Brigadegeneraal John Hackett werd op 18 september 1944 warm ontvangen toen hij,
met zijn 4e Britse parachutistenbrigade, landde op de Ginkelse hei. Zijn voorspelling van
zware verliezen kwam onmiddellijk uit. Aan het eind van de Slag om Arnhem raakte hij
zwaar gewond aan de maag. Een operatie redde zijn leven. Na tien dagen werd hij
'ontvoerd' uit het ziekenhuis en ruim vier maanden lang dook hij onder in Ede. In
januari 1945 wist Hackett op de fiets naar de Britse linies te ontkomen. Alle
Nederlanders die hun leven in de waagschaal stelden om hem en geallieerde soldaten te
helpen, worden geëerd met een monument bij het Airborne-museum in Oosterbeek, dat
op 14 september door de inmiddels 83-jarige generaal wordt onthuld.
'We waren gedoemd. Ik had m'n officieren gewaarschuwd voor 'zware verliezen'
Generaal John Hackett: 'Slag om Arnhem ging bij Nijmegen verloren'
Door ANDRÉ HORLINGS
Brigadegeneraal John Hackett (1910-1997) >
(3 september 1994) - 'Een donderdagmiddag komt mij het beste uit', had de generaal geschreven
toen ik hem benaderde voor een interview. Maar uitgerekend díe donderdagmiddag
debatteert het Lagerhuis over bezuinigingen op de defensiebegroting. ,,Als ik dat had
geweten, had ik een andere dag uitgekozen'', bromt Sir John Hackett als hij de deur
opent van zijn ruim 400 jaar oude landhuis; een voormalige watermolen iets ten zuiden
van het schilderachtige stadje Cheltenham Spa, vlakbij de oorsprong van de Theems, die
met klaterende watervalletjes door zijn achtertuin stroomt.
Op woensdagmiddag 14 september, als één van de eerste activiteiten rond de 50e
herdenking van de Slag om Arnhem, zal Generaal Sir John Winthrop Hackett bij het
Airborne Museum in Oosterbeek een monument onthullen, waarmee uitdrukking wordt
gegeven aan de dankbaarheid van de betrokken militairen voor de ondervonden hulp
van de bevolking. Zelf zat Hackett, die aan het eind van de Slag ernstig gewond raakte,
ruim vier maanden ondergedoken in een huis van vier oudere zusters in Ede. Vrijwel
genezen peddelde hij daarna op de fiets naar de Biesbosch, waar hij wist te ontkomen
naar het bevrijde Zuid-Nederland.
< Het tweede luchtlandingsgebied van 18 september (Airborne Museum, Maps)
Als leider van de 2300 airbornes tellende 4e Britse parachutistenbrigade landde
brigadegeneraal 'Shan' Hackett op maandag 18 september 1944 op de Ginkelse Heide,
ten noordwesten van Wolfheze en 17 km van de brug die later 'te ver' bleek te zijn.
,,Voor mij was de Slag toen nog niet begonnen'', herhaalt hij met pretoogjes het verhaal
dat tot de klassieken van 'Arnhem' moet worden gerekend. ,,Ik had geen wapens bij
me, maar wel m'n wandelstok. En die glipte kort voor de landing uit m'n handen.
Beneden stonden tien Duitse soldaten die zich meteen over wilden geven, maar ik zei
dat ze even moesten wachten tot ik de stok terug had gevonden. Ze hielpen me zoeken;
het duurde niet lang.'' Maar waarom al die drukte? ,,It's a symbol'', legt hij uit. ,,Je
voelde je zonder wandelstok niet compleet.''
'Er hadden twéé lifts moeten zijn'
Dat zijn dropping een dag na die van de hoofdmacht plaatsvond beschouwt hij als één
van de vele fouten die uiteindelijk leidden tot de mislukking van Operatie Market
Garden. ,,Er hadden de vorige dag twéé lifts moeten zijn, in plaats van één. De
verrassing was er af. De Duitsers werden onderschat. We waren gedoemd; ik had mijn
officieren al gewaarschuwd rekening te houden met zware verliezen.''
