Kalça Çıkığı (Hip Displasia)
Pek çok insanın kalça eklemlerini etkileyen bir kongenital atritis (eklem yangısı) formu olduğunu düşünerek bu hastalık hakkında yanlış kanılara sahip olduğunu fark ettik. Kalça çıkığı olan köpeklerde şiddetli atritis görülmesine rağmen atritis birincil problem değil, displazinin ikincil sonucudur.
Tanımı
Köpeklerde Kalça Çıkığı, eklemi desteklemesi gereken adele, bağlayıcı dokular ve tendon gevşekliğinin neden olduğu bazen iki kalçayı da etkileyen kalıtsal bir hastalıktır. İri, çabuk büyüyen ırklarda daha yaygın olmakla beraber yavru büyüdükçe, normal kalçalarla doğmuş olsa bile eklemler anormal gelişme gösterebilir.
Hastalığı daha iyi anlamak için köpeğin kalça eklemine daha yakından bakalım.
Köpeğinizin kalça eklemi, arka bacağı vücuda bağlayan soket-kemik başı biçiminde bir eklemdir. Kemiğin baş kısmı femura (kalça ve diz arasındaki uzun kemik) aittir. Soket (acetabulum da denir) ise pelvik (kalça) kemikde bulunmaktadır. Bu iki yapı, normal köpekte soket içinde kemiğin baş kısmının serbestçe hareket etmesine imkan tanıyan eklemi oluşturur.
Hareketi kolaylaştırmak için kemikler birbirine mükemmel bir şekilde uyacak biçimdedir ve tendon ve eklem kapsülü denen güçlü birleştirici doku bantlarınca bir arada tutulur. Kemiklerin birbirine değdiği süngersi bir kıkırdak yüzey ile kaplı bölgeye eklem yüzeyi denir. Normal köpeklerde bu faktörlerin hepsi eklemin uyum içinde ve büyük bir stabilite ile çalışmasına yardımcı olur.
Displastik köpeklerde bu kemikler bir arada durmaz ve aslında birbirinden ayrı hareket eder. İki kemik arasındaki eklem kapsülü ve tendon, bu iki kemiğin eklem yüzeylerinin bir biriyle temasının ortadan kalkmasına neden olarak gerilir. Bu iki kemik arasında gerçerkleşen ayrılmaya sabluksasyon denir ve hastalıkla ilişkilendirdiğimiz tüm problemlerin nedenini oluşturur.
İki kemik her hangi bir eklem içinde temasını kaybederse çevresindeki adeleler onları bir arada tutabilmek için büyük çaba sarfeder; fakat asla tamamen başarılı olamaz. Köpeğin ağırlığı nedeniyle femoral baş kısım soketin içinde ve dışında hareket etmeye başlar. Köpeğin her hareketiyle yastık görevi yapmaksızın eklem yüzeyinde birbirine sürtünen iki kemik alan bulunmaktadır.
Bu kemikler birbirine temas edip birbirini irite ettikleri her anda yeni anormal şekilli kemik gelişimi başlar. Bu yeni anormal yapılı geliştikçe daha fazla iritasyona yol açar ve durum böyle devam eder. Buna atritis denir ve bildiğimiz en ağrı verici durumlardan biridir. Bir bilardo topuna benzeyen femoral baş kısım artık ayçiçeğe benzemektedir. Femoral baş kısmı içinde tutabilen soket (acetabulum) ise artık derinliğini kaybedip kemik parçacıklarıyla kaplıdır. Durum ilerleme gösterdikçe daha fazla ve yeni anormal kemik oluşumları baş gösterir ve ağrı artar.
Belirtiler
Hasta yavru köpekler 5-10 ay arasında arka bacaklarını kullanırken hafif ile aşırı arasında derecelendirilmiş rahatsızlık belirtileri göstermeye başlar. Genellikle uzun süreli aktiviteden sonra köpeğin ayağa kalkmada ve yatmada zorlandığı fark edilir. Hayatın ilerki dönemlerinde belirtiler daha tutarlı bir hal olur ve aktivite düzeyi ne olursa olsun günlük olarak gözlenmeye başlar. Aşırı ağrı çeken erişkin köpeklerin aktivitesinde azalma olur. Koşmak ve merdiven çıkmakta isteksizleşirler. Ancak bazı köpekler yürüyüşlerini değiştirerek eklemleri çok kötü etkilenmesine rağmen ağrıyı azaltan hareket biçimleri geliştirebilir.
Tedavi
Geçmişte displastik köpeklerin tedavisi ağrı kesiciler ve anti-inflamatuvar ilaçlarla ağrının azaltılması ya da elimine edilmesi ya da cerrahi operasyonla sınırlıydı. Bugün ise pek çok veteriner hekim ve köpek sahibi köpeklerine glucosamine HCI, Chondroitin Sulfat ve C Vitanimi içeren nutraceuticaller vererek inanılmaz gelişmeler sağladıklarını rapor etmektedir.
Displastik köpeklerde kilo alımını engelleyerek eklemler üzerindeki baskı azaltılmalı ve normal aktivite düzeyi düzeyi ile adelelerin direnci korunmalıdır. Acı çektiğine dair belirti veren köpeklere bufered (?) aspirin verilebilir. Ortopedik bir yatak köpeğin rahat bir şekilde dinlenmesine imkan tanır.
Köpek erişkin olduğunda ağrılar dayanılmayacak kadar arttıysa cerrahi operasyon gereklidir.
Tanı ve Önlem
Köpeklerde kalça çıkığı tanısının konması bu yıkıcı hastalığın eliminasyonu için de umut sağlar. Sadece röntgen ile tanı konabilir ve yine röntgen ile hastalığın önlenmesini umabiliriz. Röntgen çekilmediği sürece arka bacaklarında topallık gözlenen bir köpek konusunda olumlu düşünemezsiniz. Yine röntgen çekilmeden topallamayan bir köpekte de kalça çıkığı hiç olmadığı konusunda emin olamazsınız.
Kalça Çıkığı bir nesilden diğerine kalıtsal olarak geçen bir hastalıktır. Kimseye aksini idda etmesine izin vermeyin. Displastik anne ve baba, yavrularına da bu hastalığı geçirecektir. Bugün yavrular 24 aylık olduklarında röntgen yardımıyla displastik olup olmadıklarını anlayabiliyoruz. Bu röntgenler OFA'ya ( Orthopedic Foundation for Animals) gönderilir ve kalça çıkığı belirtisi göstermeyen köpeklere sertifika verilir.
Sadece sertifika almış köpekleri üretimde kullanarak bu hastalığın önüne geçebiliriz. Köpeklerine röntgen çektirmeyen üreticiler çözümün bir parçası değildir. Özellikle de büyük ırk bir köpek almayı planlıyorsanız üreticiden armanız gereken ilk şeyin OFA sertifikası olması gerekmektedir.
Dr. Marty Smith, DVM
OFA (Orthepedic Foundation for Animals) 1-573-442-0418
PennHIP (Synbiotics Corporation) 1-800-248-8099