PPL Legomoj

La arangxo estas jena:

Scienca nomo de la planto (Esperanto-nomo(j) de la planto*)
Esperanto-nomo(j) de la legomo - AN FR GE NL nomoj por la legomo aux la planto
skizo: kelkaj ecoj, foje komparo al aliaj
uzo: ne elcxerpe; "en salatoj" = trancxita, nekuirita
gusto: foje iu indiko
origino: origina origino kaj/aux nuna devenloko (por Euxropo)
(ne cxiam cxio)
* Iuj preferas en transskribo de sciencaj nomoj 'z' anstataux 's' inter vokaloj. Mi ofte ne.

De iuj planto-specioj ekzistas multaj varioj, kaj foje de unu vario ekzistas pluraj kultivaroj aux kultur-formoj, aux rasoj, preparataj kiel legomoj en malsama maniero. Ankaux foje la sama vario aux formo estas ne la sama legomo laux la agxo de la planto aux la uzata parto de la planto. Pro tio, ecx la scienca nomo de la vario aux formo ne estas plene decidiga. Tial mi donas ankaux skizan priskribon kaj nomojn en kelkaj naciaj lingvoj. Kvankam tiuj nacilingvaj nomoj estas transprenitaj el verkoj pri legomoj, foje ili pli sxajnas esti nomo por la planto, eble cxar la legomo tie estas malpli konata. Kaj foje ili sxajnas al mi simple negxustaj (tiam mi aldonis demandsignon). Cxe NL aperas ankaux nomoj devenantaj de i.a. Indonezio kaj Surinamo (oe sonas kiel u).

Mesembryanthemum crystallinum (kristala mesembriant(em)o)
glaci-herbo - AN Ice plant; FR Ficoide; GE Eiskraut; NL IJskruid
skizo: karnecaj, sukecaj folioj, sur kiuj aperas salo-kristaloj
uzo: kiel spinaco (mallonge kuiri); aux en supo
gusto: iom pli sala kaj acida ol spinaco
origino: S.Afriko, sed nun ankaux Mediteraneo, Auxstralio

Tetragonia tetragonoides (.. tetragonio)
Novzelanda spinaco - AN NZ spinach; FR 'Epinard de la NZ; GE NS Spinat, Sommerspinat; NL NZ spinazie
skizo: karnecaj, pli-malpli triangulaj, folioj
uzo: kiel spinaco (mallonge kuiri)
origino: Auxstralio, Nov-Zelando, Polinezio, Japanio; nun en moderklimataj kaj duontropikaj landoj

Allium ascalonicum (askalona, sxalota ajlo, aliumo; sxaloto)
sxaloto; (askalono) - AN Shallot; FR 'Echalotte; DE Schalotte; NL Sjalot
skizo: ne tre grandaj bulberoj (ligitaj al komuna fundo) en komuna seka, bruneca sxelo (do kiel ajlo, ne kiel cepo); interna koloro flava gxis rugxa
uzo: jxus-maturaj sxalotoj kiel aldonajxo aux en salatoj; sekaj sxalotoj: kuiri, baki
gusto: pli delikata ol cepo
origino: supozeble Israelo (Askalono); nun cxie

Allium cepa (cepa ajlo, aliumo; cepo)
cepo - AN onion; FR oignon; GE Zwiebel; NL Ui; ajuin
skizo: bulbo blanka, flava, rugxa; kutime ne konsistanta el pliaj bulberoj
uzo: en salatoj; friti, kuiri, en supo
gusto: cepa; foje iom dolcxa
origino: Meza Azio; nun cxie

(same)
argxenta cepeto - AN Silverskin o.; FR Petit o. blanc; GE Silberzwiebel; NL Zilveruitjes
skizo: malgrandaj blankaj cepetoj dense kaj suficxe profunde semitaj, foje verdaj kiam ili kreskis supertere
uzo: en dolcxe-acidaj aux salaj konservoj por en salatoj aux kiel aldonajxo aux ornamo; kiel parto de pikil-mangxeto

(same)
printempaj, junaj cepetoj - AN Spring o.; FR Ciboule; GE Buendzwiebel; NL Bosui
skizo: junaj cepoj (ankaux senbulbaj rasoj) vendataj kun la (tubaj) folioj
uzo: la tuto: en salatoj aux supo

Allium fistulosum (fistula ajlo, aliumo)
tigo-, stango-, tubo-cepo - AN Welsh o.; FR ail fistuleux; GE Winterzwiebel; NL Stengelui, Grove bieslook
skizo: similas al poreo (foliingo-''stango''), sed folioj tubaj kaj malpli sukaj
uzo: junaj en salatoj; pli agxaj kiel poreo; tre tauxga por supo
origino: Orienta Azio; malmulte en Euxropo

Allium porrum (porea ajlo, aliumo; poreo)
poreo - AN Leek; FR Poir'ee; GE Porree, Lauch; NL Prei
skizo: folioj kun foliingo-''stango'' (folioj - blanka parto - unue kune kvazaux stango, poste - verdaj partoj - dise); libera parto de folio estas plata kaj suficxe largxa
uzo: kutime oni trancxas la ''stangon'' kun nur kelkaj cm de la verda, libera parto de la folio: kuiri; supoj; torto
origino: supozeble orienta Mediteraneo; nun ankaux moderklimata Euxropo

Allium sativum (akra ajlo, aliumo)
ajlo - AN Garlic; FR Ail blanc; GE Knoblauch; NL Knoflook
skizo: angulecaj, suficxe sekaj, facile disigxantaj, bulberoj en komuna blanka aux rugxa sxelo.
uzo: elpremi sukon aux pecetigi; en salatoj aux kiel spico en diversaj pladoj
gusto: multe pli forta aux akra ol cepo, penetras tutan korpon
origino: centra Azio; nun cxie kie estas seke kaj sune

Allium schoenoprasum (sxenopraza ajlo, aliumo; sxenoprazo)
sxenoprazo - AN Chives; FR Civette; GE Schnittlauch; NL Bieslook
skizo: maldikaj (kelkaj mm), tubecaj, folioj
uzo: spica aldonajxo al supoj, salatoj k.a.
origino: supozeble Norda Ruslando; nun cxie en modera klimato

Allium tuberosum (tubera ajlo, aliumo)
Cxinia sxenoprazo - AN Chinese, broad leaf chive; FR Ciboulette chinoise; GE China Lauch; NL Chinese bieslook
skizo: longaj, mallargxaj, plataj folioj kaj same longaj flortigoj kun blankaj florburgxonoj (el kiuj kreskas umbelo)
uzo: folioj: kiel spica aldonajxo; floroj: friti
origino: Cxinio, Japanio, Hindio; nun ankaux ekz. Kalifornio

Amaranthus dubius (.. amaranto)
(Kariba) amaranto - AN Amaranth; FR Amarante; GE Amarant; NL Surinaamse amarant, klaroen
skizo: grandaj, molaj folioj sur sukaj tigoj; foje rugxeca
uzo: kiel spinaco (kuiri)
gusto: suficxe forta
origino: supozeble Kariba regiono; nun cxie en (duon)tropika Ameriko

Amorphophallus campanulatus (.. amorfofal(us)o)
elefanto-piedo; elefanto-ignamo - AN Elefant yam; NL olifantspoot
skizo: globecaj tuberoj gxis 30 cm, 25 kg
uzo: diskaj trancxoj: kuiri, friti
origino: Azio

Colocasia esculenta (mangxebla kolokasio)
taro - AN+FR+GE+NL Taro
skizo: brunaj radikoj (la Cxiniaj estas globformaj) kun longa tigo
uzo: radikoj: sensxeligi, trancxi, lavi en salakvo, vaporkuiri
origino: S.Or. Azio; nun cxie en tropikaj malaltejoj

Xanthosoma sagittifolium (sagfolia ksantosomo)
tanjero - AN Taro?, cocoyam; FR Calalou, tanier; GE Tannia; NL Tajer(blad)
skizo: la radikoj similas al tiuj de taro; ankaux la grandaj (50 cm) triangulaj aux sagoformaj folioj estas mangxataj
uzo: radikoj: kiel taro; folioj: kuiri
origino: Kariba regiono

Basella sp. (baselo)
baselo; Malabara spinaco - AN Ceylon spinach, Malabar nightshade; FR Baselle blanche; GE Malabar Spinat, Indischer S.; NL Basella
skizo: relative grandaj, suficxe karnecaj, brilaj folioj, verdaj aux rugxaj, rondecaj aux korformaj
uzo: kiel spinaco aux portulako (kuiri)
gusto: iom sxlimeca
origino: S.Or. Azio; nun cxie en tropikaj regionoj

Borago officinalis (kreskema, kutima borago)
borago; kukumo-herbo - AN Borage; FR Bourrache; GE Gurkenkraut, Boretsch; NL Bernagie, borago, komkommerkruid
skizo: unujara planto kun vilaj ovoformaj folioj kaj steloformaj, bluaj (foje rozaj) floroj - oni mangxas la junajn foliojn
uzo: en salatoj aux, trancxita, sur buterpano; per la floroj oni spicas vinagron
gusto: iom kiel kukumo
origino: Mediteraneo; nun cxie en Euxropo

