มงคลชีวิต ๓๘ ประการ

Last Updated

มงคลหมู่ที่ ๑ มงคลที่ ๑ ไม่คบคนพาล อเสวนา จ พาลานํ มงคลที่ ๒ คบบันฑิต ปณฺฑิตานญฺ จ เสวนา มงคลที่ ๓ บูชาบุคคลที่ควร บูชา ปูชา จ ปูชนียานํ	มงคลหมู่ที่ ๒ มงคลที่ ๔ อยู่ในถิ่นที่เหมาะสม ปฏิรูปเทสวาโส จ มงคลที่ ๕ มีบุญวาสนามาก่อน ปุพฺเพ จ กตปุญฺญตา มงคลที่ ๖ ตั้งตนชอบ อตฺตสมฺมาปณิธิ จ
มงคลหมู่ที่ ๓ มงคลที่ ๗ เป็นพหูสูต พาหุสจฺจญฺ จ มงคลที่ ๘ มีศิลปะ สิปฺปญฺ จ มงคลที่ ๙ มีวินัย วินโย จ สุสิกฺขิโต มงคลที่ ๑๐ มีวาจาสุภาษิต สุภาสิตา จ ยา วาจา	มงคลหมู่ที่ ๔ มงคลที่ ๑๑ บำรุงบิดามารดา มงคลที่ ๑๒ เลี้ยงดูบุตร ปุตฺต สงฺคโห มงคลที่ ๑๓ สงเคราะห์ภรรยา (สามี) ทารสฺส สงฺคโห มงคลที่ ๑๔ ทำงานไม่คั่งค้าง อนากุลา จ กมฺมนฺตา
มงคลหมู่ที่ ๕ มงคลที่ ๑๕ บำเพ็ญทาน ทานญฺ จ มงคลที่ ๑๖ ประพฤติธรรม ธมฺมจริยา จริยา จ มงคลที่ ๑๗ สงเคราะห์ญาติ ญาตกานญฺ จ สงฺคโห มงคลที่ ๑๘ ทำงานไม่มีโทษ อนวชฺชานิ กมฺมานิ	มงคลหมู่ที่ ๖ มงคลที่ ๑๙ งดเว้นจากบาป อารตี วิรตี ปาปา มงคลที่ ๒๐ สำรวมจากการดื่มน้ำเมา มชฺชปานา จ สญฺญโม มงคลที่ ๒๑ ไม่ประมาทในธรรม อปฺปมาโท จ ธมฺเมสุ
มงคลหมู่ที่ ๗ มงคลที่ ๒๒ มีความเคารพ คารโว จ มงคลที่ ๒๓ มีความถ่อมตน นิวาโต จ มงคลที่ ๒๔ มีความสันโดษ สนฺตุฏฐี จ มงคลที่ ๒๕ มีความกตัญญู กตญฺญุตา มงคลที่ ๒๖ ฟังธรรมตามกาล กาเลน ธมฺมสฺสวนํ	มงคลหมู่ที่ ๘ มงคลที่ ๒๗ มีความอดทน ขนฺตี จ มงคลที่ ๒๘ เป็นคนว่าง่าย โสวจสฺสตา มงคลที่ ๒๙ เห็นสมณะ สมณานญฺ จ ทสฺสนํ มงคลที่ ๓๐ สนทนาธรรมตามกาล กาเลน ธมฺมสฺสากจฺฉา
มงคลหมู่ที่ ๙ มงคลที่ ๓๑ บำเพ็ญตบะ ตโป จ มงคลที่ ๓๒ ประพฤติพรหมจรรย์ พฺรหฺมจริยญฺ จ มงคลที่ ๓๓ เห็นอริยสัจ อริยสจฺจาน ทสฺสนํ มงคลที่ ๓๔ ทำพระนิพพานให้แจ้ง นิพฺพานสจฺฉิกิริยา จ	มงคลหมู่ที่ ๑๐ มงคลที่ ๓๕ จิตไม่หวั่นไหวในโลกธรรม ผุฏฺฐสฺส โลกธมฺเมหิ จิตฺตํ ยสฺส น กมฺปติ มงคลที่ ๓๖ จิตไม่โศก อโสกํ มงคลที่ ๓๗ จิตปราศจากธุลี วิรชํ มงคลที่ ๓๘ จิตเกษม เขมํ

ที่มาของมงคล ๓๘ ประการ

สังคมเรานี้มีโรคประหลาดอยู่ชนิดหนึ่ง คือ โรคฮือ สงบเป็นพัก ๆ แล้วก็กำเริบเป็นคราว ๆ ประเดี๋ยวฮือผู้วิเศษพอ มีข่าว อาจารย์ท่านโน้นท่านนี้ให้หวยเบอร์แม่น ก็แตกตื่นเป็นกระต่ายตื่นตูมฮือกันไปหา พอคนฮือไปทางไหนก็มีผู้แสดงตัวว่า เป็น คณาจารย์ในทางนั้นมากมาย