In zijn boek 'I was a stranger' (Ik ben een vreemdeling geweest), dat vooral handelt over
zijn onderduiktijd in Ede, beschrijft hij een macaber detail van de 'ontvangst': 'De rook,
het geknal van mortiervuur en het knetteren van handvuurwapens zeiden me dat er al
gevochten werd op het landingsterrein zelf. Naast me slingerde een trage massa in een
parachuteharnas naar beneden. Het bleek een man. Zijn darmen hingen uit zijn lichaam
en zwaaiden in een tegengesteld ritme; zwaaide het lichaam de ene kant uit, dan
werden de ingewanden in tegenovergestelde richting getrokken'.
Opmerkelijk is dat de Slag om Arnhem zelf, en Hacketts rol daarin, die door anderen
uitvoerig en kritisch werd belicht, in zijn eigen boek nauwelijks aan de orde komt. ,,Over
Market Garden hebben te veel mensen te veel geschreven'', vindt de generaal. ,,Daarbij
is veel onzin op papier gezet.''
In één adem waarschuwt hij ertegen 'Een brug te ver' van Cornelius Ryan als
'geschiedenisboek' te beschouwen. ,,Ryan beschikte over een schrijvende staf die
verhalen wel heeft aangedikt, uit hun verband gerukt of zelfs verzonnen. Er staat
bijvoorbeeld een verhaal in over mezelf, toen ik gewond was geraakt; dat op de jeep
naast mij een gewonde officier lag en ik zei: 'Pearson, ik hoop niet dat je denkt dat ik nu
mijn rang misbruik, maar ik geloof dat ik er een stuk slechter aan toe ben dan jij. Heb je
er bezwaar tegen dat ze mij in het ziekenhuis eerst behandelen?'. Dat is nonsens! Dat is
gewoonweg nooit gebeurd!''
Chaos op het hoofdkwartier
Soldaten van het 1st Battalion's Mortar Platoon vol zelfvertrouwen onderweg naar Arnhem. Eerste rechts is Henry McAnelly, die zich in Arnhem vestigde, ruim 50 jaar rond de erebegraafplaats te vinden was en overleed in 2002. (Airborne Museum, Photo Gallery) >
Toen Hackett uit zijn toestel sprong was de Slag on Arnhem al een volle dag aan de
gang. Van de troepen die op weg waren gegaan naar Arnhem hadden echter alleen die
van luitenant-kolonel John Frost de Brug bereikt en de radioverbindingen werkten niet.
Urquhart, de leider van de operatie, was zoek. Hij was zelf op onderzoek uitgegaan en
zat, door de Duitsers afgesloten van zijn hoofdkwartier, samen met 'tweede man'
Gerald Lathbury op een zolderkamertje aan de Zwarteweg 14. Urquharts 36 uur lange
afwezigheid heeft in hoge mate bijgedragen aan het mislukken van Market Garden.
,,Ik trof het hoofdkwartier aan in een staat van chaos'', verklaart Hackett nu. ,,Er zijn bij
de voorbereiding ontzettend veel fouten gemaakt. Eén van de belangrijkste was dat
informatie van een inlichtingenofficier in de wind werd geslagen. Hij kreeg via de
Nederlandse verzetsbeweging drie foto's waarop Duitse pantservoertuigen stonden. Via
andere bronnen was gemeld dat er in de afgelopen 24 uur twee Duitse pantserdivisies
het gebied waren binnengekomen. De informatie werd weggewuifd; de man werd
overspannen met ziekteverlof gestuurd.''