Atriplex hortensis (gxardena atriplo)
gxardena atriplo - AN Orache; FR Arroche; GE Gartenmelde; NL Tuinmelde
skizo: rapide kreskanta unujara planto kun verdaj, flavaj, rugxaj folioj, pli-malpli triangulaj, malsupre kovritaj de pulvoro
uzo: forlavi la pulvoron; en salatoj; mallonge kuiri (kiel spinaco); en supo
origino: S.Or. Euxropo, Centra Azio

Beta vulgaris var. conditiva (ordinara beto)
rugxa beto - AN Garden, table beet; FR Betterave, potag`ere; GE Rote B(i)ete; NL Rode biet, kroot
skizo: nu: rugxa... beto (kvankam ekzistas ankaux varioj, kies interno estas blanka, flava aux rugxa-kaj-blanka); pli-malpli globforma (aux cilindroforma) dika supra parto de radiko
uzo: (longe) kuiri (se ne jam kuiritaj antaux acxeto), raspi aux trancxi (la kuiritan) kaj aldoni al salatoj
origino: Mediteraneo; nun cxie en modera klimato

Beta vulgaris var. flavescens (ordinara beto)
ripa folio-beto; beto-ripoj - AN Swiss chard; FR Bette; GE Rippenmangold, Stengelmangold; NL Snijbietribben
skizo: grandaj verdaj aux rugxe-verdaj folioj kun largxa, plata, blanka aux rugxa tigo kiu transiras al largxa ripo
uzo: forigi la verdan folio-mason; trancxi la tigojn kaj ripojn al pecoj kaj tiam kuiri aux stufi
origino: Mediteraneo

Beta vulgaris var. vulgaris (var. cicla?) (ordinara beto)
folia, Sicilia folio-beto; beto-folioj - AN Spinach beet; FR C^ote de blette; GE Schnittmangold, Blattmangold; NL Snijbietblad
skizo: detrancxitaj junaj verdaj aux rugxe-verdaj folioj; du-tri semajnojn post fortrancxo de la folioj oni povas rikolti denove
uzo: mallonge kuiri (kiel spinaco)
origino: Mediteraneo

Salicornia europaea (suka, Euxropa salikornio; sukaj salo-kornoj)
salikornio; salo-kornoj - AN Glassworth; GE Glasschmalz, Queller; NL Zeekraal
skizo: kvazaux senfoliaj unujaraj plantetoj kun disbrancxigxantaj, karnecaj tigoj, verdaj aux rugxecaj
uzo: kuiri
gusto: sala
origino: kreskas cxe marbordo en N.Okc. Euxropo

Spinaca oleracea (legoma spinaco)
spinaco - AN Spinach; FR 'Epinard; GE Spinat; NL Spinazie
skizo: triangulecaj aux ovoformaj folioj
uzo: junajn foliojn oni povas mangxi nekuiritajn; aliokaze: mallonge kuiri (ne konservu kuiritan spinacon, pro formigxo de nitrito)
origino: Kauxkazo, Irano; nun Euxropo, Okc. Azio; N. Ameriko

Arctium lappa (granda arktio; granda lapo)
lapo-radikoj - AN Burdock; FR Bardane g'eante; GE Grosse Klette; NL Kliswortel (v.d. grote klis)
skizo: la planto havas senharajn tigojn kaj iom malglatajn foliojn, la fruktoj alhokigxas al preterpasantoj; oni mangxas la longajn, rektajn, karnecajn radikojn
uzo: radikoj: sensxeligi, kuiri (kiel skorzoneroj)
gusto: iom komparebla al skorzoneroj
origino: Euxropo kaj Azio

Aster tripolium (mara astero)
mara astero - AN Michaelmass daisy; GE Strandaster; NL Zeeaster, lamsoor, zulte
skizo: rozetoj da longaj, mallargxaj, karnecaj folioj (cx.12 cm); oni plukas ilin junajn
uzo: kuiri
origino: Euxropo kaj Azio

Chrysantemum coronarium (krona krizantemo)
salato-krizantemo - AN Garland; GE Salat-Chrysanthemum; NL Gekroonde ganzenbloem
skizo: multe pluroble entrancxitaj folioj; oni fortrancxas la sxosojn junajn, por ke elkresku novaj
uzo: kuiri aux en supo; ankaux la floroj estas mangxeblaj
origino: Cxinio; nun ankaux Japanio kaj Kalifornio

Cichorium endivia (endivia cikorio; endivio)
(tutfolia / krispa) endivio - AN Broad leaf / curled endive; FR Chicor'ee scarole / fris'ee; GE: Endivie, Eskariol / krause Endivie; NL Andijvie / krulandijvie
skizo: largxa, plata rozeto da folioj malpli aux pli entrancxitaj, kiuj formas preskaux kapon
uzo: en salatoj; kuiri kaj uzi en mikspoto kun terpomoj
origino: Mediteraneo; nun Okc. Euxropo

Cichorium intybus var. foliosum (entrancxita, amara cikorio)
folio-cikorio - AN Green-leaved chicory; FR Ch. sauvage am`ere; GE Salat Zichorie; NL Bladcichorei
skizo: grandaj verdaj folioj, disaj; foje forcitaj en mallumo (tiam preskaux blankaj); per rostado de la radikoj de alia vario: radicosum oni faras anstatauxajxon por kafo
uzo: cxefe en salatoj
gusto: suficxe amara
origino: Mediteraneo

(same)
sukerpano-cikorio - AN Sugar loaf; FR Pain de sucre, chicor'ee sauvage am'elior'ee; GE Zuckerhutsalat; NL Groenlof
skizo: grandaj verdaj folioj formantaj cilindrecan kapon
uzo: trancxi kaj kuiri (kiel endivio)
gusto: pli dolcxa ol folio-cikorio
origino: Mediteraneo; nun ankaux Meza Euxropo

(same)
rugxa cikorio - AN Red-leaved ch.; FR Ch. sauvage rouge; GE Radicchio; NL Roodlof, Radicchio
skizo: ne tre grandaj, firmaj kapoj da rugxaj folioj kun blankaj ripoj
uzo: en salatoj; ankaux friti aux rosti
gusto: suficxe amara
origino: Mediteraneo; preskaux nur Italio

(same)
blanka, Brusela cikorio - AN Witloof ch., Brussels ch.; FR Endive, Ch.-witloof, ch. de Bruxelles; GE Zichoriensalat; NL Witlof, Brussels lof
skizo: ne grandaj, longecaj (15-20 cm) kapoj forcitaj en mallumo kaj tial blankaj, flavetaj
uzo: en salatoj; kuiri (tutajn aux trancxitajn); friti
origino: Mediteraneo; nun: Francio, Belgio, Nederlando

Cynara cardunculus (kardona cinaro; kardono)
kardono - AN Cardoon; FR Cardons; GE Kardone; NL Kardoen
skizo: granda, multfolia, pika planto kun dikaj karnecaj foliobazoj; la foliojn oni auxtune kunligas kaj cxirkauxvindas per nigra plasto; la internajn foliojn oni mangxas
uzo: forpreni eksterajn foliojn, fortrancxi radikorestojn kaj verdajn partojn, trancxi kaj mergi en akvo kun vinagro (aliokaze nigrigxas), longe kuiri
origino: Mediteraneo; Italio, Hispanio, Francio

Cynara scolymus (artisxoka cinaro; artisxoko)
artisxoko - AN Artichoke; FR Artichaut; GE Artichocke; NL Artisjok
skizo: grandaj pikaj plantoj; oni mangxas la karnecan malsupron de la flor-kapitulo kaj la karnecajn partojn de la brakteoj
uzo: trunkon kaj subajn kelkajn brakteojn fortrancxi, fortondi pintojn, kuiri en multe da akvo kun iom da salo; la kuiritajn brakteojn oni dum mangxado desxiras kaj oni forsucxas la molan subon
origino: Mediteraneo

Helianthus tuberosus (tubera helianto; ter-piro)
ter-piro; topinamburo - AN Jerusalem artichoke; FR Topinambour; GE Erdbirne, Topinambur; NL Aardpeer
skizo: neregulformaj blankaj aux violkoloraj tuberoj kun maldika, ne korkigxanta hauxto
uzo: mallonge kuiri kaj tiam friti aux pureigi; agxajn tuberojn unue sensxeligu; ankaux en salatoj
gusto: similas al artisxoko
origino: Ameriko; nun ankaux Francio, Germanio

Lactuca sativa var. angustana (kultiva laktuko)
trunko-laktuko; asparago-laktuko AN Celtuce, stemlettuce; GE Spargelsalat; NL Stengelsla
skizo: ne-kapigxanta laktuko kun firmaj folioj kaj suficxe longa fibreca trunko aux tigo
uzo: trunko: forigi foliojn, sensxeligi, trancxi; en salatoj aux kuiri; la foliojn oni povas kuiri
origino: Cxinio

Lactuca sativa var. capitata (kultiva laktuko)
kapa laktuko - AN Head lettuce; FR Laitue; GE Kopfsalat; NL Kropsla
skizo: preskaux tute fermita kapo da folioj; foje parte rugxa
uzo: dismeti la foliojn, eventuale ne uzi la eksterajn; ne kuiri, sed uzi en salatoj (aux kiel salaton), aux kiel aldonajxon aux ornamajxon cxe aliaj pladoj
origino: Euxropo

