Jakim zwierzęciem jest kot?
U większości z nas słowo „kot” budzi skojarzenia z miękkim futerkiem i cichym mruczeniem. Naukowiec pomyśli natomiast przede wszystkim o zębach tych ssaków.
    Koty różnią się od innych drapieżników mniejszą, bo nie przekraczającą 30, liczbą zębów. Polując chwytają one i przytrzymują zdobycz potężnymi kłami. Działające jak gilotyna zęby przedtrzonowe odcinają kawałki ciała ofiary wraz z kośćmi. Szorstki język pomocny jest przy oddzielaniu mięsa od szkieletu. Czuły słuch, duże oczy, długie wąsy i wciągane (np. podczas biegu) pazury to inne charakterystyczne cechy tych zwierząt.
    Obecnie znanych jest ponad 30 gatunków kotów. Największy z nich – tygrys – może ważyć ponad 300 kilogramów, natomiast najmniejszy – kot rdzawy – zaledwie około kilograma. Niektóre europejskie i afrykańskie gatunki dzikich kotów uznawane są za krewnych kota domowego.

Jak polują koty?
Jeden gatunek z rodziny kotów, południowoazjatycki kot kusy, żywi się w znacznej mierze owocami, natomiast pozostałe koty są niemal wyłącznie mięsożerne. Polują zazwyczaj nocą lub wczesnym rankiem, zaczajając się na zdobycz. Wielkie koty – lwy, tygrysy, jaguary i lamparty podchodzą swe ofiary, zbliżając się do nich miękkimi ruchami jak tylko mogą najbliżej, bez zwracania na siebie uwagi. Następnie w jednym lub kilku nagłych susach dopadają zdobycz i powalają ją, zadając śmierć przez ugryzienie w kark lub zaduszenie chwytem za gardło. Gepard jest jedynym kotem, który ściga swoje ofiary, ale i jemu brak wytrwałości, więc przerywa pościg, jeśli zaatakowane zwierzę nie daje się schwytać w krótkim czasie.
    Spośród wszystkich wielkich kotów tylko lwy polują gromadnie. Podczas gdy jedna lwica okrąża stado zebr lub innych zwierząt z jednej strony, pozostałe odwracają ich uwagę otwarcie zbliżając się z innego kierunku. Kiedy zasadzka jest gotowa, podchodzące lwice ruszają biegiem i naganiają stado wprost w pazury swej towarzyszki. Lwy często rabują zdobycz innym drapieżnikom, zwłaszcza hienom i gepardom. Wszystkie wielkie koty, oprócz gepardów, mogą się żywić padliną.

Kiedy kot staje się ludojadem?
Lwy, tygrysy, jaguary i lamparty mają opinię ludobójców. W większości udokumentowanych przypadków wielkie koty zaczynały zabijać ludzi z jednego z trzech powodów. Niektóre osobniki z powodu starości lub zranienia nie były w stanie polować na swą naturalną zdobycz, inne upodobały sobie ludzkie mięso z powodu trudności ze zdobyciem innego pożywienia, zaś jeszcze inne nauczyły się polować na ludzi od swych matek. Tak czy inaczej, człowiek z pewnością nie jest naturalną zdobyczą wielkich kotów.

Czy tylko lwy ryczą?
Niektórzy badacze dzielą koty na dwie grupy, w zależności od tego, czy potrafią ryczeć, czy nie. Wydawanie tego rodzaju głosu wymaga odpowiedniej budowy aparatu głosowego. Małe koty i gepardy pozbawione są tej zdolności.
    Puma, zaliczana do małych kotów, pomimo dochodzącej do 100 kilogramów wagi, zamiast ryku wydaje dźwięki przypominające głos ptaka. Kot ten, zwany również kuguarem, wyraża zadowolenie mruczeniem. Małe koty mruczą zarówno na wdechu, jak i na wydech, wielkie – tylko na wydechu.
    Głos geparda jest również podobny do głosów niektórych ptaków, między innymi gołębi. Dźwięki te wydawane są podczas zalotów, a w odmiennej modulacji, służą także do porozumiewania się samic z młodymi. Panuje przekonanie, że tygrysy naśladują głosy swych ofiar. Rzeczywiście jeden z dźwięków wydawanych przez te koty przypomina głos niektórych jeleniowatych. Dźwięk ten nie służy jednak do zwabiania ofiar, tylko do obwieszczania innym drapieżnikom obecności tygrysa przy zabitej zwierzynie.

