ภัย

คำว่า "ภัย" แปลว่า น่ากลัว น่าเกรงขาม น่าหวาดเสียว มีอยู่หลายหมวด คือ

 

หมวดที่ ๑ ภัยมี ๔ คือ

๑. อัตตานุวาทะภะยัง ภัยคือการติเตียนตัวเอง ภัยเกิดจากตัวเอง
๒. ปะรานุวาทะภะยัง ภัยคือถูกคนอื่นติเตียน ภัยเกิดจากคนอื่น
๓. ทัณฑะภะยัง ภัยคือการถูกลงโทษตามกฎหมายบ้านเมือง
๔. ทุคคะติภะยัง ภัยคือการไปสู่อบายภูมิ ๔ มีนรก เป็นต้น

 

หมวดที่ ๒ ภัยมี ๗ คือ

๑. อุทะกะภะยัง ภัยเกิดจากน้ำภายนอก และเกิดจากน้ำภายใน คือกิเลส
๒. อัคคิภะยัง ภัยเกิดจากไฟภายนอก และเกิดจากไฟภายใน
๓. โจระภะยัง ภัยเกิดจากโจรภายนอก และเกิดจากโจรภายใน
๔. ราชะภะยัง ภัยเกิดจากข้าราชการประพฤติทุจริตต่อหน้าที่ ทำให้ราษฎรเดือดร้อน
๕. ทุพภิกขะภะยัง ภัยเกิดจากความอดอยากยากแค้นเพราะ ข้าวยากหมากแพง
๖. กันตาระภะยัง ภัยเกิดจากกันดารทั้ง ๒ คือ ทางไกลกันดารและ วัฏสงสาร
๗. วาตะภะยัง ภัยเกิดจากลมภายนอกและลมภายใน

 

หมวดที่ ๓ ภัยมี ๑๒ คือ

๑. ชาติภะยัง ภัยคือความเกิด
๒. ชราภะยัง ภัยคือความแก่
๓. มะระณะภะยัง ภัยคือความตาย
๔. โสกะภะยัง ภัยคือความเศร้าโศก
๕. ปะริเทวะภะยัง ภัยคือความพิไรรำพันบ่นเพ้อ
๖. ทุกขะภะยัง ภัยคือความทุกข์ทางกาย
๗. โทมะนัสสะภะยัง ภัยคือความทุกข์ทางใจ
๘. อุปายาสะภะยัง ภัยคือความคับแค้นใจ
๙. สัมปะโยคะภะยัง ภัยคือความประจวบกับคน หรือสิ่งของ อันไม่เป็นที่รัก
๑๐. วิปปะโยคะภะยัง ภัยคือการพลัดพรากจากคน หรือสิ่งของ อันเป็นที่รัก
๑๑. นะอิจฉะภะยัง ภัยคือความไม่สมหวังในสิ่งที่ตนปรารถนา
๑๒. อุปาทานักขันธะภะยัง ภัยคือการยึดมั่นในขันธ์ ๕

 

หมวดที่ ๔ ภัยมี ๔ คือ

๑. อูมิภะยัง ภัยคือคลื่น ได้แก่โลกธรรม ๘
๒. กุมภีละภะยัง ภัยคือจระเข้ ได้แก่ตัณหา
๓. อาวาฏะภะยัง ภัยคือน้ำวน ได้แก่กามคุณ ๕
๔. สุสุกาภะยัง ภัยคือปลาฉลาม ได้แก่กิเลสทั้งปวง

 

***************************************

จาก
หลักปฏิบัติสมถะ-วิปัสสนากรรมฐาน
รจนาโดย
พระธรรมธีรราชมหามุณี (โชดก ญาณสิทธิ ป.ธ. ๙)
หน้า ๑๔๘-๑๔๙