(sama)
glaci-laktuko - AN Crisphead lettuce, iceberg l.; FR laitue pomm'ee fris'ee; GE Eissalat; NL IJs(berg)sla
skizo: firme fermita kapo, simila al malgranda blanka brasiko, kun cxirkauxe disstaraj krispaj folioj; la folioj estas suficxe dikaj
uzo: forigi la disstarajn foliojn (ili estas tenacaj); krome kiel kapa laktuko
origino: Usono; nun Euxropo, Israelo

(sama)
trancx-laktuko
(diversaj varioj aux rasoj de laktuko, semitaj tre dense - la foliojn tre junajn oni detrancxas)
uzo: en salatoj; kiel ornamajxo

Lactuca sativa var. crispa (kultiva laktuko)
pluk-laktuko; krispa laktuko - AN Loose-leaf lettuce; FR laitue `a couper?; GE Schnittsalat?, Pfluecksalat; NL Pluksla, krulsla
skizo: ne kapigxanta, kun krispaj aux entrancxitaj folioj, foje (parte) rugxaj
uzo: kiel kapa laktuko
origino: Euxropo

Lactuca sativa var. longifolia (kultiva laktuko)
Rom(i)a laktuko - AN Cos lettuce; FR Laitue romaine; GE Bindesalat, Roemischer Salat; NL Bindsla
skizo: longaj kaj ne tute fermitaj kapoj
uzo: la dikaj kaj tenacaj folioj pli tauxgas por stufado
origino: Mediteraneo

Scorzonera hispanica (hispana skorzonero)
skorzonero - AN Scorzonera, black salsify; FR Scorson`ere, salsifis; GE Schwarzwurzel; NL Schorseneer
skizo: 40 cm longaj, rektaj radikoj, blankaj interne kun brune-nigra hauxto
uzo: sensxeligi, dispecigi, meti en akvon kun vinagro (kontraux brunigxo); kuiri, stufi, baki, friti - eblas ankaux unue kuiri kaj poste sensxeligi
origino: S. Euxropo

Taraxacum sp. (''officinale'') ((iu) ''herbeja'', ''kutima'' taraksako; leontodo)
leontodo; talpa salato - AN Dandelion; FR Pissenlit; GE Loewenzahn, Kuehblume; NL Molsla, paardenbloem
skizo: (junaj) folioj de folio-ricxaj specioj aux varioj de leontodo (foje blankaj pro kovrado per tero aux forcado en mallumo)
uzo: en salatoj
origino: Euxropo kaj Okc. Azio

Ipomoea aquatica (akva ipomeo)
akvo-spinaco - AN Water spinach FR Patate aquatique NL Waterspinazie
skizo: longecaj, suficxe mallargxaj folioj, foje sagoformaj, kun kavaj, sukecaj tigoj
uzo: en salato aux kuiri (kiel spinaco)
origino: Or. Azio

Ipomoea batatas (batata ipomeo; batato)
batato; dolcxa terpomo - AN Sweet potatoe; FR Patate douce; GE Suesskartoffel, Batate; NL Zoete aardappel, bataat
skizo: rondaj, ovoformaj aux longecaj tuberoj, blankaj, flavaj, rugxaj; longo gxis 25 cm, diametro gxis 12 cm
uzo: sensxeligi, trancxi; (vapor)kuiri, baki aux friti; iom dolcxigi
origino: nekonata; nun cxie en (duon)tropika klimato

Armoracia rusticana (kampara armoracio; kreno)
kreno - AN Horse radish; FR Raifort sauvage; GE Meerrettich, Kren; NL Mierikswortel
skizo: suficxe dikaj malmolaj radikoj, flavecaj gxis brunaj, gxis 40 cm longaj, kun iom malglata hauxto kaj blanka interno; enhavas mustardo-oleon, kiu incitas okulojn dum purigado
uzo: sensxeligi, raspi; uzi en sauxcoj aux miksi kun ekz. raspita pomo; aldonu citronsukon aux vinagron por konservi la koloron; ne kuiri, cxar tiam la gusto malaperas
gusto: tre akra
origino: Or. Euxropo, Okc. Azio

Barbarea vulgaris (ordinara barbareo; Barbara-herbo)
Barbara-herbo; vintra kreso - AN Wintercress; FR Cresson de jardin; GE Winterkresse; NL Barbarakruid, winterkers
skizo: junaj plantoj: kreso kun (korformaj) folietoj cx.15 mm; la folioj de pli agxa planto similas al tiuj de rafano
uzo: ne aux mallonge kuiri; en salatoj kaj sauxcoj
gusto: pli akra ol gxardena kreso (Lepidium sativum)
origino: S.Okc. Euxropo; nun ankaux N. Ameriko

Brassica rapa (campestris) var. alboglara (rapa, kampa brasiko)
Cxinia brokolo - AN Chinese kale; FR Brocoli de Chine; NL Chinese broccoli, kailan
skizo: iom malpli densa ol brokolo
uzo: kiel brokolo
origino: Suda Cxinio

Brassica rapa (campestris) var. chinensis (rapa, kampa brasiko)
Cxinia brasiko; (pakcxojo) - AN Pak-choi, celery cabbage; FR Chou Chinois; GE Pak-Choi, Chinakohl; NL Paksoi
skizo: folia brasiko, ne kapo, folioj ofte kun dikaj blankaj tigoj, kiujn oni mangxas kun la folioj
uzo: trancxi al pecoj; iom stufi, rapide preta; ankaux en supoj
origino: Or. Azio

Brassica rapa (campestris) var. pekinensis (rapa, kampa brasiko)
Pekina brasiko; (pecajo) - AN Chinese cabbage; FR P'e-tsai; Chou de Chine; GE Chinesischer Kohl; NL Chinese kool, pe-tsai
skizo: preskaux fermita, longa kapo, sen tigoj, kun largxaj blankaj ripoj; interne flaveca aux orkolora
uzo: forigi eksterajn disajn foliojn; trancxi; iujn tipojn oni povas mangxi nekuiritajn, aliajn oni stufas
origino: Cxinio, Koreio

Brassica rapa (campestris) var. perviridis (rapa, kampa brasiko)
mustardo-spinaco; komacumo - AN Mustard spinach; FR Moutarde 'epinard; NL Mosterdspinazie, komatsuma
skizo: multfoliaj plantoj, rezulto de krucado de diversaj varioj de Brassica rapa (campestris), ekzemple de Cxinia brasiko kun rapoj; la junaj folioj estas mangxataj
uzo: mangxi kiel spinacon, mallonge kuiri; nur tre junaj folioj mangxeblas sen kuirado
gusto: brasikeca, sed iom akra
origino: Japanio, Koreio; nun ankaux Usono

Brassica rapa (campestris) var. rapa (rapa, kampa brasiko)
rapetoj - AN Garden turnip; FR Navet, potag`ere; DE Speiseruebe; NL Consumptieknollen
skizo: globoformaj aux longecaj tuberoj aux radikoj, blankaj kun foje rugxa supro
uzo: sensxeligi, trancxi; stufi aux en salatoj
gusto: la junaj estas suficxe mildaj
origino: Mediteraneo, Azio; nun ankaux Or. Azio, Euxropo

Brassica rapa (campestris) sspp. (rapa, kampa brasiko)
brasiko-folietoj - AN Turnip tops, t. greens; FR Brocolis de raves; GE Ruebstiel, Stielmus; NL Raapstelen
skizo: tre junaj plantetoj de diversaj subspecioj aux varioj, vendataj kun aux sen la radiketoj
uzo: kuiri kiel aparta legomo; trancxi por en salatoj
origino: diversa

Brassica juncea, ssp. juncea (junka brasiko, Sarepta mustardo)
mustardo-folioj; Sarepta-mustardo - AN Brown mustard, mustard greens; FR Moutarde brune; DE Sarepta Senf, Indischer Senf; NL Sarepta-mosterd, amsoi
skizo: rozetoj da hele verdaj, malglataj folioj, gxis 40 cm
uzo: junajn folietojn oni povas mangxi nekuiritajn; pli agxaj estas malmolaj kaj do kuirataj
gusto: iom kiel kreso
origino: Afriko; nun ankaux Azio

Brassica napus var. napo-brassica (napa brasiko; napo)
brasik-napo - AN Swede, turnip; FR Chou navet, rutabanga; DE Kohlruebe, Steckruebe; NL Koolraap
skizo: globeca, iom kor-forma, malmola radiko (''napo''- aux ''rapo''-formo), interne blanka aux flava, ekstere bruna gxis purpura
uzo: sensxeligi, trancxi al trabetoj (''fritoj''), kuiri; raspi por en salatoj
origino: supozeble moderklimata Euxropo

Brassica oleracea var. gongyloides (legoma brasiko)
tigo-brasiko - AN Kohlrabi; FR Chou rave; GE (Ober)Kohlrabi; NL Koolrabi
skizo: tuberigxinta tigo, helverda gxis purpura
uzo: trancxi al bloketoj, stufi, en supo, en salatoj
origino: supozeble N.Okc. Euxropo

