * oorlog *
moderne tijd * economie * politiek * Jeschoeo (verlossing) *
Geoelo
Het komt vaak voor dat mensen op bepaalde situaties eigenlijk vreemd
reageren. Pas later ziet men dat hun reactie goed was en vraagt men
zich af wat hen eigenlijk tot die reactie gebracht heeft. Natuurlijk is
de hele wereld tot in alle onderdelen, dus ook tot in alle daden door
God geschapen en zijn ook deze reacties al vanaf het begin van de
schepping om zo te zeggen vastgelegd. Toch vraagt men zich dan ook nog
wel af hoe deze wijze van reacties uit het verhaal van de wereld te
verklaren is. Men ziet dan hoe steeds weer bepaalde gebeurtenissen
terugkomen en andere mensen in andere tijden voor diezelfde
gebeurtenissen komen te staan. Men denke aan het bijzonder sterk
sprekende voorbeeld van de situatie Jacob, Esau en Rebekka bij de
zegen, die Izak wilde geven, waar dezelfde situatie zich voordeed als
bij Adam, Eva en de slang. Rebekka doet in die situatie dingen, waarvan
men eigenlijk zegt: Waar haalt zij de zekerheid, moed en het
doorzettingvermogen vandaan, hoe komt zij erbij de verantwoordelijkheid
voor dit wat men zou kunnen noemen ernstige bedrog op zich te nemen
terwijl men anders van Rebekka toch niet eens zoveel merkt, dat zij in
die zin zou hebben kunnen handelen. Als men dan echter bedenkt dat hier
zich een herhaling van de situatie in het Paradijs op een ander toneel
voordoet dan zou men kunnen zeggen: Rebekka weet nu al intuïtief
hoe zij moet handelen en zij weet het zo goed omdat eens het gevolg van
haar vroegere daad zo desastreus was geweest dat zij nu werkelijk niet
eens meer weifelt. Jacob, de uitverkorene, weifelt wel en wil zich
eraan onttrekken; hij heeft van de hele situatie spijt omdat hij een
andere plaats, een andere rol had ingenomen, doch Rebekka weet
pertinent wat haar te doen staat. Zo kennen wij ook het verhaal van de
koning van Ninivé in het boek van Jona, die op onverklaarbare
wijze helemaal tegen de regels van een koning van Ninevé, van
een heidense stad in, prompt op het eerste betoog van een vreemde
profeet dergelijke radicale maatregelen neemt voor terugkeer tot God,
dat men eigenlijk verbaasd zijn hoofd schudt en het niet wil geloven.
Doch als men dan weet dat deze koning van Ninivé de Farao is (ik
laat in het midden of men dan over dezelfde persoon spreekt of van een
zogenaamde reïncarnatie omdat dit alles in het Bijbelverhaal toch
geen rol speelt), dan begrijpt men toch weer heel goed dat de klappen
die Farao had opgelopen voor zich en zijn volk zodanig geweest waren
dat een herhaling van deze fout beslist haast ondenkbaar zou zijn.
En zo heeft ook de hele wereld een voorgeschiedenis en heeft zij in
vele dingen al voorheen dergelijke slagen en vernietigingen meegemaakt
dat zij in haar reactie soms onbegrijpelijk onlogisch en vasthoudend
is. Men denke bij voorbeeld aan wat de moderne wereld noemt het
religieuze instinct van de mens. De mens in deze wereld zoals wij die
nu kennen ziet praktisch geen God. Zij ziet in tegendeel wat men zou
kunnen noemen onrecht. En eigenlijk hoe meer zij het ziet des te
hardnekkiger grijpt zij aan God vast, aan een God die zij niet eens
gezien heeft en op zijn best slechts van vertellen of lezen kent. Een
dergelijk verschijnsel is dan ook niet te verklaren uit de behoefte van
de mens aan iets ideëels om zich er aan vast te houden, doch het
is puur het weten -zij het dan onderbewust- van de mens dat er een God
aanwezig is en dat God alle dingen in de wereld leidt. Daarom is het
religieuze instinkt een volkomen onlogisch iets. Logisch zou zijn dat
de mens puur slechts de dag plukte en zich om niets bekommerde, dat hij
gewoon roofde en moordde als dat te pas kwam en alle maatstaven over
boord zou gooien. Doch zelfs tot de ergste misdadigers toe kennen het
gevoel van berouw, van vrees voor God en steeds zullen deze onlogische,
onwetenschappelijke momenten hen weerhouden van het allerergste. Dit
komt omdat de wereld evenals de mens al eens meegemaakt heeft hoe God
werkelijk zichtbaar ingreep omdat de wereld en de mens God zoals men
zou kunnen zeggen van aangezicht tot aangezicht kennen en al leeft men
nu in een fase waarbij God onzichtbaar is geworden, toch weet men met
een diep-beleefde ervaring dat God wel degelijk bij elke gebeurtenis
aanwezig is en zo zijn er ook verschillende maatstaven die beslist,
onlogisch en onnuttig zijn zoals men tegenwoordig wel zegt, die echter
rotsvast in de mens ingeworteld blijken. Het is datgene, dat men moraal
noemt, fatsoen, ouderliefde, respect voor de echtgenoten over en weer,
etc. Dit heeft soms weinig of niets met nuttigheid te maken maar blijft
toch op onbegrijpelijke wijze door alles heen gehandhaafd. Ook dit is
niets anders dan een herinnering aan een tijd waarin men wel degelijk
wist dat dit de enige en ware maatstaven waren en al het andere niets
anders dan schijn.
