Get your own Free Homepage1950'li yillarin sonu ile 1960'larin basinda nukleer fizikciler, dunyanin isinim kusaklarini (radiation belts) incelemek icin atom bombasi kullanmanin ilginc bir fikir oldugunu dusunduler. Amaclari bombanin urettigi yuklu parcaciklarin dunyanin manyetik alaninda ne sekilde hareket edeceklerini gormek, ve belli bolgelerde manyetik alanin parcaciklar icin bir manyetik tuzak gibi davrandigini kanitlamakti.
Bu yapay isinim kusaklarini olusturup incelemek icin bilinen 9 nukleer patlatma yapildi. Bunlardan ilk ikisi oldukca dusuk gucte idi ama pasifik okyanusunun 80km kadar ustunde patlatildilar. Bu iki Amerikan denemesinin kod adlari "Teak" ve "Orange" idi. Diger yedi onemli deneme asagidaki tabloda yer aliyor. Sovyetlerin patlattigi uc atom bombasi hakkindaki bilgiler dolayli olarak Amerikan uydularindan elde edildigi icin veriler yaklasik degerlerde.
Patlama Adi Yer Tarih Guc Yukseklik L (*) ----------- -------------------- --------- ------------- --------- ----- Argus I Guney Atlantik 27,8,1958 1Kt ~200km 1.7 Argus II G. Atlantik 30,8,1958 1Kt ~250km 2.1 Argus III G. Atlantik 6,9,1958 1Kt ~500km 2.0 Starfish Johnson Ad., Pasifik 9,7,1962 1.4Mt 400km 1.12 USSR Sibirya 22,10,1962 birkacyuz Kt ? 1.9 USSR Sibirya 28,10,1962 Megatondan az ? 2.0 USSR Sibirya 1,11,1962 Megaton ? 1.8
Tabloda goruldugu gibi bir kac Megaton degerine kadar cikmis ve neyseki bu noktada denemeleri durdurabilmisler. Bu arada bu 1.4 Mt'luk atom bombasi patlamasini Hirosima'ya atilan bombanin gucu ile kiyaslamakta yarar var. Hirosimaya atilan Uranyum tipli bombanin gucu 15kt idi, yani 1962'de atmosfer'de patlatilip ustumuze serpitilen atom bombasi Hirosima'ya atilan'dan 100 (yuz) kat daha guclu idi.
Bu denemeler yapay isinim kusaklari olusturmak icindi. Sunu animsayalim, ki; Dunya'nin Van-Allen Kusagi adinda dogal bir isinim kusagi zaten var. Bu atom bombalari yardimiyla yuklu parcaciklar olusturulup, bunlarin yapay kusak icinde ne kadar sureyle tutulabildigini olctuler. Bu tutulma suresi yuklu parcaciklarin ne kadar surede manyetik kutuplardan kactigina bagli. Bunlar kacarken kutuplarda yogunlastiklarindan oradaki atmosfer bilesenlerine enerjilerini aktariyorlar. Bu bilesenlerden Ozon (O3) az bir enerji yuklemesiyle dahi tekrar Oksijene (O2) donusur.
Yalniz, kutuplara kadar suruklenen bu parcaciklar arasinda nukleer elementler olmamali. Patlama sirasinda aciga cikan radyoaktif madde agir elementlerden olustugundan, her ne kadar elektrik yuklu de olsa, manyetik alan tarafinda tutulmamali. Daha dogrusu, bunlar yuksek momentumlari dolayisiyla, o sirada olusan sok dalgasiyla uzaklara tasinan ana maddelerdir.
Kisaca, patlamanin radyoaktif atiklari ust atmosferde patlama bolgesinden oldukca uzaklara kadar yayilip, nukleer serpinti seklinde yeryuzune dusmusler.
Buradan sunu sorabiliriz: Nukleer enerji yanlilarinin, "her gun zaten su kadar dogal radyasyon aliyorsunuz" diyerek belirttikleri dogal radyasyon ne kadar 'dogal' ?
Nisan 1998
Ilker Ficicilar
filker@newton.physics.metu.edu.tr
Kaynak:
. Wilmot N. Hess, "The Radiation Belt and Magnetosphere", Blaisdel Publishing , 1968, QC809.V3.H4
-
Get your own Free Homepage