Brassica oleracea var. sabellica (legoma brasiko)
krispa brasiko; sabeliko - AN Kale, bore kale, curly kale; FR Chou fris'e; GE Gruenkohl, Krauskohl; NL Boerenkool
skizo: grandaj plantoj kun krispaj folioj (20-40 cm) en malferma rozeto
uzo: forigi la tigojn kaj ripojn, trancxi kaj miksi kun pistitaj terpomoj
gusto: ofte tro forta por mangxi gxin nemiksitan
origino: supozeble Atlantika marbordo de Francio kaj Britio

Brassica oleracea var. botrytis (legoma brasiko)
florbrasiko - AN Cauliflower; FR Chou fleur; GE Blumenkohl; NL Bloemkool
skizo: blanka aux helverda, firma, nematura infloresko (floraro) (la florburgxonetoj ne estas apartaj, kontraste al brokolo), cxirkauxata de kelkaj verdaj folioj
uzo: forigi foliojn, meti en salakvon, kuiri; servi kun sauxco; pecetoj en salatoj aux supoj
origino: Mediteraneo, Atlantika bordo de Euxropo

Brassica oleracea var. italica (legoma brasiko)
brokolo; Italia (flor)brasiko - AN Sprouting broccoli, calabrese; FR Chou brocoli, calabrais; GE Brokkoli, Spargelkohl; NL Broccoli
skizo: verda aux purpureca, malfirma, preskaux matura infloresko (floraro) (la florburgxonetoj estas apartaj, kontraste al florbrasiko), kun karnecaj tigoj
uzo: sensxeligi la tigojn kaj kuiri ilin kune kun la floraro; malgrandaj pecetoj de la floraro ankaux en salatoj
origino: Italio

Brassica oleracea var. (capitata, f.) alba (legoma brasiko)
blanka brasiko - AN White cabbage; FR Chou blanc; GE Weisskohl; NL Witte kool
skizo: preskaux globoforma kapo-brasiko kun preskaux senripaj glataj folioj, helverdaj ekstere, interne blankaj; el trancxita blanka aux pinta brasiko oni faras acidan brasikon (''sauxrkrauxto'')
uzo: trancxi, kuiri aux en salatoj
origino: Mediteraneo; nun preskaux cxie

(same)
pinta brasiko - AN Pointed cabbage; FR Chou pointu; GE Spitzkohl; NL Spitskool
skizo: pinta blanka brasiko kun ofte iom pli dikaj folioj kaj almenaux klara cxefa ripo
uzo: precipe: stufi

Brassica oleracea var. (capitata, f.) rubra (legoma brasiko)
rugxa brasiko - AN Red cabbage; FR Chou rouge; GE Rotkohl, Rotkraut; NL Rode kool
skizo: kiel blanka brasiko, sed... rugxa; la eksteraj, disaj folioj estas rugxe-verdaj
uzo, origino: kiel blanka brasiko

Brassica oleracea var. sabauda (legoma brasiko)
Savoja brasiko - AN Savoy cabbage; FR Chou de Milan; GE Wirsingkohl; NL Savooiekool
skizo: kapo-brasiko kun rete ripaj, malglataj folioj; verda ekstere kaj interne flava aux helverda ekstere kaj interne kremkolora
uzo: trancxi, kuiri
origino: Mediteraneo

Brassica oleracea var. gemmifera (legoma brasiko)
burgxon-brasiko; (Bruselaj) brasiketoj - AN Brussels sprouts; FR Chou de Bruxelles; GE Rosenkohl; NL Spruitkool, spruitjes
skizo: la planto havas longan tigon, sur kiu trovigxas multaj kelkcentimetraj globformaj burgxonoj en formo de brasik-kapetoj; nur tiujn oni mangxas
uzo: forpreni malfiksajn foliojn, fortrancxi bazon, kuiri
origino: supozeble Belgio; nun Francio, Belgio, Nederlando, Britio

Crambe maritima (mara krambo; mara brasiko)
mara, stranda brasiko - AN Sea kale; FR Cramb'e maritime, chou marin; GE Meerkohl, Strandkohl; NL Zeekool
skizo: folio-brasiko (sen kapo) kun longaj nudaj tigoj kaj ondecaj blue-verdaj folioj; sed oni mangxas la palajn, sukajn tigojn, kiuj ekestas kiam oni plialtigas la teron cxirkaux la plantoj (kiel cxe asparagoj), aux forcas en mallumo
uzo: la blankajn tigojn iomete kuiri, aux mangxi nekuiritajn
origino: Atlantika bordo de Francio kaj Britio

Eruca (vesicaria ssp.) sativa (kultiva eruko)
eruko; salato-rakedo - AN Salad rocket; FR Roquette; GE Rauke, Oelrauke; NL Mosterdkruid, rucola
skizo: malgrandaj folioj kun spica gusto (la junaj); agxaj folioj estas amaraj kaj tenacaj
uzo: kuiri aux meti en salatojn
origino: Mediteraneo

Lepidium sativum (kultiva lepidio; gxardena kreso)
gxardena kreso - AN Gardencress; FR Cresson al'enois; GE Gartenkresse; NL Tuinkers
skizo: kutime oni vendas tre junajn, jxus gxermintajn, plantetojn, kreskantajn en skatoleto
uzo: eventuale forpreni la restajxojn de la semhauxtoj; mangxi nekuiritajn, en salatoj aux sur buterpano; ankaux por kreso-supo
origino: N.Or. Afriko, S.Okc. Azio; nun tuta Euxropo

Nasturcium officinale (duvica nasturcio; blanka akvo-kreso)
akvo-kreso - AN Watercress; FR Cresson de fontaine; GE Brunnenkresse; NL Waterkers
skizo: dauxra akvoplanto kun suficxe longaj tigoj, kiuj ofte formas radikojn sub la folioj, kun malgrandaj, rondecaj, malhele verdaj folioj
uzo: folioj: mallonge kuiri aux ne kuiri
origino: S. Euxropo, Okc. Azio

Raphanus sativus var. niger (kultiva, gxardena rafano)
rafano - AN Black radish; FR Radis noir; GE Rettich, Radi; NL Rammenas
skizo: radiko dika kaj longa (formo de granda karoto) aux globeca (formo de rapo), interne blanka; iam oni preferis radikojn kun nigra hauxto, nun oni preferas blankhauxtajn
uzo: sensxeligi, raspi aux trancxi por en salatoj aux sur buterpano
origino: supozeble Or. Azio; nun ankaux Euxropo

Raphanus sativus var. sativus = R. radicula (kultiva, gxardena rafano; malgrandradika rafano; rafanetoj)
rafanetoj - AN Radish; FR Radis; GE Radieschen; NL Radijs
skizo: nelonga, blanka, diketa radiko aux globforma radiko ekstere rugxa, purpura aux blanka, interne blanka
uzo: trancxi aux raspi por en salatoj aux sur buterpano
origino: supozeble Cxinio; nun ankaux Euxropo, Israelo, Usono

Benincas hispida (.. beninkaso)
vakso-kukurbo - AN Wax gourd, white gourd; GE Wachskuerbis; NL Waskalebas
skizo: granda, globoforma aux longece ovoforma, malhelverda frukto kun blanka vakso-tavolo; karno blanka kaj suka; oni mangxas junajn fruktojn
uzo: eventuale sensxeligi, trancxi kaj kuiri; oni povas konfiti aux kandizi la (kuiritajn) trancxajxojn kaj mangxi ilin kiel dolcxajxon aux meti en kukon
origino: S.Or. Azio, Indonezio; nun ankaux Auxstralio

Cucumis sativus (kultiva kukumo)
kukumeto - AN Gherkin; FR Cornichon; GE Einlegegurke, Gewuerzgurke; NL Augurk, zure bom
skizo: ne granda (5 gxis 20 cm) longeca frukto (bero) kun verda hauxto glata aux pikila
uzo: cxefe por fari (dolcx-)acidajxon; acidigitajn oni uzas kiel mangxeton aux (trancxitajn) kiel ornamajxon cxe iuj pladoj
gusto: la pikilhauxtaj ofte estas amaraj
origino: Hindio; nun Euxropo, N. Ameriko

(same)
kukumo - AN Cucumber; FR Concombre; GE Gurke, Schlangengurke, Salatgurke; NL komkommer
skizo: longa (gxis 45 cm), cilindra, karneca, suka frukto (bero) kun verda, flava aux blanka hauxto, glata, ripa aux pikila; kun dika vando de blanka aux verdeca karno; interne gxelo kun semoj
uzo: trancxita en (aux kiel) salatoj; ankaux en supo; farcxi post forigo de la gxelo kun semoj; aux acidigi
origino: Hindio aux Afriko; nun tuta Euxropo

Cucurbita maxima kaj C. moschata (maksimuma k moska kukurbito)
giganta kukurbo - AN Pumpkin, wintersquash; FR Potiron; GE Zentnerkuerbis, Riesenkuerbis; NL Pompoen
skizo: (tre) grandaj fruktoj en diversaj formoj kaj koloroj; karno blanka, flava aux orangxa
uzo: sensxeligi, trancxi, stufi, baki aux nekuirita en salatoj; ankaux por kompotoj aux (dolcx-)acidajxo
gusto: neuxtrala aux iom ''parfumita''
origino: Meza, Suda Ameriko; nun en diversaj varmaj regionoj