Dlaczego kocie oczy świecą?
Badania przeprowadzone na kotach domowych, których wyniki uznaje się za prawdziwe dla wszystkich kotów, wykazały, że kocie oczy są sześciokrotnie bardziej czułe na niebieską część widma światła niż oczy człowieka, oraz że znacznie szybciej przyzwyczajają się do ciemności. U kotów pod siatkówką, czyli światłoczułą warstwą wyściełającą oko, znajduje się warstwa komórek silnie odbijających światło, dzięki którym najsłabsze nawet światło jest niemal w całości wykorzystywane do pobudzenia komórek siatkówki. To właśnie ta odblaskowa warstwa sprawia, że oczy kota lśnią, kiedy pada na nie światło.
    Źrenica, przez którą światło wpada do oka, jest u kotów przystosowana do widzenia zarówno w nocy, jak i w dzień. Źrenice wielkich kotów są na ogół okrągłe, zaś małych – szczelinowate, tak jak u dobrze nam znanego kota domowego. Jedne i drugie mogą się rozszerzać lub zwężać w miarę potrzeb zwierzęcia.

Czy istnieją czarne pantery?
Koty są stworzeniami o ubarwieniu ochronnym. Czarne i żółte pasy tygrysa stanowią znakomity kamuflaż wśród wysokich traw Indii, zaś cętki gepardów, lampartów i jaguarów imitują grę świateł i cieni na sawannie lub w lesie.
    Niekiedy jednak spotkać można osobniki ubarwione inaczej. Tak zwane czarne pantery, niegdyś opisywane jako osobny gatunek, to w rzeczywistości melanistyczna (czyli posiadająca nadmiar ciemnego barwnika w sierści) odmiana lamparta. We właściwym oświetleniu można na nich nawet dostrzec charakterystyczny, cętkowany wzór, choć w tym przypadku jest on czarny na czarnym tle. Czarne pantery stosunkowo często występują w Indiach, rzadko natomiast spotyka się je w Afryce. Pumy i jaguary również miewają czasami czarne futro.

Czy koty dobrze wspinają się na drzewa?
Większość małych kotów znakomicie łazi po drzewach. Azjatycka pantera mglista poluje w koronach drzew i potrafi zbiegać po pniu głową w dół. Równie zwinnym akrobatą jest występujący na południe od Meksyku margaj, schodzący z drzewa głową w dół po spirali lub miękko zeskakujący na ziemię. Oba te koty potrafią zwisać z gałęzi, uczepione kory pazurami jednej tylko łapy.
    Wielkie koty również wdrapują się na drzewa. Afrykańskie lwy za pomocą silnych, ostrych pazurów potrafią osiągnąć wysokość ponad pięciu metrów. Leśne tygrysy umieją wspinać się niemal równie wysoko. Żaden z wielkich kotów nie dorównuje jednak pod tym względem lampartowi. Pewien ważący 60 kilogramów osobnik wciągnął dziewięćdziesięciokilogramowe ciało młodej żyrafy na drzewo, by tak zabezpieczony przed innymi mięsożercami zapas żywności wykorzystywać przez kilka następnych dni.

Dlaczego lwy są skutecznymi myśliwymi?
Lwy, w odróżnieniu od wilków, nie żyją w stadach, ani nie są samotnikami, jak lamparty czy gepardy. Drapieżniki te żyją w grupach rodzinnych – najsilniejszemu samcowi podlegają inne samce, kilka spokrewnionych samic i młode. Tylko dorosłe samce mają dobrze nam znane okazałe grzywy.
    Trzej lub czterej członkowie grupy wyruszają razem na łowy, co w grupie kotów, które z reguły są samotnikami, jest zjawiskiem wyjątkowym. Samotny myśliwy, taki jak na przykład gepard, musi codziennie polować, by nakarmić młode, które pozostawia na czas łowów bez opieki. Współpracujące ze sobą lwy mogą upolować więcej, a ich łupem padają nawet największe zwierzęta: kilkusetkilogramowy bawół, hipopotam czy młody słoń, który odłączył się od rodziców. Lew potrzebuje średnio 5-7 kilogramów mięsa dziennie, choć zwykle dni obżarstwa przeplatają się u niego z dniami głodówki. Jeśli polowanie się nie uda, lwy odbierają zdobycz innym zwierzętom. Na widok zbliżających się lwów hieny i lamparty wycofują się, sępy zaś odlatują. Grupa lwów dzieli się zdobyczą, a gdy jedne odchodzą do wodopoju, inne pilnują jedzenia.

ABC PRZYRODY. Warszawa, Przegląd Reader’s Digest, 1997, s. 244-245, 270
 

This page hosted by  Get your own Free Home Page