En zo reageert ook vaak de individuele mens op gebeurtenissen op een
wijze waarbij men zegt: Waarom doet hij nu net zo en niet anders, want
het is toch allesbehalve logisch en helemaal niet verklaarbaar dat hij
net zo handelt?
Nu kent de moderne psychologie de werkmethode waarbij men uitgaat van
het onderbewuste en vele van de handelingen van de mens verklaart men
met behulp van dit onderbewuste. In dit onderbewuste komen vele dingen
uit dit leven, die wij niet verwerken, niet uitspreken, die nog niet
geboet zijn en zonder dat de mens zelf beseft blijven zij in reserve
liggen om als bepaalde omstandigheden zich voordoen plotseling naar
voren te komen. Doch het is niet alleen datgene, dat deze mens zelf
meemaakt dat in het onderbewuste zit, er zijn ook zeer veel andere
factoren die dit onderbewuste, eigenlijk het grootste deel van de ziel
haast, bepalen. Zo kent de moderne psychologie aan de verschillende
complexen namen toe, vaak voortkomend uit de klassieke oudheid en
verband houdend met de oude goden- en heldenverhalen. Men kent bij
voorbeeld het zogenaamde Oedipus-complex, waarbij een onverklaarbare
liefde van de man voor zijn moeder en een haat voor zijn vader blijkt.
Men herkent op deze wijze zeer veel dingen, die men eigenlijk tot zijn
verbazing in verhalen uit de oudheid bespeurt, en men zegt dan: Die
ouden waren knappe psychologen. Dit is natuurlijk helemaal niet waar.
De ouden vertellen alleen verhalen van de wereld voordat deze mens er
was en vertellen het op een dergelijke wijze dat die verhalen gewoon
vertaald konden worden naar iedere wereld toe. Wij hebben natuurlijk
deze oude mythen niet nodig omdat aan ons op de enig juiste wijze
verteld is hoe de loop der werelden is en wij hieruit ook kunnen leren
en zien hoe de mens zoals hij op deze wereld verschijnt, steeds weer in
situaties komt uit vroegere levens en dan natuurlijk reageert omdat hij
ervaring en onderbewustzijn uit die vroegere levens heeft.
Onze ziel, zich lichamelijk voornamelijk uitdrukkend in onze hersens,
bewaart de herinnering aan al deze werelden en levens omdat zij overal
geweest is en kent en bij een bepaalde gebeurtenis reageert de mens
inderdaad als een eeuwig wezen, blijkt hij ineens dingen te beheersen
die niet achter hem gezocht worden. Zonder deze herinnering aan het
verleden en het werkelijk welbewust weten van een toekomst waarbij
alles verlost is, zou de mens geen uur op deze aarde kunnen leven
zonder werkelijk onmiddellijk zelfmoord te plegen. Dit weten echter in
dit leven een onderdeeltje te zijn van een grote lijn die
vóór dit leven al bestond en na dit leven doorgaat,
ononderbroken praktisch, dit weten houdt de mens niet alleen levend
doch optimistisch, opgewekt en gelukkig en hoe sterker dit weten is des
te sterker heeft hij de kans door de schil, door de omhulling van het
lichaam heen te komen des te opgewekter en gelukkiger is de mens.
Werkelijk vrome mensen zijn daarom altijd opgewekt en zure mensen
kunnen wel zich voordoen als vroom, zijn het echter geenszins. Een
vroom mens is gelovig en dit betekent dat hij weet -al is het niet in
zijn tegenwoordige menselijke bewustzijn maar toch daarom misschien wel
dieper, omdat het ook iets is van zijn onderbewustzijn- van het verhaal
van het verleden, van de verlossing van alles in de toekomst, het
eigenlijk al verlost zijn in dit leven en dit alles maakt hoe de
omstandigheden ook zijn de mens tot een wezen dat lachen kan, dat ook
huilen kan, een wezen echter dat op de dingen reageert anders dan
alleen te reageren zou zijn als men werkelijk slechts afging op
economische of andere nuttigheid maatstaven. Het leven zou zo dor en
ongenietbaar zijn dat het niet te beschrijven was, indien het werkelijk
bepaald zou worden door de economische maatstaven die de economische
wetenschap aan het leven geeft. De mens is er niet om te produceren
voor een inkomen, voor een huishouden of voor meubelen, want men zou
dan doordenkend metéén beseffen hoe erg het was dit alles
weer te laten glippen, dit te moeten achterlaten aan misschien
ondeugdelijke erfgenamen, misschien aan een roofstaat. Men zou geen
kinderen willen hebben om hen niet in dit leven het lijden van dit
leven te bezorgen. Doch de mens reageert geheel anders. Ondanks het
steeds verder doordringen van economische en nuttigheidsmaatstaven
herinnert hij zich zoveel andere dingen dat hij eenvoudig in razernij
ontsteekt en de economische maatschappij in opeenvolgende oorlogen
steeds weer tracht te verdelgen. Deze drang naar vernietiging is een
afweermiddel van de mens die deze maatschappij niet verdraagt. Hij
vernietigt puur uit liefhebberij omdat de werkelijke mens geen genoegen
kan nemen met duplex-woningen, televisie en dergelijke, omdat de
werkelijke mens schreeuwt naar iets anders. En de werkelijke mens weet
dat alles uiteindelijk goed komt, dat de strijd met Kanaän
gewonnen wordt omdat hij ook in dit leven al in zich heeft een deel dat
al de verlossing heeft meegemaakt zoals de mensheid met zich draagt een
deel dat al verlost is.
Terug
naar Friedrich Weinreb Web Site--Bijbelse en Joodse texten