Cucurbita pepo (pepona kukurbito)
spageto(j)-kukurbo - AN Vegetable spaghetti; FR Cologuintes; GE Spaghetti Kuerbis; NL Spaghettipompoen
skizo: ovoforma, glata frukto, unue kremkolora, poste flaveca; la karno estas fadeneca kaj post kuirado similas al spagetoj
uzo: la tutan frukton kuiri (cx.20 min), duonigi, forpreni semojn, elpreni karnon (fadenojn) per forko; mangxi tiujn varmajn aux malvarmajn kun (akra) sauxco
origino: Meksikio, S. Usono; nun pluraj varmaj landoj

(same)
kukurbeto - AN Courgette, summersquash; FR Courge; GE Courgette, Zucchini; NL Courgette
skizo: ronda aux longa (gxis cx.15 cm) karneca frukto (bero), oni rikoltas kutime nematurajn; ekstere kremkolora, flava aux verda kun grizaj makuletoj
uzo: ne sensxeligi; kuiri, stufi, baki, aux trancxita en salatoj; maturajn fruktojn ja sensxeligi, trancxi kaj acidigi

(same)
krono-, cxapo-kukurbeto - AN Custard marrow, crowngourd; FR Patisson; GE Patisson Kuerbis; NL Patisson
skizo: laux formo, telereto kun loba rando; oni rikoltas kutime nematurajn; ekstere blanka, helverda aux flava, interne blanka
uzo: kiel kukurbeto; ankaux eblas farcxi malgrandajn ekzemplerojn post forpreno de semoj

Luffa acutangula (akutangula lufo)
lufo - AN Sinkwa; NL Chinese oker, soekwa, gambas
skizo: verdaj, klaboformaj fruktoj (gxis 60 cm) kun lauxlongaj ripoj
uzo: junaj fruktoj: kuiri aux stufi
origino: supozeble Hindio; nun i.a. Or. Azio

Momordica charantia (.. momordiko)
momordiko - AN Balsam pear, bitter gourd; FR Margose; GE Balsambirne; NL Bitterkomkommer, saporo
skizo: longaj, verukecaj fruktoj, (grize-)verdaj gxis orangxkoloraj; semoj en sangorugxa dolcxa gxelo
uzo: ne tro maturaj fruktoj: sensxeligi, trancxi, (vapor)kuiri; ankaux farcxi post forpreno de la semoj
gusto: iom amare dolcxa
origino: tropika Azio, Afriko; nun cxie en tropika klimato

Eleocharis dulcis (dolcxa eleokarido)
(Cxinia) akvo-kasxtano - AN Water chestnut; FR Liseron d' eau; NL Waterkastanje
skizo: pli-malpli globecaj radikoj, brunaj ekstere kaj interne flave-blankaj; krakmacxaj kaj dolcxaj
uzo: sensxeligi, kuiri (aux inverse), poste eventuale friti; aux en supo
origino: Okc. Afriko; nun ankaux S.Or. kaj Or. Azio

Dioscorea sp. (dioskoreo)
ignamo - AN Yam; FR Igname; GE Yam; NL Yam
skizo: diversformaj, diversgrandaj radiko-tuberoj aux tigo-tuberoj de diversaj specioj (tuberoj de dekoj da varioj aperas en Euxropo en la merkato: akvo-ignamo, terpom-ignamo, aera ignamo, Cxinia ignamo, dekdumonata ignamo, Gvinea ignamo, amara ignamo, ktp.); la farunon oni nomas ankaux ''aroruto''
uzo: laux specio, vario, grando, agxo: en salatoj; friti trancxajxojn, aux kuiri; pisti por fari farunon
origino: Afriko, Azio; nun: cxie en tropika klimato

Manihot esculenta (mangxebla manihoto; manioko)
kasavo; manioko - AN Cassava; FR Manioc; GE Maniok, Cassava; NL Cassave, maniok
skizo: dikaj, neregulaj, farunecaj radikoj, ekstere brunaj aux preskaux blankaj; iuj nomas la planton ''manioko'' kaj la radikon kaj/aux la farunon kaj/aux la mangxajxon preparitan el gxi ''kasavo''; granulan farunon oni nomas ankaux ''tapioko''
uzo: sensxeligi, kuiri, tiam trancxi kaj baki aux friti; aux sensxeligi, sekigi, raspi, meti en akvon kaj lasi la amelon kolektigxi sur la fundo, baki kukojn el tio
gusto: ekzistas amaraj (iuj kun venena ''suko'') kaj dolcxaj varioj
origino: S. Ameriko; nun ankaux Afriko, Azio

Bambusa sp. (e.a.) (bambuso k.a.)
Bambuo-sxosoj - AN Bamboo; FR Bambou; GE Bambus; NL Bamboe
skizo: mallongaj, pintaj herbecaj sxosoj kun skvamecaj folioj
uzo: kuiri aux acidigi; malvarmaj (sed kuiritaj) sxosoj: en salato
origino: tropika Azio

Zea mays (con)var. saccharata (maiza zeao; maizo)
suker-maizo - AN Sweetcorn; FR Ma"is sucr'e; GE Zuckermais; NL Suikermais
skizo: spadiko kun molaj, glataj flavaj grajnoj
uzo: forpreni foliojn kaj harojn, kuiri aux rosti; la grajnojn oni mangxas ankaux nekuiritajn
gusto: dolcxa
origino: Meza Ameriko; nun en diversaj varmaj landoj

Stachys sieboldii = S. affinus (Japania? stakiso)
Krosno-tuberoj; Japania stakiso - AN Chinese, Jap. artichoke; FR Crosne du Japon; GE Knollenziest, Jap. Kartoffel; NL Crosne, Jap. andoorn
rim.: la nomo krosno venas de Francia vilagxo Crosne, kie jam antaux jarcento oni kultivis tiun cxi stakison; antaux longe oni mangxis ankaux radikojn de iuj Euxropaj stakisoj
skizo: kelkcentimetraj, longecaj, blanke-flavaj radiko-tuberoj sen sxelo, kvazaux cxirkauxitaj per multaj ringoj
uzo: lavi, brosi, ne kuiri por en salatoj; aux mallonge kuiri, friti aux baki
origino: Meza kaj Norda Cxinio; nun ankaux Japanio, Francio, Belgio

rim.: La vorto ''fabo'' estas uzata ne nur por la planto Vicia faba kaj gxiaj semoj, sed ankaux por la semoj de pluraj aliaj plantoj, se ili ne estas pli-malpli globoformaj, cxar tiam oni diras ''pizo'', ecx se ne temas pri Pisum. La vorton ''fazeolo'' (parolante pri legomoj) oni uzas por la gusxo kun la semoj kiel tuto, ankaux se ne temas pri Phaseolus.

Cajanus cajan (.. kajano)
kajano(-pizo) - AN Cajan pea, pigeon pea; FR Pois d' Angole, ambrevade; GE Taubenerbse, Straucherbse; NL Duivenerwt, cajan
skizo: sekaj semoj: similas al pizoj, koloro blanka, flava, rugxe-bruna, nigra
uzo: kiel pizoj; tauxgaj por gxermigi; pli bone digesteblaj sen semhauxto
origino: tropika Afriko; nun ankaux tropika Azio

Cicer arietinum (.. kikero)
kikero - AN Chickpea, gram; FR Pois chiche, ciseron; GE Kichererbse; NL Kekererwt, Spaanse erwt
skizo: sekaj semoj: kutime blankaj aux helflavaj ekstere (ekzistas ankaux nigraj), kutime suficxe grandaj pizoj, cxiuflanke enpremitaj aux ne
uzo: la sekajn semojn oni rostas, aux kuiras kiel aliajn pizojn; se jxus maturaj oni povas mangxi ilin nekuiritajn
gusto: iom nuksa
origino: supozeble S.Okc. Azio; nun ankaux Turkio, Etiopio, Hispanio

Glycine max (soja glicino; sojo)
sojo-fabo - AN Soya, soybean; FR Soja, soya; GE Soja, Sojabohne; NL Sojaboon
skizo: seka semo: ovoforma gxis globforma; kremkolora aux verda, rugxa
uzo: trempi kaj kuiri (dum trempado foje refresxigi la akvon); jxus-maturaj gusxoj: eligi la semojn kiel cxe medol-pizo aux gxardena fabo kaj tiam kuiri tiujn
rim.: produktoj el sojo-faboj: oleo, ''vegetara viando'', tofuo, fabkazeo (tahuo, laux PIV: touxfuo) (Cxinia, Japania baza produkto el sojo-faruno), tempeo (i.a. Indonezia baza produkto el fermentintaj sojo-faboj); sojo-sauxcoj ekzistas diversaj tre diversgustaj, je bazo de fermentinta aux ne fermentinta sojo
origino: Or. Azio; nun cxie en varmaj regionoj

Lens culinaris = L. esculenta (kuireja, mangxebla lento)
lento - AN Lentil; FR Lentille; GE Linse; NE Linze
skizo: seka semo: malgrandaj, rondaj, plataj, blankecaj, helbrunaj aux rugxaj
gusto: la etsemaj rasoj (brune marmoraj aux rugxaj) pli delikate gustas
uzo: mallonge aux ne trempi, kuiri; aux en supo
origino: supozeble Or. Mediteraneo; nun ankaux Hindio, Turkio, Balkano

