Madencilik Ozel ihtisas komisyonu Enerji Hammaddeleri
Alt Komisyonu Jeotermal Enerji CalIsma Grubu
raporu: Nukleer enerji hammaddeleri: uranyum -
toryum. Ankara: DPT, 1996.

27 s. tab. (DPT.2429 - OiK.487)
ISBN: 975-19-1300-4
ftp://dpt.gov.tr/pub/ekutup96/o487/o487-*.zip/

OZET
Bugun icin nukleer enerji hammaddeleri kapsamIna uranyum ve toryum girmektedir. Ancak toryuma dayalI nukleer santrallarIn henuz ekonomik boyutta devreye girmemeleri nedeniyle, toryum halen sIrasInI bekleyen bir nukleer yakIt hammaddesi durumundadIr. Bu nedenle, raporda esas olarak uranyum incelenmis, toryum konusunda ise kIsa bir not verilmekle
yetinilmistir.

Dunya uranyum kaynaklarI cesitli uretim maliyetlerine gore, gorunur ve muhtemel olarak sInIflandIrIlIrlar. Gunumuzde Kg'I 80 ABD dolarIna maledilen gorunur rezervlerden uranyum uretilmektedir. Dunyada 1991 yIlI itibariyle Kg'I 80 ABD dolarIna maledilebilen 1.449.140 Ton gorunur uranyum rezervi vardIr. Bunun bir bolumu isletilebilir rezerv, bir bolumu ise yerinde rezervdir. Yani isletme kayIplarI hesaba katIlmamIstIr. Gercek isletilebilir miktarlarIn, verilen degerlerin %5 ile %50 altInda oldugu tahmin
edilmektedir.

Nukleer enerji hammaddeleri esas olarak nukleer reaktorde elektrik enerjisi elde etmek icin yakIt olarak kullanIlmaktadIr. DolayIsIyla tuketimi, kurulu nukleer enerji kapasiteleri belirlemektedir. Dunyada mevcut reaktorlerin uranyum tuketimi, 1991 yIlInda toplam 54.378 ton olmustur. KIsa donem icin yapIlan tahminler, uranyum tuketiminin 2000 yIlInda 66.349 Ton, 2010 yIlInda 75.759 Tona yukselecegini gostermektedir.

Dunya uranyum uretiminin yaklasIk %70'ini uc sirket elinde bulundurmaktadIr. Bunlar; COMECO (Canadian Mining Energy Co.) adlI Kanada sirketi, COGEMA (Compagnie Generale des Matieres Nucleaires) adlI FransIz sirketi ve RTZ (Rio Tinto Zinc Co.) adlI ingiliz sirketidir. Uranyum ureticisi ulkeler, 1991 yIlInda, BDT haric, 27.000 Ton civarInda uranyum uretmislerdir. Buna aynI yIl 13.500 ton civarInda olan BDT'nin uretimi de dahil edildiginde, dunyada toplam 40.500 Ton uranyum uretildigi ortaya cIkmaktadIr.

Uranyum piyasasIndaki fiyat gelismeleri yIllara gore buyuk farklIlIklar gostermistir. 1970 yIlInda 15$/Kg olan uranyum fiyatI, 1978 yIlInda 113$/Kg'a kadar cIkmIs, 1990 yIlInda ise 70$/Kg U seviyesine inmistir.

Turkiye'de uranyum aramalarIna 1990 yIlI sonuna kadar devam edilmis ve 5 yatakta toplam 9.129 Ton gorunur uranyum rezervi ortaya konulmustur. Bu yataklarIn ortalama tenor ve rezervleri, aranIp, bulunduklarI yIllarda dunyaca kabul edilen ekonomik sInIrlarda olmalarIna ragmen, bugun icin, bu degerler soz konusu sInIrlarIn oldukca altInda kalmIstIr. Bunun nedeni, son yIllarda nukleer santral planlamalarIndaki onemli degismeler ve ozellikle Kanada ve Avustralya'da yuksek tenorlu, uretim maliyetleri cok dusuk uranyum yataklarInIn bulunmasIdIr.