'Amerikanen maakten de fatale fout'
De fatale fout is volgens Hackett echter door de Amerikanen gemaakt. ,,Van Nijmegen
naar Arnhem is het 16 kilometer. Het uitstekende 82e Amerikaanse leger arriveerde op
19 september in Nijmegen en.... stopte! De weg naar Arnhem was open! Er waren vier
tanks beschikbaar, maar volgens het boekje had je daar infanterie bij nodig. Die was er
niet. De Duitse Brigadeführer Heinz Harmel, de bevelhebber van de 10e
SS-pantserdivisie, heeft zich later in een terugblik afgevraagd: 'Waarom hebben ze toen
geen druk op ons uitgeoefend? De oorlog was voorbij geweest als ze dat hadden
gedaan'. In elk geval installeerden de Duitsers in de avond van 19 september tussen
Nijmegen en Arnhem hun 80 mm-kanonnen. Dat was volgens mij het moment dat de
Slag verloren ging.''
,,Ondanks alle fouten die gemaakt zijn, ondanks de mislukking, ondanks het feit dat we
wisten dat het een heel riskant avontuur zou worden, is het goed dat de Slag om
Arnhem heeft plaatsgevonden'', vindt Hackett. ,,Er waren vijftien afgebroken plannen
aan voorafgegaan. Iedere soldaat was tot in de laatste vezel gemotiveerd. Je kunt het
moreel niet eindeloos goed houden. We waren er aan toe. We wisten dat de operatie
zware offers zou vergen, maar... we hadden een kans.''
Ik was een geval van 'Kopfschuss, Bauchschuss, Spritze'
Op zondag 24 september, de dag voordat Market Garden met de evacuatie van de
resterende troepen over de Rijn ten einde liep, raakte Hackett door granaatscherven
aan zijn buik gewond. ,,Het leek eerst niet zo ernstig. Naast me lag een officier die z'n
been gebroken had. Ik kon lopen; hij niet. Ik ben nog hulp gaan halen en toen bleek dat
ik twaalf perforaties van de maag en twee gaten in m'n darmen had opgelopen. Ik werd
in het St. Elisabethgasthuis afgeleverd, waar majoor Egon Skalka, de dienstdoende
SS-chirurg, concludeerde dat opereren tijdverspilling was; ik was een geval van
'Kopfschuss, Bauchschuss, Spritze' - geef iemand met een hoofd- of buikwond een
spuitje en blijf er verder af.''
En, zonder een spoor van verwijt in zijn stem, want dankzij de Duitse majoor werden
ruim 2200 geallieerde gewonden van het front in Oosterbeek naar ziekenhuizen
geëvacueerd: ,,Skalka heeft later nog een boekje geschreven waarin hij zei: 'Eén van de
eersten die we opereerden was brigadegeneraal Hackett'. Dat wist-ie toen trouwens
niet; ik lag er als korporaal. Maar als het aan hem had gelegen was ik er niet meer
geweest. Het was de Britse arts Lipmann Kessel, die met de troepen was
meegekomen, die nog een kans waagde. Aan hem dank ik mijn leven. Sterker: ik heb
een maag als een kameel.''
Door Piet Kruyff, één van de belangrijkste verzetsstrijders in Arnhem, werd Hackett
tien dagen later uit het ziekenhuis 'ontvoerd'; kort voordat de patiënten zouden worden
overgebracht naar Apeldoorn en zijn identiteit onvermijdelijk aan het licht zou zijn
gekomen. Hij kreeg onderdak in Ede, in de Torenstraat 5, bij vier oudere 'tantes' De
Nooij; de ongetrouwde zusters Mien, Anna en Cor en de weduwe Rie Snoek-de Nooij
die drie kinderen had: Wim, die gevangen zat wegens verzetsactiviteiten, Jan en Marie.
Hij zou er ruim vier maanden blijven en zo goed genezen dat hij daarna in staat was op
de fiets de weg naar de Britse linies te vinden.
Serene avonden in Ede
Van 'aunt' Ann, die Engels had gestudeerd, kreeg Hackett een aantal boeken - een
Engelse bijbel, Shakespeare, gedichtenbundels, enkele romans - die hij van het begin tot
het eind heeft uitgelezen. ,,Iedereen zou zich van tijd tot tijd enkele maanden uit het
gewone bestaan terug moeten trekken om op die manier tot bezinning te komen. Ik was
er door de nood toe gedwongen, maar ik heb het een enorme verrijking van mijn leven
gevonden.''