Lotus edulis (mangxebla lotuso)
lotuso; asparago-pizo - AN Asparagus pea, winged pea; FR Lotier cultiv'e, l. tetragone; GE Spargelerbse; NL Asperge-erwt
skizo: helverdaj gusxoj (gxis 10 cm) kun ripoj, mangxeblaj se junaj
gusto: migdala
uzo: tre mallonge kuiri kaj miksi kun aliaj legomoj; en supo
origino: Mediteraneo; nun tuta Okc. Euxropo

Pachyrrhizus erosus (.. pakirizo)
ignamo-fabo - AN Yambean; FR Pois patate; GE Yamsbohne; NL Yamboon, bangkwan
skizo: tuberigxintaj radikoj kun formo de beto; flaveca hauxto, blanka interno
uzo: fajne trancxita en salatoj; junaj: rosti; pli agxaj: sekigi, pisti por ekhavi amelon
origino: Suda kaj Meza Ameriko; nun diversaj tropikaj landoj

Phaseolus angularis = Azukia a. (angula? fazeolo; azukio)
azukio-fabo - AN Adzukibean; GE Adzukibohne; NL Adzukiboon
skizo: seka semo: suficxe malgrandaj, rugxaj
uzo: kiel kuirfabo: trempi kaj kuiri; en supo; tauxga por gxermigi
origino: Or. Azio

Phaseolus aureus = Ph. mungo (ora fazeolo)
mungo(-fabo) - AN Mungbean, green gram; FR Mungo amb'erique; GE Mungbohne, Jerusalembohne; NL Tauge, katjang idjoe
skizo: sekaj semoj: malgrandaj verdaj, brunaj, flavaj, nigraj; tauxgaj por gxermigi (precipe la verdaj)
uzo: faboj: kuiri; gxermoj: (vidu supre)
origino: S. Azio; nun ankaux Afriko

Phaseolus calcaratus (.. fazeolo)
rizo-fabo - AN Ricebean; FR Haricot-riz; GE Reisbohne; NL rijstboon
skizo: malgrandaj fabetoj, diverskoloraj; la verde-flavaj kaj brune-flavaj lauxdire estas plej nutraj
uzo: trempi, kuiri por miksi kun aliaj faboj; en supo; tauxga por gxermigi
origino: Himalajo, Hindio; nun ankaux Meza Cxinio

Phaseolus coccineus = Ph. multiflorus (multflora fazeolo)
plata fazeolo - AN Runnerbean, scarlet runner; FR Haricot d' Espagne; GE Prunkbohne, Feuerbohne; NL Pronkboon
rim.: la nacilingvaj nomoj ''pompa'', ''skarlata'', ''fajra'' rilatas al la floroj, kiuj estas rugxaj kaj/aux blankaj
skizo: longa, plateca verda gusxo kun neglata hauxto; fadeno ambauxflanke; la interno de la gusxo rapide ekhavas membranon ne kuireblan
uzo: junaj gusxoj: senfadenigi, trancxi, kuiri; agxaj estas nemangxeblaj
origino: Meksikio, Gvatemalo; nun ankaux en Euxropo

Phaseolus lunatus (luna fazeolo)
Limo-fabo; luno-fabo - AN Lima bean, sieva bean, butterbean; FR Haricot de Lima, f`eve cr'eole; GE Limabohne, Mondbohne; NL Limaboon
skizo: gusxoj: tre diversaj formoj, plataj kaj largxaj; semoj: grandaj, plataj, blankaj aux diverskoloraj
uzo: sekaj faboj: trempi, kuiri; jxus-maturaj: elgusxigi kiel gxardenajn fabojn kaj same kuiri; kolorajn variojn oni bone kuiru, kelkfoje sxangxante la akvon (pro ciana acido)
origino: S. Ameriko (Andoj, Amazonio); nun ankaux Suda Usono, Meza Ameriko

Phaseolus vulgaris (kutima fazeolo)
(kutima) (gusxo-)fazeolo - AN Snapbean; FR Haricot mange-tous; GE Bushbohne, Stangenbohne; NL Sperzieboon
skizo: gusxoj laux sekco rondaj, ovoformaj aux relative plataj, ofte verdaj, sed ankaux flavaj aux pupuraj; semoj blankaj aux koloraj; modernaj rasoj ne plu havas fadenojn
uzo: eventuale senfadenigi, rompi aux ne, kuiri
origino: S. Ameriko; nun cxie en Euxropo, ankaux Usono kaj Afriko

(same)
glavo-fazeolo; trancx-fazeolo - AN Slicing bean; FR Haricot sabre; GE Schwertbohne; NL Snijboon
skizo: plurajn variojn oni nomas tiel; tipe temas pri plataj, largxaj gusxoj kun ne tre grandaj semoj
uzo: trancxi la jxus-maturajn gusxojn al pec(et)oj, kuiri

(same)
sekaj faboj; kuir-faboj - FR Haricots secs; GE Speisebohnen; NL Kookboon
multaj diversaj: blankaj, flavaj, brunaj, nigraj (Meksikiaj aux Brazilaj), rugxaj (reno-faboj), ''vanelaj'' (makulaj kiel vanela ovo), kaj multaj aliaj
skizo: fazeoloj, kies gusxoj (kiam plene maturaj) estas nemangxeblaj pro fortikaj fadenoj kaj/aux interna membrano; oni eligas kaj sekigas la semojn, kiuj tiam estas longe konserveblaj
uzo: trempi (ju pli agxaj, des pli longe), kuiri

Pisum sativum var. saccharatum / var. macrocarpum (kultiva pizo)
gusxetoj; suker-pizo - AN Sugar pea; FR Pois sucr'e; pois mange-tout; GE Zuckererbse; NL Peul, suikererwt
skizo: malnova tipo (saccharatum): suficxe malgrandaj plataj gusxoj kun maldikaj, diafanaj vandoj, kun malgrandaj semoj; nova tipo (macrocarpum): pli dika, dikvanda gusxo kun bone disvolvigxintaj semoj; ambauxokaze oni mangxas la tuton
uzo: senfadenigi se necese, mallonge kuiri; la novan tipon oni antauxe trancxas al pecoj
gusto: suficxe dolcxa; iuj ankoraux aldonas sukeron
origino: Or. Mediteraneo; nun multloke

Pisum sativum (con)var. medullare (kultiva pizo)
verda, flava pizo; medol-pizo - AN Green pea; FR pois `a 'ecosser; GE Markererbse?; NL doperwt
skizo: dikaj gusxoj ne tauxgaj por konsumo; oni mangxas nur la (foje perfekte globformajn, foje iom enpremitajn (''cxifitajn'')) semojn
uzo: elgusxigi, kuiri

Pisum sativum (con)var. sativum (kultiva pizo)
griza pizo; bruna pizo; cxifita pizo - AN Wrinkled pea; FR Pois `a grains rid'es; GE Schalerbse?; NL Grauwe erwt, capucijner
skizo: dikaj gusxoj verdaj aux purpuraj; semoj pli grandaj ol la verda pizo, cxiuflanke enpremitaj (''cxifitaj''); nur la semojn oni mangxas
uzo: elgusxigi, kuiri; se sekaj: trempi, kuiri

Pisum sativum (con)var. speciosum (kultiva pizo)
sekaj pizoj; kuir-pizoj
skizo: sekaj pizoj, verdaj, flavaj, palaj, k.a.; de iuj oni (antaux sekigado) forprenas la nedigesteblan sem-membranon, pro kio la pizo disfalas: splititaj pizoj; duonpizoj
uzo: trempi, kuiri

Vicia faba (faba vicio)
gxardena, pufa fabo - AN Broad bean; FR F`eve de marais; GE Puffbohne, dicke Bohne; NL Tuinboon
skizo: grandaj, verdaj gusxoj, interne feltaj, kun 3 gxis 5 hele verdaj, dikaj, plataj, molaj, elipsaj semoj; la semojn oni mangxas; ili dum kuirado farigxas brunaj, blankaj aux verdaj, laux la raso
uzo: elgusxigi, kuiri; ne mangxu nekuiritajn, cxar tiam enestas venenaj substancoj
origino: S.Okc. Azio (malgrandsemaj), Mediteraneo (grandsemaj); nun diverslande

Vigna unguiculata, ssp. sesquipedalis (.. vigno)
vigno; asparago-fazeolo - AN Asparagus pea, yardlong pea; FR Dolique d' asperge; GE Spargelbohen; NL kouseband
skizo: tre longaj (60-100 cm), maldikaj, grize-verdaj gusxoj
uzo: trancxi al malgrandaj pecoj, kuiri
origino: Okc. Afriko; nun ankaux S.Or. Azio, Meza Ameriko, Kalifornio

Asparagus officinalis var. altilis (kutima asparago)
asparago - AN Asparagus; FR Asperge; GE Spargel; NL Asperge
skizo: blankaj, verdaj aux purpuraj rektaj tigoj, kun bone fermita kresko-pinto
rim.: blankaj estas blankaj pro forcado en mallumo, aux pro kovrado per tero
uzo: maldike sensxeligi, kuiri; oni ofte fortrancxas la pli dikan parton de la tigoj, kaj tiun uzas por supo; stufitajn asparagojn oni uzas (post malvarmigxo) en salatoj
origino: Or. Euxropo; nun ankaux Okc. Euxropo, Usono, Sud-Afriko, Tajvano

