Cuoäc tranh cöû veà ñaïo lyù

NGÖÔØI VIEÄT

Trong sinh hoaït chính trò, moät ñieåm quan troïng nhaát laø thôøi gian. Boán traêm trang baùo caùo vaø hai ngaøn trang taøi lieäu cuûa Coâng Toá vieân Ñoäc laäp Ken Starr ñöôïc chôû ñeán Quoác hoäi Myõ taùm tuaàn tröôùc khi daân Myõ ñi boû phieáu. Treân nguyeân taéc, tröôùc khi caùc daân bieåu baøn chuyeän coù caàn ñaøn haëc Toång thoáng Clinton hay khoâng, moãi daân bieåu ñeàu phaûi ñoïc vaø suy nghó veà 2400 trang giaáy ñoù, nghe caùc nhaân chöùng vaø caùc luaät sö bieän hoä cho oâng Clinton. Trong taùm tuaàn leã tôùi, caùc Daân bieåu coøn baän tranh cöû. Do ñoù, quyeát ñònh ñaøn haëc chaéc chæ ñöôïc baøn sau muøa baàu cöû - tröø khi Toång thoáng Clinton quyeát ñònh töø chöùc, neáu ñaûng Daân Chuû cuõng boû rôi vaø choáng laïi oâng. Ñoái vôùi ñaûng Coäng Hoøa thì taùm tuaàn leã tôùi laø taùm tuaàn quí baùu. Coøn ñoái vôùi ñaûng Daân Chuû, ñaây seõ laø taùm tuaàn aùc moäng.

Caùc öùng cöû vieân Coäng Hoøa baét ñaàu duøng chuyeän oâng Clinton ñeå tranh cöû. Baø Helen Chenoweth, Daân bieåu Coäng Hoøa ôû tieåu bang Idaho, ñaõ cho chaïy caùc quaûng caùo treân ti vi chæ trích oâng Clinton phaù hoaïi uy tín cuûa ngoâi vò toång thoáng, vaø ñaët caâu hoûi cho ñoái thuû Dan Williams, ñaûng Daân Chuû: "Toâi nghó raèng haønh vi vaø danh döï caù nhaân raát quan troïng. Coøn Dan, oâng nghó theá naøo?"

Trong khi ñoù, caùc chính trò gia ñaûng Daân Chuû ñang tìm caùch laùnh xa oâng Clinton, caøng xa caøng toát. Khi oâng Clinton xuaát hieän tröôùc coâng chuùng ôû Florida, vò thoáng ñoác vaø nghò só tieåu bang naøy ñaõ traùnh maët. Nghò só Barbara Boxer, tieåu bang California, ñang lo khoâng ñöôïc taùi cöû, ñaõ leân tieáng chæ trích oâng Clinton: "Ngay töø ñaàu, toâi bieát coù ngaøy söï thaät seõ ñöôïc phôi baøy!"

Trong taùm tuaàn saép tôùi, caùc nhaø chính trò hai ñaûng seõ khoâng baøn veà chuyeän nhöõng toäi loãi bò toá cuûa oâng Clinton coù ñaùng ñaøn haëc hay khoâng, vì vaán ñeà ñoù ñeán sau ngaøy baàu cöû môùi caàn baøn. Nhöng taát caû caùc lôøi keát toäi veà ñaïo ñöùc cuûa oâng Clinton ñeàu coù lôïi veà maët chính trò. Cho neân, trong cuoäc tranh cöû trong hai thaùng tôùi ñaây, cöû tri Hoa Kyø seõ ñöôïc nghe giaûng raát nhieàu veà ñaïo lyù. Caùc vaán ñeà chính saùch quoác gia, nhö caûi toå giaùo duïc, cöùu Quyõ höu boång cho khoûi phaù saûn, caûi toå y teá, seõ bò queân ñi, caùc öùng cöû vieân caû hai ñaûng seõ thi ñua chæ trích haïnh kieåm xaáu cuûa oâng Clinton.

Ñaây chính laø moät cô hoäi toát cho daân chuùng Hoa Kyø. Hoï seõ coù dòp baøn baïc, tranh luaän veà ñaïo lyù, vaø vai troø cuûa ñaïo lyù trong ñôøi soáng cuûa caùc chính trò vaø caùc chính trò gia. Chính oâng Clinton ñaõ khieán cho ñaïo lyù trôû thaønh moät ñeà taøi trong cuoäc tranh cöû naøy, vì thaùi ñoä cuûa oâng, ngoan coá khoâng nhaän loãi ngay töø ñaàu. Taùm thaùng sau, khi chính thöùc nhaän loãi, oâng laïi tìm caùch coi ñaây laø moät laàm loãi "thuoäc phaïm vi ñôøi tö."

