YOZGAT İLİ TARİHİ

1-    ESKİ DEVİRLERİ:

 

Yozgat İli; Anadolu'nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Aligar höyüğünde 5000 sene öncesine ait eserler bulunmuştur. Yozgat il toprakları Anadolu'da ilk siyasi birliği kuran ve Anadolu'da tarih devrinin ba5langıcını sağlayan Hitit'lerin sınırları içerisinde en kalabalık yerleşim merkezlerinden biriydi. M.Ö. 2000 - 1500 yılları arasında kurulan ve merkezi Yozgat sınırları içerisindeki Hattuşaş olan Hitit'lerin  hakimiyetinden  sonra  yöre  M.Ö. 1200'lerde  Deniz  Hakları  istilasının  ardından Frig'lerin hakimiyetine girdi. M.Ö. 7. yüzyll başlarında Kimmer'lerin saldırısına uğradı. M.Ö. 6. yüzyılda Lidya Krallığına bağlandı. Aynı yüzyılın ortalarında Pers'ler, M.Ö. 4. yüzyılda da Makedonya'lılar tarafından ele geçirildi. M.Ö. 3. yüzyılın başlarında güney kesimi kısa bir süre Kapadokya Krallığının hakimiyetinde kaldı. Daha sonra Anadolu'yu istila eden göçebe Kelt kabilelerinden Galat'ların yerleştiği Galatya'nın bir parçası oldu. M.Ö. 2. yüzyıl başlarında kurulan Galatya Krallığı bir süre Pergamon (Bergama) ve Pontus Krallıklarına bağlı kaldıktan sonra M.Ö. 85'te Roma'nın korumasına girdi. M.S 395'te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu, Doğu Roma (Bizans)'ın payına düştü. islarn orduları ve Sasani'ler zaman zaman Bizanz elindeki bu bölgeye akınlar yapmışlarsa da bölgeyi devamlı olarak tutamadılar.

 

2-    1071 MALAZGİRT SAVAŞI'NDAN SONRAKİ DEVRE:

 

Bozok çevresinde Türk - İslam  izleri 1071 Malazgirt Savası'ndan sonra başlar. Tahrir Defterlerinden 24 Oğuz boyunun 21'inden değişik oranlardaki Türkmen boyları Anadolu'ya gelmiştir. Salur, Eymür ve Karkın'lılar Anadolu'nun iskanında birinci derecede rol oynamışlardır. Kayın, Anadolu'nun fethi ve iskanında, Beydilli ve Bayındır boyları da Anadolu'ya yerleşmede önemli görevler yapmışlardır. Oğuzlar, göçtükleri yerlere her sosyal birimden insanların yanında, kültür unsarlarını da taşıdılar. Bozok bölgesi, önemli kervan ve ticaret yollarının geçtiği bir yerdi. Emirci Sultan'ın Osman Pasa Tekkesi bu yollardan biri üzerinde bulunuyordu. zaviye, Kayseri ve Kırşehir'den Amasya'ya giden yol üzerindeki bir konak noktasıydı. Yasevi şeyhi Emirci Sultan'ın 1204'lerde Bozok'a gelerek, Keçikırana cOsmanpaşa) yerleşip irşada başladığı, bu bölgede 16. yüzyılda da "Osman Paşa Tekkesi" adıyla bir zaviye kurulduğu anlaşılmaktadır.  Salmanlı  ve  Danışman  köyleri,  Danişmend'liler zamanından kalma tarihi köylerdir. İlimizde Selçuklu'ların izleri 12. yüzyıldan itibaren görülür.   Bir  ara   Danigmendoğulları'nın hakimiyetine  giren bu bölge,  1175'den sonra Anadolu Selçukluları'nın eline geçmiştir. 1243 Kösedağ Savaşı'ndan sonra İlhanlılar'ın kontrolüne giren bölge Anadolu Selçuklu Beylikleri döneminde Eretna Beyliği'nin, 1381'den sonra da Kadı Burhaneddin Devletinin  eline geçti. 1398'de Kadı Burhanettin öldürülünce Yıldırım Beyazıd bu bölgeyi aynı tarihte Osmanlı Devleti sınırlarına kattı. Timur Han 1402 - 1403 senelerinde Yozgat ve çevresini ele geçirdi. Timur Han Anadolu'yu terk ederken, 1256'dan itibaren bu bölgeye yerleşen Karatatarlar'ı Türkistan'a götürmeye karar vere- rek 1404'de bunların tamamını zorla alıp götürmüştür. 