Plantago coronopus (koronopfolia plantago)
cervokorna plantago - AN Buckshorn plantain; FR Corne de cerf; GE Wegerich; NL Hertshoornweegbree
skizo: se juna: folioj mallargxaj, herbecaj, sukaj; se pli agxa: folioj forte entrancxitaj kaj tenacaj
uzo: en miksitaj salatoj aux kuiri
origino: marbordaj regionoj de Meza kaj Suda Euxropo

Rheum rhabarbarum (rabarba reumo; rabarbo)
rabarbo - AN Rhubarb; FR Rhubarbe; GE Rhabarber; NL Rabarber
skizo: longaj, sukaj folio-tigoj (de grandaj krispaj folioj), laux sekco kava-konkavaj aux duonrondaj, verdaj aux rugxaj (se forcita en mallumo: hele rugxaj)
uzo: trancxi la tigojn al pecetoj kaj kuiri kun sukero gxis kacxo, marmelado aux kompoto (depende de la akvokvanto kaj de la kuirdauxro); aldoni iom da kreto (kalko) por neuxtraligi la okzalan acidon
gusto: pli aux malpli acida laux raso kaj agxo; pli agxaj estas pli acidaj kaj pli fibraj; forcitaj estas malpli acidaj
origino: Suda Siberio; nun ankaux Okc. Euxropo, N. Ameriko

Rumex acetosa var. hortensis (acida rumekso; acida okzalo)
okzalo - AN Sorrel; FR Oseille, surelle; GE Sauerampfer; NL (Veld)zuring
skizo: largxaj, longecaj, sagformaj verdaj folioj
uzo: en salatoj; en supoj kaj sauxcoj; por doni guston al spinaco, atriplo, betofolioj k.s.
gusto: milde acida
origino: Euxropo

Rumex patientia (spinaca rumekso; patienco)
spinaca okzalo; vintro-spinaco; patienco - AN Patience dock; FR Oseille, 'epinard patience; GE Englischer Spinat; NL Spinaziezuring
skizo: suficxe mallargxaj, longaj verdaj folioj; iom fibraj kaj tial nur tauxga por kuiri aux stufi
uzo: stufi, ofte kune kun aliaj folio-legomoj
gusto: iom acerba
origino: S.Or. Euxropo; nun precipe Britio

Montia perfoliata = Claytonia p. (trafolia montio, klajtonio)
vintra, Kuba portulako - AN Winter purslane; FR Claytone de Cuba, pourpier d' hiver; GE Kuba Spinat, Winterportulak; NL Winterpostelein
skizo: maldikaj verdaj tigetoj kun verdaj, ofte romboformaj, folioj
uzo: en salatoj aux kuiri kelkajn minutojn
origino: N. Ameriko; nun ankaux Euxropo

Portulaca oleracea ssp. sativa (legoma portulako)
(somera) portulako - AN Purslane; FR Pourpier; GE Portulak; NL (Zomer)postelein
skizo: rapide kreskanta, kun karnecaj, iom rugxaj tigoj kaj verdaj aux verde-flavaj ovoformaj folioj
uzo: en salatoj aux kunpistita kun terpomoj; aux kuiri tre mallonge
origino: inter Grekio kaj Himalajoj; nun ankaux Okc. Euxropo

Talinum triangulare (triangula talino)
Kariba, Brazila portulako - AN Waterleaf; FR Grasse; NL Surinaamse postelein
skizo: longaj, spatelformaj folioj preskaux sen tigo
uzo: stufi
gusto: sxlimeca, kun suficxe multe da okzala acido
origino: Meza, Suda Ameriko, Okc. Afriko

Capsicum annuum (unujara kapsiko)
kapsiko; (dolcxa papriko) - AN Paprika, sweet pepper; FR Paprika, piment douce; GE Gemuesepaprika; NL Paprika
skizo: kava, ne tre suka, frukto kun dika vando kaj ledeca sxelo; multaj koloroj: verdaj (mature rugxaj), flavaj, brunaj, purpuraj; formo: bloko, aux pinta (''Hungara tipo'')
uzo: kiel aux en salatoj; friti aux kuiri; plenigi per fisxajxo aux viando aux io alia
gusto: de dolcxa gxis tre akra
origino: tropika Ameriko; nun preskaux cxie

(same)
akra, pipra papriko - AN Red pepper, capsicum; FR Piment, poivron; GE Spanischer Pfeffer; NL Spaanse peper
skizo: kutime longaj, sveltaj, pintaj, iom kurbaj fruktoj, verdaj (rugxaj kiam maturaj) kaj akragustaj
uzo: por spici pladojn
gusto: sen semoj, ili estas malpli akraj
origino: kiel kapsiko

Capsicum frutescens (.. kapsiko)
Kajena pipro - AN Bird pepper, hot pepper; FR Piment de Cayenne; GE Cayennepfeffer; NL Cayennepeper
skizo: mallongaj (7-25 mm) tre akragustaj fruktetoj, brile rugxaj, orangxaj aux flavaj; vendataj ankaux sekigitaj
uzo: nur por tre akrigi pladojn
gusto: akrega
origino: tropika Ameriko; nun ankaux S. kaj Or. Euxropo

Lycopersicon esculentum = Solanum lycopersicum (mangxebla likopersiko; tomato)
tomato - AN Tomato; FR Tomate; GE Tomate; NL Tomaat
skizo: suka frukto, du- aux pli-kamera, pli-malpli globforma, pirforma aux cilindra, foje malpli regula; la rondaj kutime havas interne gxelon, en kiu trovigxas la semoj (suko-tomatoj); aliaj estas pli karnecaj (karno-tomatoj); rugxaj, flavaj, rozkoloraj aux blankaj; iujn malgrandajn tomatojn oni vendas po kelkaj sur unu tigo: grapolo-tomatoj
uzo: en salatoj, sur buterpano; stufi, baki; en supoj kaj sauxcoj
origino: S. Ameriko; nun cxie

Solanum macrocarpum (.. solano)
Afrika melongeno, ovo-planto - AN African eggplant; FR Fausse tomate; GE Afrikanischer Eierfrucht; NL Afrikaanse aubergine, antroewa, eierplant
skizo: sukaj, preskaux globformaj fruktoj; se ne maturaj: verdaj; se maturaj: brile orangxe-flavaj aux brune-flavaj, ofte krevitaj; la sxelo estas dika kaj la kerno verda
uzo: forigi la tigon kaj la kalikon; trancxi al diskoj aux blokoj (sxmiri per iom da citrona suko por preventi brunigxon), kaj stufi cx.25 minutojn; ankaux nekuiritajn oni povas mangxi
gusto: iom amara
origino: Or. Afriko; nun tropika Afriko kaj Azio

Solanum melongena (melongena solano; melongeno)
melongeno; ovo-planto - AN aubergine, eggplant; FR Aubergine, m'elongene; GE Aubergine, Eierfrucht; NL Aubergine
skizo: karnecaj fruktoj (beroj), piro-, ovo- aux cilindroformaj, kutime purpurkoloraj; la ovoformaj rasoj ofte estas blankhauxtaj, tial ankaux ''ovo-planto''
uzo: maturajn fruktojn (prefere ne sensxeligu, la sxelo estas vitamino-ricxa) duonigi, kavigi, farcxi kaj vaporkuiri; aux trancxi al bloketoj kaj kombini kun aliaj legomoj; aux friti trancxajxojn
origino: tropika Azio; nun ankaux Euxropo

Solanum tuberosum (tubera solano; terpomo)
terpomo - AN Potato; FR Pomme de terre; GE Kartoffel; NL Aardappel
skizo: amelo-ricxaj tuberoj, diversgrandaj, ofte globformaj aux ovoformaj, kun diversprofundaj ''okuloj'' (radiko-gxermoj); sxelo flaveta, bruna, purpura; karno blanka aux flava; iuj disfalas dum kuirado (''disfalemaj''), aliaj ne (''kuntenemaj'')
uzo: sensxeligi, kuiri (aux inverse), baki, friti, pureigi aux rosti (ekz. en aluminia folio aux en ardanta cindro); tre junajn oni ne bezonas sensxeligi; se (duonkuiritaj) trabeto-formaj trancxajoj estas frititaj, tio estas ''fritoj''
origino: Norda Sud-Ameriko; nun diversloke en modera klimato

Anethum graveolens (odora aneto)
aneto - AN Dill; FR Aneth; GE (Garten)Dill; NL Dille
skizo: unujara planto kun flave-verdaj pluroble plumaj folioj kun preskaux fadenformaj folieroj, fibreca tigo kaj flavaj umbeloj (flor-ombreloj)
uzo: fajne haki la foliojn kaj uzi en diversaj pladoj, fromagxajxoj, kazeajxoj, supoj, ktp. aux aldoni dum farado de konservoj; oni uzas gxin ankaux kiel legomon
origino: Okc. Azio; nun tuta Euxropo

Anthriscus cerefolium (gxardena antrisko; cerefolio)
cerefolio - AN Chervil; FR Cerfeuil; GE Gartenkerbel; NL Kervel
skizo: unujara, forte odoranta, planto kun relative fajnaj, pluroble plumaj, entrancxitaj verdaj folioj
uzo: junajn foliojn kiel eble plej fresxajn uzi por supoj, salatoj, kaj diversaj pladoj; per sekigxo, gusto kaj odoro perdigxas; frostigi ja eblas
gusto: delikata aniza gusto
origino: S.Or. Euxropo; nun tuta

