วัฒนธรรม ประเพณี ของชาวเมืองอุทัย
จังหวัดอุทัยธานี จัดได้ว่าเป็นจังหวัดที่มีประเพณีที่ โดดเด่น เป็นเอกลักษณ์ นั่ก็คือ ประเพณี ตักบาตรเทโว

ซึ่งนิยมปฏิบัติกันในวันออกพรรษา
ความเป็นมา ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ อันเป็นวันเพ็ญแห่งเดือนกัตติกา (เดือน ๑๑) ต้น ที่นับแต่วันจำพรรษาไปครบ ๓ เดือน มีพระบรมพุทธานุญาตให้ภิกษุผู้อยู่จำพรรษาครับไตรมาสแล้วทำปวารณา คือบอกให้โอกาสแก่ภิกษุทั้งหลาย เพื่อปวารณาว่ากล่าวตักเตือนตนได้ แทนอุโบสถ
วันที่ทำปวารณามี ๓ คือ
๑. วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เรียกว่า ปณฺณรสี
๒. วันแรม ๑๔ ค่ำ เรียกว่า จาตุทฺทสี
๓. วันปรองดองกัน เรียกว่า สามคฺคี
ปวารณานั้น โดยปกติเป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ ถ้าสงฆ์ยังมิได้ปวารณาในวันนั้น ก็เลื่อนวันปวารณาออกไปอีก ๑ ปักษ์ ก็เป็นวันแรม ๑๔ ค่ำ หรือปรองดองกันได้ในวันนั้น ก็จัดเป็นวันสามัคคีดังนั้น วันปวารณาจึงจัดเป็น ๓ วัน
เหตุแห่งการเลื่อนวันปวารณา

วันปวารณานั้น จะเลื่อนให้กระชั้นเข้ามาก่อน ๓ เดือนนับแต่วันเข้าพรรษาไม่ได้ แต่จะเลื่อนออกไปปักษ์หนึ่ง (ครึ่งเดือน) หรือเดือนหนึ่ง (เดือน ๑๒) ได้อยู่ ถ้าจะเลื่อนต้องประกาศให้สงฆ์รู้เหตุแล้วทำอุโบสถแทนในวันนั้น เมื่อถึงกำหนด จึงปวารณาเหตุที่ยกขึ้นอ้างในการเลื่อนนั้น มี ๒ ประการคือ
๑. มีภิกษุจะเข้ามาสมทบปวารณาด้วย ด้วยหมายจะคัดค้านผู้นั้นผู้นี้ ทำให้เกิดอธิกรณ์
๒. อยู่ด้วยกันเป็นผาสุก ปวารณาแล้วต่างจะจากกันจาริกไปเสีย.
ประเพณีการตักบาตรเทโว การตักบาตรเทโว จะกระทำกันในวันแรม ๑ ค่ำเดือน ๑๑ คือหลังจากวันออกพรรษา ๑ วัน ประวัติความเป็นมา
ในสมัยพุทธกาล เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ธรรมและเสด็จขึ้นไปโปรดพระพุทธมารดา โดยจำพรรษาอยู่ ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เป็นเวลา ๑ พรรษา และเมื่อออกพรรษาแล้ว พระองค์ได้เสด็จกลับมายังโลกมนุษย์ ณ เมืองสังกัสสนคร
การที่พระพุทธองค์เสด็จลงมาจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เรียกตามศัพท์ภาษาบาลีว่า "เทโวโรหณะ" ในครั้งนั้นบรรดาพุทธศาสนิกชนผู้มีความศรัทธาเลื่อมใสเมื่อทราบข่าว ต่างพร้อมใจกันไปรอตักบาตรเพื่อรับเสด็จกันอย่างเนืองแน่น จนถือเป็นประเพณีตักบาตรเทโว ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนตราบเท่าทุกวันนี้
ข้อปฏิบัติทั่วไปสำหรับพุทธศาสนิกชนในวันออกพรรษา
๑. ทำบุญตักบาตรในตอนเช้า
๒. ไปวัดเพื่อฟังพระธรรมเทศนา
๓. ทำความสะอาดบ้านเรือน สถานที่ราชการ มีการประดับธงชาติและธรงธรรมจักร
๔. ตามสถานที่ราชการสถานศึกษาและที่วัด ควรจัดให้มีนิทรรศการ การบรรยาย ฉบายสไลด์ หรือบรรยาธรรม เกี่ยวกับวันออกพรรษา ฯลฯ เพื่อให้ความรู้แก่ประชาชนและผู้สนใจทั่วไป
หนังสืออ้างอิง
- คณาจารย์แห่งโรงพิมพ์เลี่ยงเชียง "วินัยมุข เล่ม ๒" โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๕๓๖
- ธนากิต "ประเพณี พิธีมงคล และวันสำคัญของไทย" ชมรมเด็ก ๒๕๓๙
1