Turkiye'de gecmis donemlerde laboratuvar capta olsa da onemli teknolojik calIsmalar yapIlmIstIr. Uranyum cevherinden sarI pasta uretilmesi ve sarI pastanIn nukleer yakIt haline getirilmesindeki butun asamalar
gerceklestirilmistir.

YakIn gecmiste, dunya uranyum uretimi, surekli olarak tuketimin altInda kalmIstIr. Ote yandan, ileriye donuk tahminler, aynI trendin devam edecegini ortaya koymaktadIr. Onumuzdeki bir kac yIl icinde aradaki acIgIn eldeki stoklardan karsIlanabilecegi dusunulse dahi, 2010 yIlIna gelindiginde uretim kapasitesi 24.200 Ton uranyum dusecek, tuketim ise, 75.759 Ton uranyuma yukselecektir. Bu durumda, 1970'li yIllardaki petrol krizlerinde oldugu gibi, 2000'li yIllarda bir uranyum krizine girilerek, uranyum fiyatlarInIn yuksemesi buyuk bir olasIlIk olarak gorulmektedir.

Ulkemizin durumuna bakIldIgInda, elektrik uretiminde kullanIlabilecek yuksek kalorili buyuk komur rezervlerimiz ve de zengin petrol ya da dogal gaz kaynaklarImIz yoktur. AyrIca hidroelektrik potansiyel kullanImI da doyum noktasIna gelmek uzeredir. 2000'li yIllarda karsIlasIlabilecek enerji sIkIntIsInI asabilmek icin nukleer enerji kullanImIna gecis kacInIlmaz olacaktIr. Daha once de deginildigi gibi, 2000'li yIllarda uranyum arzI, kurulu reaktorlere dahi yetmeyecektir. Bu durumda Turkiye'nin oz
kaynaklarIndan yararlanmasI zorunlu olacaktIr. Bu nedenle, Turkiye uranyum aramalarIna etkin bir sekilde yeniden baslamalIdIr. Bugune kadar bulunan rezervlerin, Turkiye' nin nihai potansiyelini olusturmadIgI, aramalara devam edilmesi durumunda, daha buyuk rezervler bulunabilecegine inanIlmaktadIr. Bunun icin gerekli olan, yeterliligini kanItlamIs eleman kadrosu ve modern ekipman ulkemizde mevcuttur.

Toryum, sIrasInI bekleyen bir nukleer yakIt hammaddesi durumundadIr. Bunun en buyuk nedeni nukleer yakIt cevrimi ile ilgili sorunlardIr. Soz konusu sorunlar nedeniyle, halen dunyada toryumla calIsan bir nukleer santral bulunmamaktadIr. Ancak, ingiltere, Almanya ve ABD'de toryumla calIsan deneme amaclI santrallarda arastIrma ve gelistirme calIsmalarI surdurulmektedir.

Turkiye'de, gecmis yIllarda MTA Genel Mudurlugu tarafIndan yapIlan calIsmalar sonucunda, Eskisehir- Sivrihisar- KIzIlcaoren yoresindeki nadir toprak elementleri ve toryum kompleks cevher yatagInda, 380.000 Ton gorunur ThO2 rezervi tespit edilmistir. Ancak, soz konusu sahadaki toryumun zenginlestirilmesiyle ilgili teknolojik sorunlar henuz tam olarak
cozulememistir.

DosyalarIn listesi

o487-oku.doc (doc dosyasI, Bibliyografik kunye, Kapak, icindekiler, Ozet, DosyalarIn listesi, YayInIn elektronik nushasInIn temin edildigi kisi)

o487.zip (doc dosyasI, tum yayIn)

YayInIn elektronik nushasInIn temin edildigi kisi: Ergun Yigit.

Bu calIsma, Devlet Planlama TeskilatI'nIn gorusunu yansItmaz. Sorumlulugu, yazarIna aittir.

DPT.YBM 1997
"ftp://dpt.gov.tr/pub/ekutup96/*" adresi ile erisilen bu bilgiler, kaynak gosterilerek kullanIlabilir.

This page hosted by Get your own Free Homepage