De tantes zijn intussen overleden; aunt Cor het laatste, afgelopen winter. Het huis aan
de Torenstraat 5 is verdwenen; afgebroken in het kader van de stadsvernieuwing. Jan
Snoek ging theologie studeren; volgens Hackett vooral onder de invloed van de serene
avonden in Ede. ,,Daarvóór ging hij niet meer naar de kerk. Maar het krachtige geloof
van de tantes inspireerde hem en hij werd gereformeerd predikant. Hij is inmiddels met
emeritaat en woont in Rotterdam. Mijn vrouw en ik zullen zijn gast zijn voordat de
manifestaties rond de herdenking van de Slag om Arnhem beginnen.''
In Biesbosch door de linies
Met een persoonsbewijs van 'meneer Van Dalen' op zak en het 'SH'-speldje voor doven
en slechthorenden op z'n revers zodat z'n tongval hem niet zou kunnen verraden,
maakte Hackett, aan de arm van één van de zusters, elke avond steeds langere
wandelingen om z'n conditie te verbeteren. En nadat enkele eerdere plannen waren
afgelast nam hij op 30 januari 1945 afscheid van zijn gastgezin om in enkele dagen,
samen met Jan, door de sneeuw naar Sliedrecht te fietsen. Na een nachtelijke tocht van
circa twintig kilometer over water bereikte hij op 5 februari het haventje van Lage
Zwaluwe, aan de geallieerde linies. Daar bleek dat, samen met hem, nog meer
ondergedoken Britten, waaronder Lipmann Kessel, de oversteek hadden gemaakt. 'De
grauwe gans is gevlogen', was de boodschap, waarmee de BBC 'Ede' op de hoogte
bracht dat de vluchtpoging was geslaagd.
,,Twee dagen later was ik thuis'', vertelt Hackett. ,,Mijn vrouw was net officieel tot
weduwe verklaard. Ze wist overigens, via bepaalde kanalen, dat ik nog leefde, maar ze
moest dat geheim houden. In het Britse leger gold dat iemand die meer dan vier
maanden werd vermist als 'vermoedelijk gesneuveld' werd beschouwd. Een dergelijke
boodschap was, behalve triest, ook rampzalig. Want dan werd onmiddellijk ook de soldij
stopgezet en dat betekende een ernstige financiële terugval. Ze kreeg dan ook van alle
kanten brieven met rouwbeklag. Het was overigens niet gemakkelijk de uitbetaling te
herstellen. 'U staat hier als vermist geregistreerd', zei de ambtenaar, 'dus mogen we
niets doen' -- dat ik in levenden lijve voor hem stond deed niet ter zake. Kenmerkend
was dat twee dagen na mijn thuiskomst een postbode voor de deur stond met een
telegram: 'Uw echtgenoot is in veiligheid en zal spoedig bij u zijn'.''
Havik in de Loude Oorlog
Want zijn militaire carríere ging voort. Hackett, die vóór de Slag om Arnhem in het
Midden-Oosten en de westelijke Sahara had gediend, kreeg in 1947 de leiding van de
Arabische strijdkrachten in het Brits mandaatgebied Palestina. Hij maakte er de
stichting van Israël mee. In 1952 werd hij commandant van het Britse Rijnleger in
Duitsland. Na een commando in Noord-Ierland van 1961 tot 1963 stapte hij over naar
de wetenschap en gaf hij aan diverse universiteiten college in gevarieerde specialismen
als middeleeuwse geschiedenis en klassieke talen.
In 1982 deed de generaal nog eenmaal van zich horen door de publicatie van een boek,
dat hij samen met andere militaire experts schreef: 'De Derde Wereldoorlog'. In zijn
science-fiction-scenario lieten de Russen in 1984 als laatste wanhoopsdaad een
atoombom boven Birmingham ontploffen, ten koste van meer dan een miljoen
slachtoffers. Als gevolg van de geallieerde wraak stortte het Warschaupact in en spatte
de Sovjet-Unie uiteen in vele nationaliteiten.