ย้อนหลังไป ๒๖ ศตวรรษ ประชาชนชาวชมพูทวีป ก็มีโรคอย่างนี้เหมือนกันคือ โรคฮือ

คนสมัยนั้นตื่นตัวในการค้นคว้าปัญหาเกี่ยวกับชีวิตจิตใจ เช่น คนเราเกิดมาจากไหน ตายแล้วจะไปไหน ทำอย่างไรจึงจะมีความสุขในชีวิต ทำอย่างไรจึงจะมีความสำเร็จในการทำงาน ฯลฯ มีการชุมนุมกันตามสวนสาธารณะบ้าง ประตูเมืองบ้าง จัตุรัสต่างๆบ้าง เพื่ออภิปรายในปัญหาเหล่านี้อย่างกว้างขวาง

เมื่อมีผู้อภิปรายมากเข้า หลายคนก็หลายความคิด และต่างก็โฆษณาเผยแผ่ความคิดของตัว ใครมีคนเชื่อตามมากก็กลายเป็นอาจารย์ มีลูกศิษย์กันคนละมาก ๆ ขณะที่การชุมนุมสาธารณะกำลังเฟื่อง การอภิปรายกำลัง เป็นไปอย่างครึกครื้น ปัญหาต่างๆ ได้ถูกฟาดฟันด้วยวาทะคมคายเรื่องแล้วเรื่องเล่า

โดยไม่มีใครคาดฝัน ได้มีผู้เสนอญัตติสำคัญเข้าสู่วงอภิปรายว่า " อะไรคือมงคลของชีวิต"

ดูรูปปัญหาแล้ว ก็ไม่น่าจะหนักหนาอะไร แต่เมื่อมีผู้เสนอตัวขึ้นกล่าวแก้ กลับถูกผู้อื่นกล่าววาทะหักล้างอย่าง ไม่เป็นท่า

" ท่านทั้งหลายโปรดฟังทางนี้ ข้าพเจ้าทราบดีว่าอะไรเป็นมงคล " นักอภิปรายผู้หนึ่งนามว่า ทิฏฐมังคลิกะ เสนอ ตัวขึ้นในชุมนุม

"รูปที่ตาเห็นนี้แหละเป็นมงคล ลองสังเกตดูซิ เมื่อเราตื่นแต่เช้าตรู่ได้เห็นนกบินเป็นฝูง ๆ พระอาทิตย์ขึ้น ต้นไม้เขียว ๆ เด็กเล็ก ๆน่ารัก สิ่งที่เราเห็นนี้แหละเป็นมงคล"

พอทิฏฐมังคลิกะกล่าวจบลง นักอภิปรายอีกคนหนึ่งชื่อ สุตมัคลิกะ ก็กล่าวหักล้างทันทีว่า " ช้าก่อน ท่านทั้งหลายอย่าเพิ่งเชื่อที่นายทิฏฐมังคลิกะกล่าวนั้นเป็นไปไม่ได้ ถ้าสิ่งที่ตาเห็นเป็นมงคลแล้วเวลาเรามองเห็นอุจจาระ ปัสสาวะ คนเป็นโรคสิ่งเหล่านี้ก็ต้องเป็นมงคลด้วยซิ มันจะเป็นไปได้อย่างไร

"ต้องหูซิท่าน เสียงที่หูฟังนี่แหละเป็นมงคล ตื่นเช้าเราก็ได้ฟังเสียงนกร้องบ้าง เสียงเพลงบ้าง เสียงแม่หนอกล้อเล่นกับลูกบ้าง เสียงพูดเพราะ ๆบ้าง เสียงลมพัดยอดไม้บ้าง ฯลฯ นี่ต้องเสียงที่หูได้ฟังจึงเป็นมงคล"

นายสุตมังคลิกะกล่าวไม่ทันขาดคำ ก็มีนักอภิปรายอีกคนหนึ่งชื่อ มุตมัคลิกะ กล่าวแย้ง ทันทีว่า "เป็นไปไม่ได้หรอก ถ้าเสียงที่หูได้ยินเป็นมงคล อย่างนั้นเวลาเราได้ยินคนด่ากัน คนขู่ตะคอก คนโกหก มดเท็จ เสียงเหล่านี้จะเป็นมงคลด้วยหรือ

"ต้องอารมณ์ที่ใจเราทราบซิท่านจึงจะเป็นมงคล พึงสังเกตว่า ตื่นเช้าเราได้ดมกลิ่นดอกไม้หอม ๆ จับต้องสวม ใส่เสื้อผ้าสะอาด ๆรับประทานอาหารอร่อย ๆ นี่ต้องอารมณ์ที่ใจเรารับรู้ รับทราบ นี่แหละจึงเป็นมงคล

ทันควันอีกเหมือนกัน นักอภิปรายอีกคนก็แย้งทันทีว่า " เป็นไปไม่ได้ถ้า อารมณ์ที่ใจ เรารับรู้เป็นมงคลแล้ว อย่างนั้น เวลาเราได้กลิ่นเหม็น ๆ จับของสกปรก คิดเรื่องชั่วร้าย อารมย์ตอนนั้นจะเป็นมงคลไปด้วยหรือ "

