Kalça Çıkığı
(Kalça Displazisi)
Kalça çıkığı köpekleri etkileyen en yaygın ortopedik hastalıklardan biridir. Her yaştan köpekte görülebilir. Şiddetli bir şekilde etkilenen köpekler genç yaşta belirtiler göstererek ilerki yaşlarda sürekli ağrı ile karşı karşıya kalabilirler. Yaşam kalitelerini koruyacak kadar ağrıları kontrol edilemediğinden bazıları uyutulmak zorunda bile kalabilir. Daha hafif vakalar yürüme ve ayağa kalkmada güçlük çektikleri kalça atritisine (eklem yangısı) eğilimleri olduğundan köpeğin ilerleyen yaşıyla birlikte daha belirginleşebilir.
Kalça Çıkığı Nedir?
Kalça çıkığı tam kelime anlamıyla kalça eklemlerinin anormal gelişimidir. Femurun (baldır kemiği) yuvarlak ve pürüssüz olması gereken baş kısmı sıkıca pelvisdeki (kalça kemiği) sokete (oyuğuna) yerleşeceği yerde femoral baş kısmı daha az yuvarlak ve oyuk daha geniş ve sğdır.
Bu eklemlerin birbiriyle normalden daha gevşek tutunmasına neden olur. Femoral baş kısmın soket içinde sağa sola hareketi arttığından inflamasyon (yangı), ağrı ve sonuç olarak eklem içinde yeni bir kemik formasyonu baş gösterir. Bu yeni kemik eklemei stabilize etmeye yardımcı olabilse de atritisle ilgili problemlere neden olur.
Kalça çıkığının gelişiminde bir kaç faktör sayılabilir.
Yavru köpeğin genetik mirası önemli bir elementtir; ancak gelişme döneminde beslenme ve egzersiz de önemli rol oynar.
Hastalığın rstlanma olasılığı fazla olan bir ırk (Alman Çoban Köpeği, Retrieverlar ve Rottweiler vs) alınacaksa anne ve babalarının kalça durumları hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Önemli üreticiler köpeklerinden yavru almadan önce köpeklerinin kalça sağlıklarını test ettirerek garanti altına almaya çalışırlar. Yavruyu seçtikten sonra her ne kadar sadece şiddetli vakalar bu kadar erken yaşta tespit edilebilse de veteriner hekiminizce kalçanın kontrol ettirilmesinde fayda vardır.
Belirtiler
Bir yaşın altındaki yavru köpeklerde kalça çıkığı, topallama, çömelerek ya da zıplayarak yürüme ve gergin adımlarla kendini gösterir. Ek olarak ağrının olduğu tarafta adale kaybı olurken dengede tutan diğer tarafta daha fazla adalelenme görülebilir. Hasta köpekler ağırlıklarını ön bacaklarına verdiklerinden arka bacakları daha zayıf kalırken ön kısımları daha gelişmiş bir görünüm sergiler.
Daha yaşlı köpeklerde benzer belirtilerkalça eklemlerindeki atritik değişmeler nedeniyle yavaş yavaş gelişebilir.
Bu tür köpeklerin üzerinde yapılan klinik muayene eklemde gevşeklik ve ağrı ortaya koyar. Eklemin gevşekliği için yapılan spesifik testler asetabulum (kalça soketi) içindeki femurun baş kısmının anormal hareketeini ortaya koyacaktır.
Röntgen eklemlerin anormal durumunu ve atritik değişimleri göstermede kullanılabilir. Yine de, kalça çıkığıyla alakalı ağrının bir kısmı röntgen ile her zaman görüntülenemeyen yumuşak doku anormallikleriyle alakalı olabilir. Röntgen zararsız kemik değişiklikleri belirlese de ağrıyı kontrol etmek ve gelecek problemleri azaltmak için tedavi gereklidir.