De commentaren waren niet mals. 'Zoals een gastronoom schrijft over lekker eten, zo
schrijft oud-generaal Hackett over de Derde Wereldoorlog', aldus één van de reacties.
Hij werd als oorlogshitser en weerbarstige havik gekwalificeerd.
,,Maar ik ben intussen
wél ereburger van Oekraïne'', slaat hij terug. Want nauwelijks tien jaar later kwam de
voorspelling uit, al bleek daar geen oorlog voor nodig. ,,De vreedzame omwenteling in
de Sovjet-Unie heeft mij niet verrast'', zegt Hackett met grote stelligheid. ,,Maar één
ding staat vast: hij is volledig het gevolg van de nucleaire dreiging van het Westen.''
Zwaar gewonde John Hacket ontkwam na onderduik in Ede
Laatste generaal 'Slag om Arnhem' dood
Door ANDRÉ HORLINGS
(10 september 1997) De laatste nog levende generaal van de Slag om Arnhem, Sir John Hackett, is
gisteren op 87-jarige leeftijd overleden in zijn landhuis bij Cheltenham in het Britse
Glouchestershire. Sinds hij kerst '96 getroffen werd door een hartaanval, was zijn
gezondheid slecht.
Behalve als leider van de 2300 manschappen tellende 4e Britse parachutistenbrigade
was Hackett bekend als commandant van het Britse Rijnleger in Duitsland, waar hij ook
Nederlandse, Belgische en Duitse troepen onder zijn commando kreeg.
In 1982 hield hij
in het boek 'De Derde Wereldoorlog' een fel pleidooi voor de nucleaire bewapening van
West-Europa tegen de dreiging van de toenmalige Sovjetunie.
Brigade-generaal Hackett raakte tijdens de Slag om Arnhem door granaatscherven
ernstig gewond aan zijn buik. In het ziekenhuis werd hij ingeschreven als korporaal,
zodat de Duitsers niet wisten welke grote 'vis' zij gevangen hadden. Door Piet Kruyff,
één van de belangrijkste Arnhemse verzetsleiders, werd hij na tien dagen 'ontvoerd'
naar Ede, waar hij onderdook bij vier zussen De Nooij. Vier maanden later was hij in
staat op de fiets de weg naar de Britse linies te vinden. Via de Biesbosch bereikte hij
bevrijd Nederland.
Hackett landde op 18 september 1944, op de tweede dag van de Slag, op de Ginkelse
Heide. De brug, die te ver bleek, kreeg hij niet te zien. ,,We waren gedoemd. Beneden
was het een chaos. We raakten meteen in de strijd verwikkeld'', blikte hij drie jaar
geleden terug in een interview ter gelegenheid van de vijftigste herdenking van Operatie
Market Garden. Volgens zijn -- overigens niet onomstreden -- visie waren er in het
strategische plan twee fundamentele fouten gemaakt. ,,Er hadden de vorige dag twéé
'lifts' moeten zijn in plaats van één. De verrassing was eraf. Maar de fatale fout was
dat het uitstekende Amerikaanse leger op 19 september in Nijmegen arriveerde en....
stopte! De weg naar Arnhem was open! Er waren vier tanks beschikbaar, maar
volgens het boekje gold als gouden regel dat je daar infanterie bij nodig had. Die was er
niet, ook al omdat ze de aanvoer vanuit het zuiden nooit over één enkele weg hadden
mogen laten lopen''.
Het boek 'De Derde Wereldoorlog' tekende een gruwelijk scenario en bezat daarnaast
een opmerkelijk voorspellende waarde. In een sciencefiction- achtig scenario lieten de
Russen als laatste wanhoopsdaad een atoombom boven Birmingham ontploffen, ten
koste van een miljoen slachtoffers. Maar als gevolg van de geallieerde wraak stortte
het Warschaupact in en spatte de Sovjetunie uiteen in vele nationaliteiten.
© André Horlings (WUGO)
DUTCH COURAGE IS A 
OF
See GeoCities |
Build your OWN website
visitors (Statistics since June 2000) |
horlings@chello.nl
