ป ฏิ จ จ ส มุ ป บ า ท

ธรรมะเป็นเรื่องของเหตุปัจจัย เพราะมีเหตุจึงทำให้เกิดเป็นผลต่างๆ ขึ้นมา

ในทางธรรมนั้น เพราะมีเหตุจึงทำให้สรรพสัตว์ต้องเกิดมาเวียนว่ายตายเกิด เวียนทุกข์สุขเศร้าหมองดีใจเสียใจ เวียนพบเวียนจาก เป็นอย่างนี้ไปใน วัฏฏสงสารอันยาวนาน

ปฏิจจสมุปบาท เป็นธรรมอันลึกซึ้งที่กล่าวถึงที่มาที่ไป เหตุปัจจัยที่เกิด ต่อๆ กันเป็นโซ่แห่งการเวียนว่ายตายเกิด

คำจำกัดความของ 'ปฏิจจสมุปบาท' ต่อไปนี้ คัดมาจากพจนานุกรม พุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์

ปฏิจจสมุปบาท

สภาพอาศัยปัจจัยเกิดขึ้น การที่สิ่งทั้งหลายอาศัยกันจึงเกิดมีขึ้น การที่ทุกข์เกิดขึ้นเรพาะอาศัยปัจจัยต่อเนื่องกันมา มีองค์คือหัวข้อ ๑๒ ดังนี้
(๑)
อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา
เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย สังขารจึงมี
(๒)
สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ
เพราะสังขารเป็นปัจจัย วิญญาณจึงมี
(๓)
วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ
เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย นามรูปจึงมี
(๔)
นามรูปปจฺจยา สฬายตนํ
เพราะนามรูปเป็นปัจจัย สฬายตนะจึงมี
(๕)
สฬายจนปจฺจยา ผสฺโส
เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย ผัสสะจึงมี
(๖)
ผสฺสปจฺจยา เวทนา
เพราะผัสสะเป็นปัจจัย เวทนาจึงมี
(๗)
เวทนาปจฺจยา ตณฺหา
เพราะเวทนาเป็นปัจจัย ตัณหาจึงมี
(๘)
ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ
เพราะตัณหาเป็นปัจจัย อุปาทานจึงมี
(๙)
อุปาทานปจฺจยา ภโว
เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย ภพจึงมี
(๑๐)
ภวปจฺจยา ชาติ
เพราะภพเป็นปัจจัย ชาติจึงมี
(๑๑)
ชาติปจฺจยา ชรามรณํ
เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะจึงมี
(๑๒)
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ
โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส จึงมีพร้อม
เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนุธสฺส สมุทโย โหติ
ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งปวงนี้จึงมีด้วยประการฉะนี้

ดังที่พูดไว้ข้างบนว่าปฏิจจสมุปบาทเป็นเรื่องที่ลึกซึ้งมาก อาจจะเข้าใจยาก หากอ่านหรือพยายามเข้าใจด้วยการนึกภาพตาม อย่างไรก็ตามอ่านพอให้ผ่านๆ ตาไว้ อะไรไม่เข้าใจก็อย่าเป็นกังวลไปนะคะ เมื่อไหร่ที่ได้ลงมือ ปฏิบัติตัว ปฏิบัติกายและใจตามแนวสติปัฏฐานสี่และวิปัสสนากรรมฐาน ก็จะค่อยๆ เข้าใจสิ่งเหล่านี้ได้แจ่มชัดขึ้นเรื่อยๆ ด้วยตนเองค่ะ เพราะเท่ากับเป็นการมารู้ของจริงด้วยตนเอง เมื่อปฏิบัติตามวิธีการที่เป็น สัมมาทิฏฐิแล้ว ก็จะได้ค่อยๆ รู้เอง เห็นเอง แจ่มชัดเอง โดยธรรมที่ เมื่ออ่านหรือลองคิดตามจะดูยากและซับซ้อนเช่นเรื่องปฏิจจสมุปบาทนี้ ก็จะเป็นของไม่ยากไม่ซับซ้อน ค่อยๆ คลี่คลายชัดเจนออกมา จากการปฏิบัติฝึกฝนกายใจให้เกิดปัญญายิ่งๆ นี้เองค่ะ

+ + + + + + + + + +

หนังสืออยากแนะนำ
'ปฏิจจสมุปบาท- เกิด-ดำรง-อยู่-ตาย และสืบต่ออย่างไร?'
กระบวนธรรมเพื่อความเข้าใจชีวิต
โดย บรรจบ บรรณรุจิ
ISBN ๙๗๔-๘๙๓๓๙-๑-๑
ที่มีอยู่เป็นฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๓ (ตุลาคม ๒๕๓๘)
ผู้จัดพิมพ์: กองทุนศึกษาพุทธสถาน
๑๐๔/๑๕๕ อาคารวิทยนิเวศน์ ห้อง ๑๐๐๖
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปทุมวัน กรุงเทพฯ ๑๐๓๐๐
โทรศัพท์ ๒๑๘-๓๐๑๑ ถึง ๑๕ ต่อ ๑๐๐๖
พิมพ์ที่: พรบุญการพิมพ์
โทรศัพท์ ๒๑๕-๙๑๕๗ และ ๒๑๕-๑๖๐๒