Tedavi
Çoğu vakada en uygun tedavi anti-inflamatuvar ağrı kesiciler, sınırlandırılmış egzersiz ve dikkatli kilo kontrolü çevresinde odaklanır. Genç köpeklerde egzersizin sınırlandırılmasının yanı sıra büyüme hızının düşürülmesi ve uzun süreli kilo kontrolü atritis gelişimini düşürebilir. Tasmasız uzun koşular yerine tasmayla kontrollü yürüme, kalça çevresindeki yumuşak doku yapılarına olabilecek hasarı azaltması açısından önemlidir.
Kalça çıkığı olan yavrunun tasmasız egzersiz yapması en az 12 ay engellenmelidir. Yüzme, yer egzersizinin meydana getirdiği baskıyı azaltarak etkilenen eklemlerdeki hareketliliği korumak ve adaleleri güçlendirmek için faydalı olabilir. Bazı veteriner hekimler eklemleri destekleyen adalelerin gelişimine yardımcı olmak için anabolik steroid enjeksiyonları yapabilir. Beslenme ve egzersiz kontolü ve anti-inflamatuvar ağrı kesici kullanımı ile topallayan genç köpeklerin % 75'i 12-15 aylık olduklarında normal ya da normale yakın olurlar.
Köpeklerin çoğunluğunda cerrahi operasyon uygundur. Acetebulum içinde femural baş kısmın yerine oturmasına yardım edebilecek pektinal kastan girilmesinden, kemiğe girilerek onları tekrar hizalamak için yapılan üçlü pelvik osteotomiye ve femoral baş kısmının ve asetebulumun çıkarılarak yerine sentetik baş ve soket konduğu tüm kalça değişimine kadar değişebilen bir kaç çeşit operasyon vardır.
Ek olarak, femoral baş kısmın alınması ve femurun gövde ve kalça soketi arasında sahte eklem oluşumu küçük köpeklerde etkili olabilir.
Cerrahi yöntemler, bildik medikal tedavilerden potansiyel olarak daha fazla risk taşımakta ve çok daha pahalıya gelmektedir. Ancak cerrahi müdahalenin gerekli olduğu vakaların çoğunda potansiyel faydalar risklerin önüne geçer.
Doğru bakımla kalça çıkığı olan pek çok köpek mutlu bir yaşam sürmektedir. Yine de hastalığın fiziksel, duygusal ve maddi yanı oldukça fazladır.
BVA/KC Kalça Puanlama Programı
Kalça çıkığına meğilli ırkların damızlık dişi ve erkek köpekler bir yaşını geçtiklerinde kalça röntgenleri alınır. Burada önemli olan köpeklerin sırt üstü bacakları açıkken röntgenlerinin çekilmesidir. Bu en iyi kalça resmini veren pozisyondur. Çoğunlukla bunun için genel anestezi gerekli olur. Röntgenler, soketin derinliği, kemiklerin biçimi ve birbirlerine ne kadar sıkı uyduklarını yansıtan her kalça eklemine puan veren bir uzmanlar paneline gönderilir.
Puanlar her kalça için 0-53 arasında (tüm köpek için 0-106) değişir. Puan ne kadar az ise kalça o kadar iyi durumdadır. Kalça puanları ırklarına göre ortalamanın altında olan köpekler üretimde kullanılmamaldır.
Hastalığın çok nedenli doğası ve genetik etmenin karmaşılığı nedeniyle BVA/KC programı tamamiyle mükemmel değildir. Mükemmel kalça eklemlerine sahip köpekler de kalça çıkığı olan yavrular doğurabilmektedir. Bu köpekler hemen üretim programından çıkarılmalıdır. Benzer olarak, kötü kalça eklemlerine sahip köpekler mükemmel yavrular doğurabilmektedir.
Yine de, bu program geleceğin köpeklerinden kalça çıkığı riskini azaltmak için bildiğimiz tek yöntemdir. Ana problem, dikkatli üreticiler bu programa bağlı kalsa da kötü kalça eklemli yavrular üretilmeye devam edilmektedir. Anne ve babaları kalça çıkığına karşı test edilenlerden daha ucuz olduklarından bu tür yavrular hala daha pazar bulmaya devam etmektedir.
Dr.Roberta Baxter