YUKSEK SIDDETTE RADYOAKTIF ATIKLAR

Nukleer sanayinin en buyuk sorunu yuksek siddette radyoaktif olanlardir. Reaktorden cikan kullanilmis yakit veya onun tekrar islenmesinden olusan fisyon urunleri yuksek siddette radyoaktif artiklarin baslica bolumunu olustururlar. Bunlar simdiye kadar dogaya kesinlikle birakilmamislardir. Hacimce mumkun oldugu kadar kucultulerek ve sartlandirilarak henuz verilmeyen kesin karar icin bekletilmektedirler.

Amerika Birlesik Devletlerinin resmi politikasinin sivil nukleer reaktorlerden cikan kullanilmis yakitlarin bir isleme tabi tutulmamalari dogrultusunda oldugunu gecmis bolumlerden(1) biliyoruz. Bu politikanin sonucu el surmeyip biriken kullanilmis yakitlar 1979 yilinin basina kadar bu ulkede 5000 tona varmisti. Fakat ayni ulke bomba icin plutonyum uretmek amaciyla askeri reaktorlerden cikan yakitlari hep isleyegelmistir. Bu islemden dogan askeri artiklar ise ayni tarihte 500000 tonu bulmustu. Verilen miktar Amerikan askeri programlarinin yalnizca yuksek radyoaktiviteli artiklaridir.

[radyasyon-zaman egrisi] Sekil 3.8 'de reaktorden yakitin ve ondan ayrilan artigin radyoaktivitesinin zamanla zayiflamasinin egrisi gosterilmektedir. Gerek radyosyon siddeti ve gerekse isi uretimi ayni egriyi izleyecektir. Goruldugu gibi egri egimleri cok farkli uc bolumden olusmaktadir. Ilk 10 yili sogutma havuzunda el surulmeden bekletilir. On senenin sonunda, yari omru bir yildan kisa olan radyoizotoplarin hemen tamami sonumlenmis olurlar. Artik istenirse yakit islenebilir ve cikan artiklarin en siddetli radyoaktiviteye sahip bolumu de camlastirilabilir.

Grafik, ilk 200 yila kadar uzanan ikinci donemde daha kucuk egimle azalmaktadir. Bu donemde hakim radyoaktiviteler 30 yil yariomurlu Stronsyum-90 ve Sezyum-137'dir. Toplam radyoaktivitelerin %75'i bu iki izotoptan gelir. Dolayisiyla egri adeta bu ikisinin sonumunu izler. Adi gecen iki radyoizotopun butunuyle sonumlenmeleri 500 yili bulur. Fakat 300 yildan sonra etkinligi uzun yariomurlu radyoizotoplara (ki onlarin cogu uranyum otesi aktinitlerdir) kaptirirlar. Ucuncu doneme karsilik olan egrinin bu son bolgesi artik yatay denecek sekilde yatiklasir.

Her ne kadar nukleer reaktor artigi toprak altindaki uranyum cevherinin dogal radyoaktivitesinin duzeyine ancak 11000 yil sonra inerse de ilk 500 yildan sonra bu artik canlilar icin hayati tehlike olmaktan cikar. Buradan anlasildigi uzere 5 asir boyunca radyoaktif artigin her turlu dis etkiden ozenle saklanmasi gerekli ve yeterlidir. Oyle ki, ufalanarak ve eriyerek dogaya sizmamali, canli besin cevrimine karismamalidir.

(1) Bolum-3 sayfa 136'dan baslayarak devamindaki sayfalar.

(2) Sekil3.8 : Reaktorden cikan yakitin ve ondan ayrilan artigin radyoaktivitesinin zamanla zayiflamasi. 

kaynak:  "Cevremizdeki Radyasyon ve Korunma Yontemleri"
         - Selim Seker, Osman Cerezci - Bogazici Universitesi yayinlari
         - Mart 1997

This page hosted by Get your own Free Homepage
1