Apium graveolens var. dulce (celeria apio; celerio)
(blankigxanta/verda) tigo-, ripo-, stango-celerio - AN (Self-blanching) celery; FR C'eleri `a blanchir, c. `a c^otes, `a branches; GE Bleichsellerie, Stangensellerie; NL Bleekselderij, groenselderij
skizo: dujara, tre aroma planto kun tre disvolvigxintaj petioloj (folio-tigoj); du grupoj de rasoj: 1. la blankigxantaj, kun ore flavaj aux helverdaj petioloj kun lauxlongaj ripoj (cx.20 cm longaj, 3 cm largxaj, 0,5 cm dikaj); 2. la ne blankigxantaj (i.a. Usonaj rasoj) kun pli-malpli rondaj ''tigoj'' (cx.15 cm longaj, 2 cm dikaj ''stangoj''), kiujn oni aux blankigas per forcado aux vendas verdajn; la planto estas konata kiel ''folio-celerio''
uzo: forigi (verdajn) foliopartojn kaj mangxi la tigojn kiel legomon, kuiritan aux ne; iuj uzas nekuiritajn pecojn kiel krakmacxan frandajxon; la verdajn folierojn oni povas meti en aliajn pladojn pro la gusto, aux en supon
gusto: la ne blankigxantaj rasoj gustas iom pli forte ol la blankigxantaj
origino: Mediteraneo; nun Okc. Euxropo, N. Ameriko

Apium graveolens var. rapaceum (celeria apio; celerio)
tubero-celerio - AN Celeriac; FR C'eleri rave; GE Knollensellerie; NL Knolselderij
skizo: dujara planto kun granda, karneca, preskaux globforma radiko-tubero, kaj tre aromaj, malhele verdaj folioj
uzo: eventuale sensxeligi la tuberon; trancxi gxin al bloketoj aux strioj; kuiri, baki aux stufi; bloketoj ankaux en supoj; nekuritan raspi por en salatoj (iuj rasoj brunigxas, se estas tiel, mergu la trancxajxojn aux raspajxon en akvo kun iom da citrono); fresxaj folioj tauxgas por supo
origino: Mediteraneo; nun tuta moderklimata Euxropo

Apium graveolens var. secalinum (celeria apio; celerio)
supo-celerio; trancxo-celerio - AN (Soup) celery; FR Petit c'eleri, c. `a couper; GE Schnittsellerie; NL Snijselderij, bladselderij
skizo: dujara, folioricxa planto (pluma kun entrancxitaj, pli-malpli rombaj, folieroj); la suficxe junajn foliojn (tamen cx.30 cm longajn) oni detrancxas tuj super la tero
uzo: fajne trancxitaj folioj: aldoni al aliaj pladoj aux supoj
origino: Mediteraneo; nun tuta Euxropo, Azio

Daucus carota (karota dauxko; karoto)
karoto - AN Carrot; FR Carotte; GE Moehren; NL Peen
skizo: dujara planto kun pluroble plumaj folioj kun mallargxaj folieroj; karnecaj radikoj, ekstere (kaj plejofe ankaux interne) hele aux malhele orangxkoloraj; laux formo cilindraj kun pinto, konusaj, ecx globformaj, kun diversa dikeco kaj longeco (1-25 cm); la kerno de la karoto estas foje pli helkolora, foje malpli helkolora ol la ekstero; la malpli grandaj rasoj estas fresxe vendataj kaj mangxataj, pli grandaj rasoj estas bone teneblaj (''vintro-karotoj'')
uzo: malgrandaj, fresxaj: eventuale forfroti aux forgrati la hauxton; tutaj (etaj), trancxitaj aux raspitaj en salatoj; kuiri en kombino kun ekz. medolpizoj aux sukerpizoj; la grandajn oni kutime trancxas al bloketoj aux disketoj kaj kuiras en kombino kun aliaj legomoj (terpomoj)
gusto: ekzistas pli kaj malpli dolcxaj rasoj
origino: Mediteraneo, S.Okc. Azio; nun multloke

Foeniculum vulgare var. azoricum (kutima fenkolo)
bula fenkolo - AN Florence fennel; FR Fenouil `a bulbe; GE Knollenfenchel; NL Knolvenkel
skizo: kutime dujara planto kun pluroble plumaj folioj kun tre mallargxaj folieroj, similaj al tiuj de aneto, sed blue-verdaj; la subo de la folio-tigoj de cxi tiu vario (kune) plidikigxas al bulo, globforma aux pli plata; tiu parto estas blanka aux tre hele verda; foje oni distingas ''Bolonjan'' tipon kun pli mallongaj, sukecaj tigoj (kiun ne necesas kuiri) kaj ''Florencan'' kun pli longaj tigoj (kiun necesas kuiri); la semojn de iuj varioj de fenkolo oni uzas kiel spicon
uzo: fajne trancxi por salatoj, ekz. en kombino kun pomo kaj rugxa beto; kuiri (kun spagetoj), baki (kun fromagxo kaj sxinko), stufi
gusto: foje forte aniza
origino: Mediteraneo; nun en pli da landoj

Pastinaca sativa (kultiva pastinako)
pastinako - AN Parsnip; FR Panais; GE Pastinake; NL Pastinaak
skizo: alta planto kun entrancxitaj flave-verdaj folioj; karneca pivotradiko simila al granda karoto, sed kremkolora aux blanka
uzo: kuiri, simile kiel karoto
gusto: iom parfumeca; iuj rasoj estas pli dolcxaj, aliaj iom amaraj
origino: Okc. Azio, moderklimata Euxropo

Petroselinum crispum (ssp. crispum) (gxardena petroselo)
(krispa/glata) (folio-)petroselo - AN (Curly) parsley; FR Persil (fris'e); GE Blattpetersilie, Krauspetersilie; NL (Krul)peterselie
skizo: dujara planto kun pluroble plumaj, entrancxitaj folioj, glataj respektive krispaj (buklaj)
uzo: foliojn kaj tigojn fajne haki kaj uzi por doni guston al supoj kaj aliaj pladoj; krispan petroselon oni ofte uzas por ornamo
gusto: la glatfolia estas pli aroma ol la krispfolia
origino: Mediteraneo; nun Euxropo, Azio

Petroselinum crispum, ssp. tuberosum (gxardena petroselo)
radiko-petroselo; petroselo-radiko - AN Rooted turnip; FR Persil racine; GE Petersilienwurzel; NL Wortelpeterselie
skizo: dujara planto kun multoble plumaj, entrancxitaj glataj folioj kaj blanka, longa, pivota radiko (formo kvazaux tre longa karoto)
uzo: folioj: kiel folio-petroselo; radiko: raspi por en salatoj; trancxi al bloketoj por en supo; aux kuiri, stufi en kombino kun karoto, pastinako, tubero-celerio
origino: Mediteraneo; nun: Meza, Or. Euxropo

Valeriana locusta = Valerianella l. (gxardena valerianelo)
valerianelo - AN Corn salad; FR M^ache; GE Feldsalat; NL Veldsla
skizo: ovo- aux spatel-formaj grize-verdaj folioj kreskantaj en rozeto; se kreskigitaj dense, la folioj estas pli delikataj ol se kreskigitaj maldense; eltenas froston
uzo: en salatoj, mikspotoj, supoj
origino: (ankaux pli malvarma) Euxropo

Valeriana eriocarpa = Valerianella e. (.. valerianelo)
Italia valerianelo
skizo: mallargxaj, longaj, flave-verdaj folioj; ne eltenas froston
uzo: kiel la ne-Italia
origino: S. Euxropo

Alpinia galanga (galanga alpinio; galango)
galango(-radiko) - AN Greater galanga; FR Souchet long, odorant; GE Galangawurzel, Galantwurzel; NL Laos-, galangawortel
skizo: flave-blankaj aux helrugxaj rizomoj (radikoj)
uzo: kuiri kaj uzi en rizo-mangxoj
gusto: (ne kuirita) treege akra
origino: S.Or. Azio; nun tuta tropika Azio

Curcuma longa (.. kurkumo)
kurkumo; flavo-radiko - AN Turmeric, curcuma; FR Curcuma, safran des Indes, terre-m'erite; GE Gelbwurzel, Kurkuma; NL Geelwortel, curcuma, koenjit
skizo: disbrancxigxantaj rizomoj (radikoj), laux sekco rondaj, profunde orangxkoloraj
uzo: pulvorigitan oni uzas gxin por (flave, orangxe) kolorigi pladojn; ankaux en spico-miksajxoj (kareoj)
origino: S.Or. Azio

Zingiber officinale (kutima zingibro)
zingibro - AN Ginger; FR Gingembre; GE Ingwer; NL Gember
skizo: neregule formitaj, dikecaj, rizomoj, flavecaj aux brunecaj laux koloro
uzo: sensxeligi, pisti kaj uzi en kareoj, sauxcoj kaj orientaj pladoj; trancxajxetojn aux raspajxon oni povas servi sur brandoj; konfitajxon de zingibro oni uzas en dolcxaj pladoj kaj trinkajxoj
origino: nekonata; nun Hindio, Cxinio, k.a.