น้ำปานะ

(คัดมาจาก "ตามรอยโพธิญาณ"
ชีวิตพระกรรมฐานใน' ป่าพง)

น้ำปานะเป็นน้ำที่คั้นหรือได้มาจากผลไม้ ซึ่งภิกษุสามเณร ดื่มได้ในเวลาวิกาล ในพระวินัยอนุญาตให้ใช้ผลไม้ขนาด ผลมะตูมลงมาทำน้ำปานะ และกำหนดผลไม้สำหรับทำ น้ำปานะไว้ดังนี้ มะม่วง ชมพู่หรือลูกหว้า กล้วยมีเม็ด กล้วยไม่มีเม็ด มะซาง ลูกจันทน์หรือองุ่น เหง้าบัว มะปราง ลิ้นจี่ และผลไม้อื่นๆ ที่มีขนาดไม่ใหญ่กว่าผลมะตูม น้ำปานะจะช่วยบรรเทาความหิวและความอ่อนเพลีย หลังจากที่ภิกษุสามเณรต้องเหน็ดเหนื่อยออกกำลัง ปฏิบัติภาระหน้าที่ต่างๆ ในชีวิตประจำวัน

บางโอกาส ภิกษุสามเณรจะได้ฉันสิ่งที่พระวินัยกำหนด ไว้ว่าเป็น "เภสัช" เพื่อเสริมแร่ธาตุบางอย่างแก่ร่างกาย เพราะพระมีชีวิตอยู่ได้เนื่องด้วยผู้อื่น อาหารการขบฉัน ก็แล้วแต่ชาวบ้านจะจัดนำมาให้ ไม่สามารถกำหนดเอา หรือแสวงหาได้ตามปรารถนา จึงอาจจะขาดธาตุอาหาร ที่จำเป็นต่อร่างกาย ดังนั้นจึงมีพุทธานุญาตให้ภิกษุฉัน สิ่งที่เรียกว่า "เภสัช" คือ เนยใส เนยข้น น้ำมัน น้ำผึ้ง น้ำอ้อยได้

บางฤดูแม่ชีจะเก็บลูกสมอ มะขามป้อม มาถวายแก่ภิกษุ สามเณรในวันโกน ๗ ค่ำ และ ๑๔ ค่ำ วันนั้นเป็นวันที่ สดชื่นสำหรับภิกษุสามเณรพอสมควร แต่ก็อาจกลายเป็น วันที่อ่อนเพลียได้เช่นกัน หากไม่รู้ประมาณในการฉัน เพราะสมอและมะขามป้อมจะเปลี่ยนคุณสมบัติจาก สิ่งเอร็ดอร่อย กลายเป็น "ยาถ่าย" ขนาดรุนแรงขึ้นมาทันที ถ้าฉันมากเกินไป