Armoria - Temas

KATTE van verskeie soorte word in die vasteland Afrika gevind. Miskien is die bekendste daarvan die een wat die Kruistogters opgelet het toe hulle Mediterreense lande besoek het, waar hulle beïndruk was die dier se dapperheid: die leeu, oftewel in Latyns Leo leo. Die Kruistogters het hierdie diere as edel beskou. (Die tradisies van Afrika het ’n ander siening van wat Europeërs die koning van die diere noem, maar dit is ’n ander storie.) ’n Onlangse opvatting van Middeleeuse wapens het aangetoon dat terwyl leeus heel gewild was in beide Brittanje en Duitsland, dit in die Lae Lande was wat hulle die hoogste vlak van aanvaarding in die wapenkunde geniet het. Dus is dit geen verrassing om te vind dat ’n leeu gekies is vir die wapen van Kaapkolonie om vir Engeland, Skotland en Nederland te verteenwoordig; al hierdie lande het leeus in hul wapens. Kaapstad, toe dit in die 1870s sy wapen uitgebrei het, het ’n leeu as skildhouer aangeneem. Sy rooi kleur dui op dieselfde Europese verbintenisse, maar dit kan ook gesien word as verteenwoordigend van die wilde leeus wat 300 jaar gelede in die omgewing van Tafelberg gevind is. Die dorp Woodstock het twee leeus vir skildhouers gehad, miskien na aanleiding van Kaapstad se wapen. Rondebosch, alhoewel dit kort nà Kaapstad gestig is, het eers in die 1880s ’n munisipaliteit geword. In sy “wapen” het dit ook ’n leeu-skildhouer gehad. Kaapprovinsie het ook Kaapkolonie se leeu gevoer, alhoewel dit beter geteken is.

Miskien het die heroute in Londen die kleur van Kaapstad se leeu in gedagte gehad toe hulle die Unie van Zuid Afrika ’n helmteken verleen het van ’n rooi staande aansiende leeu, met in sy regterpoot ’n bondel van vier stawe. Met sy oorspronklike voorkoms van 1910 het dit taamlik oes gelyk, maar dit is elke maal beter geteken in die weergawes van 1930 en 1932. Die weergawe van 1932 is die mees Middeleeus van voorkoms, wat positief is daarin dat dit die naaste kom aan die heraldiese tradisie, maar ook negatief daarin dat dit glad nie veel na ’n natuurlike leeu uit Afrika gelyk het nie.

Aan die ander hand is die leeu gekies as simbool vir wilde Afrika vir die wapen van die Zuid Afrikaansche Republiek en die Provinsie Transvaal, sowel as vir die seël (wat in die wapen ingelyf is) van Oranje Vrij Staat. Dit het ook in die vlagwapen van die Transvaal Colony verskyn, en twee van hulle – uiteindelik klimmend – word gevind as skildhouers in die wapen van Gauteng. En in Oktober 2004 het KwaZulu-Natal ’n wapen in gebruik geneem wat die leeu-skildhouer van KwaZulu bevat het.

Die dorp Vishoek het ’n blaps gemaak toe dit die swart leeu op goud van die Bruins-familie geneem het en dit silwer gemaak het, en daardeur ’n kleurfout begaan het. Nadat hulle raad gesoek het, het die raadslede besluit om nie by die College of Arms aansoek te doen om ’n verlening nie, en ook nie om dit by die Buro vir Heraldiek te laat registreer nie.

Grahamstad, wat in 1814 op die ongetemde grens gestig is, het in 1862 ’n wapen in gebruik geneem met ’n luiperd (Leo pardus) as skildhouer, om sy wild te simboliseer. Hierdie wapen is oorgeneem, maar met gewysigde kleure, deur die dorp se openbare seuns- en meisieskole, tans bekend as Graeme College en Victoria Girls’ High School. Toe die Stad Grahamstad in 1912 ’n wapenverlening verkry het, is die luiperd behou, maar is daar as breukmerk bygevoeg ’n rooi mantelskulp op die skouer. Die Afdelingsraad Albany het ook as regter-skildhouer ’n luiperd met ’n rooi mantelskulp gevoer. Rondebosch het soortgelyk ’n luiperd as skildhouer gehad, alhoewel dit slegs ’n herinnering was aan sy dae op die rant van die wildernis, daar in die 1660s.

In die tradisie van Afrika is die luiperd simbool van koningskap. Drie van die vier Bantustan-state wat in die laaste jare van apartheid hul “onafhanklikheid” van Suid-Afrika geneem het, het wapens gevoer waarin twee luiperds as skildhouers gedien het. Ciskei and Bophuthatswana se luiperds was aansiende, met die gesig na die aankyker, terwyl Transkei se twee na mekaar gekyk het.

For English, click here