 

 

3-    YOZGAT VE ÇEVRESİNE YERLEŞEN OĞUZ BOYLARI VE YAŞADIKLARI YERLER:

 

   Karatatarlar'ın Bozok bölgesinden gitmesi sonucunda bölge, Sivas'ın güneyinde ve Kayseri'nin doğusunda (bilhassa Uzunyayla) yaylaya Dulkadırlı Türkmenleri tarafından iskan edilmiştir. 15. yüzyülda Yozgat ve komşu mahallere yerleşen, Bozok adıyla anılan oymaklar ve yerleştik leri bölgeler şöyledir:

a.    Kızılkocalu: Topluca yaşadıkları yer; Yozgat, şefaatli, Yerköy ve Musabeyli ile çevrili saha olup, Elmahacılı, Musa Beglü, Aziz Beglü, Yusuf Abtal, Dokuz, Hasancı gibi obalarla Topaç, Erkekli ve İğdeli gibi ekinlikler de bu sahanın içinde bulun- maktadır. 1529 - 1530 yıllarında küçük bir köy olan Yozgat da bu sınırın içindedir. Ayrıca, Baltı Saray, Yassı Kışla, İğde Kısla, Arık Asan, Ağaça Saz, Dere Kışla, Köse Yusuflu, Ali şarlu, Sekilü, isa Hacılu ve Köşler de bu oymağa bağlı olanların yerleşip isim verdikleri yerleşim birimleridir.

b.    Salmanlu: Bu oymak Yozgat'ın batısında bulunan Salmanlı'da yerleşmiştir.

c.    Ağaçalu (Ağaçlul: Bu oymak Karadere'de yaşamaktaydı. Bu bölgede tamamen Agaçalu'larca doldurulmus, Aşağı Kanak da bu boya mensup kişilerce iskan edilmiştir. Ayrıca Sokun, Emlak, Karça, Alilü, Hacılar, Hamzalu, Haşer, çakır ve Cedük'te de Ağaçlu obaları bulunmaktadır.

d.    Çiçeklü: Bu boy Boğazlıyan çevresinde oturmaktaydı.

e.    Zakirlü: Bu oymak Sorgun civarında yaşamakta ve Yayla Hacılu, Ramazanlu, Orhan Hacılu, Emir Cazili ve daha bir çok obalara ayrılmaktadır.

f.    Mes'udlu: Bölgenin en eski oymaklarındandı. Buna rağmen pek fazla nüfusu olmayan  oymaklardan meydana gelmiştir.

g.    Ağça Koyunlu: Bunların kalabalık bir kısmı Gedük'te bir kısım obaları da Kara Dere'de yaşamaktadır.

h.    Kavurgalu: Yozgat'ın doğusunda  kendi adını taşıyan Kavurgalı Köyü ve çevresinde yaşamaktadırlar.

i.    Demircülü: En tanınmış obaları, Sarım Beglü olup Merkeze bağlı Sarımbey bu obanın adını taşımaktadır.

j.    Şam Bayadı: Bunlar Bozok'un sınırları içinde bulunan o zamanki ismi Gedük olan şar Kışla'da yaşamaktadırlar. Bunlar kış aylarını Halep civarında geçirdiklerinden şam Bayadı adını almıştır.

k.    Söklen: Yurtları Yukarı Kanak olup, burada bulunan; Ayrancı, Yağmur Kışlası, Kümber Kışla, Karaca Üyük, Akarca, Arpalık, Küpeli, Karaevli Kışlası, Dere Yağsın, Alembeg Kışlası, Emirbeg Kışlası, Baraklu, Akbenlü, çukurviran ve ekinliklerde 1542 - 1543 yıllarında 33 obaya ayrılmış bir halde yasıyorlardı.

l.    Hisar Beglü: Yurtalır Hasbek ve çevresi olup, Hisarbeyli köyü ile Baş Kışla'nın Kışla, Eynelli (Topal Abdal Kışlası), Hasbek, Ozan, Kemal Fakihlü, Ağçadam, çanakçı, ramazanlu, Boyalık, Kaya- cık, Ağıl lKayalu), çorak, Edik, Alın Pınarı, Musa Fakih, çağlalı gibi ekinlikler de bunlara aittir.