OÂng Jerome Epstein, vò phaùp sö (Rabbi) Do Thaùi giaùo ñaõ neâu ñuùng vaán ñeà: "Khoâng coù chuyeän ñôøi tö ôû ñaây. Caâu hoûi chính khoâng phaûi laø veà chuyeän cuûa Toång thoáng Clinton maø thoâi. Caâu hoûi chính laø coâng chuùng Hoa Kyø chaáp nhaän caùi gì? ... Neáu nhöõng chuyeän oâng Clinton laøm maø daân chuùng Myõ coi laø chuyeän thöôøng tình, ñaõ quen roài, thì chuùng ta ñaõ trôû thaønh caùi gì ñaây?" OÂng William Bennett, moät Boä tröôûng Giaùo duïc thôøi Toång thoáng Reagan noùi: "Chuùng ta ñang traûi qua moät khuûng hoaûng veà ngoâi vò toång thoáng, khuûng hoaûng laõnh ñaïo, khuûng hoaûng ñaïo lyù. Chuùng ta khoâng ôû trong moät vuï khuûng hoaûng hieán cheá."

Boãng nhieân, giöõa muøa tranh cöû, ngöôøi ta khoâng phaûi chæ nghe caùc chính trò gia khoe khoang vaø beâu xaáu laãn nhau nöõa, daân chuùng Myõ nay coù dòp laéng nghe tieáng noùi cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo tinh thaàn.

Ñöùc Giaùm muïc James McHugh, ôû New Jersey ñaõ vieát treân tôø baùo cuûa giaùo hoäi ñòa phöông ñeå caûnh caùo moïi ngöôøi khi hoï chaáp nhaän lyù luaän cuûa oâng Clinton raèng vuï naøy laø chuyeän ñôøi tö cuûa oâng maø thoâi. Ngaøi vieát: "Muïc ñích cuûa toâi khoâng phaûi laø phaùn ñoaùn Toång thoáng, cuõng khoâng phaûi laø muoán tröøng phaït oâng ta. Moái lo laéng saâu xa hôn, vaø ñaùng quan ngaïi hôn, laø nhöõng phaûn öùng cuûa coâng chuùng, laø ngöôøi daân Myõ nghó gì veà neàn taûng ñaïo lyù cuûa ñaát nöôùc naøy."

Muïc sö Paige Patterson, chuû tòch giaùo hoäi Baptist mieàn Nam maø oâng Clinton laø moät thaønh vieân, ñeà nghò oâng Clinton neân töø chöùc "tröôùc khi oâng trôû thaønh moät taám göông xaáu laøm hö hoûng taát caû giôùi treû cuûa chuùng ta."

Vaø moät nhaø chính trò, nghò só Daân Chuû Robert Byrd, tieåu bang Virginia cuõng ñaët ñuùng caâu hoûi: "Caùc vò anh huøng bieán ñaâu maát caû roài? Caùc nhaø laõnh ñaïo ñeå laøm göông cho giôùi treû nhìn leân maø baét chöôùc ñeå soáng moät cuoäc ñôøi trong saïch, hoï bieán ñaâu caû roài?"

Chuùng ta möøng khi caùc nhaø chính trò, caùc laõnh tuï tinh thaàn, vaø caû xaõ hoäi Myõ ñang chuù yù baøn chuyeän ñaïo lyù. Moät cuoäc thaêm doø gaàn ñaây cho bieát giôùi treû ôû Myõ khaét khe vôùi haønh vi ngoaïi tình cuûa oâng Clinton hôn lôùp ngöôøi lôùn tuoåi. Ñaây laø moät cô hoäi ñeå giôùi treû trong coäng ñoàng Vieät Nam coù dòp baøn luaän vôùi phuï huynh veà chuyeän ñaïo lyù caù nhaân trong ñôøi soáng chính trò. Chuùng ta neân baét laáy cô hoäi naøy, tröôùc khi noù tan bieán. Vì sau cuoäc baàu cöû ñaàu Thaùng Möôøi Moät naøy, coâng chuùng Myõ seõ queân nhanh, caùc chính trò gia laïi trôû veà vôùi chính trò, nhö thöôøng leä!

NGÖÔØI VIEÄT