ข้อวิพากษ์วิจารณ์ในเรื่องมงคล ได้แผ่ขยายตัวออกไปกว้างขวางทั่วแคว้น ในบ้าน ในสภา ในสโมสร ในหมู่ คน เดินทาง ฯลฯ ปัญหาเรื่องมงคลได้ถูกนำขึ้นถกเถียงกันอยู่ทั่วไป

ไม่เฉพาะมนุษย์ แม้พวกเทวดาได้ยินมนุษย์ถกเถียงกันก็นำเรื่องมงคลมาถกเถียงกันบ้าง ตั้งแต่ เทวดารักษา มนุษย์ ภุมเทวา อากาศเทวาตลอดจนเทวดาบนสวรรค์ทั้ง ๖ จนถึงชั้นพรหมโลก ต่างก็นำเรื่องมงคลมาถกเถียงกัน ปัญหามงคลนี้ได้ กลาย เป็นมงคลโกลาหล ร่ำลือกันกระฉ่อนไปหมด ทั่วทั้งมนุษย์โลก เทวโลก พรหมโลกแต่ก็ ไม่มีใครชี้ขาดได้ ว่าอะไรเป็นมงคลของชีวิต

แต่มีพรหมอยู่พวกหนึ่ง คือ พรหมชั้นสุทธาวาส พวกนี้มนุษย์ได้ปฏิบัติธรรมถึงขั้น พระอนาคามี จึงทราบดีว่าอะไรเป็นมงคล แต่แค่ทราบไม่สามารถพูดอธิบายออกมาได้ ได้แต่ป่าวประกาศให้เทวดาทั้งหลายทราบว่า

อีก ๑๒ ปี พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจะบังเกิดขึ้นในโลกให้คอยถามปัญหามงคลนี้กับพระองค์

เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว คือหนึ่งขณะที่ประทับอยู่ ณ เชตวัน มหาวิหารใกล้เมืองสาวัตถี ท้าวสักกเทวราชได้นำหมู่เทวดาเข้าเฝ้าและทูลถามพระองค์ว่า อะไรคือมงคลของชีวิต

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงทรงแสดงหลักมงคล ซึ่งมีทั้งหมด ๓๘ ประการ มงคลของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ยึดถือวัตถุ แต่ยึดถือการปฏิบัติฝึกฝนตนเอง

แม้หลักมงคลที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงจะประกอบไปด้วยเหตุผลอย่างสมบูรณ์ ไม่มีใครสามารถ หักล้าง ได้ แต่ก็มิได้หมายความว่าคณาจารย์ นักคิด เจ้าลักธิทั้งหลาย จะล้มเลิกความคิดเดิม หันมาเชื่อพระองค์ทุกคน เพราะล้วน แต่หนาแน่นด้วยทิฏฐิกันทั้งนั้น แม้จะรู้ตัวว่าผิด แต่ยังยืนยันวาทะของตนอยู่ และสานุศิษย์ของแต่ละสำนักก็ยังทำ การเผย แผ่อยู่อย่างไปไม่หยุดยั้ง ประกอบกับนิสัยของคนเรา มีความขลาดประจำสันดานอยู่แล้วชอบทำอะไรเผื่อเหนียวไว้ก่อน จึง มีผู้ยอมรับนับถือปฏิบัติสืบต่อกันมาเกิดเป็นมงคล ๒ สาย พัวพันกันมาจนถึงปัจจุบันคือ

๑. มงคลของนักคิด เรียกว่า มงคลมี ยึดถือเอาว่าการมีสิ่งนั้น สิ่งนี้เป็น มงคล ซึ่ง แต่ละ ที่ แต่ละสมัยก็ยึดถือต่าง ๆกันไป ไม่มีอะไรแน่นอนของบางอย่างบางที่ถือเป็นมงคล บางที่อาจ ถือว่าเป็นอัปมงคลก็ได้

๒. มงคลของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เรียกว่า มงคลทำ ยึดถือเอาการ ปฏิบัติฝึกฝนตนเองเป็นเกณฑ์ เป็นสัจจธรรมที่ไม่เปลี่ยนแปลง ผู้ใดปฏิบัติตามแล้ว ย่อมได้ผลแน่นอนมงคลของนักคิดนั้น มีผู้เสนอ ขึ้นมาแล้ว ก็มีผู้โต้แย้งลบล้างไปแล้วก็มีผู้เสนอขึ้นมาใหม่อยู่เรื่อย ๆ จนหาข้อยุติไม่ได้

แต่มงคลของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น เมื่อทรงแสดงแล้ว ก็ไม่มีใครสามารถหาเหตุผลลบล้างได้ แม้พระองค์จะทรง เปิดโอกาส ให้คัดค้านวิพากษ์วิจารณ์ ได้ตลอดเวลาดังความในบทสรรเสริญพระธรรมคุณที่ว่า " เอหิปัสสิโก "