Ðại Học Máu

"Mày từ chối cách nào?"

"Thì tao cứ thẳng ruột ngựa thôi. Tao nói thưa anh tôi bị tai nạn ở đầu, đang chờ giải ngũ thì cách mạng vào giải phóng. Trí nhớ tôi từ đó rất kém. Nhiều chuyện vừa xảy ra chừng dăm ba phút tôi đã quên ngay. Xin anh cho tôi được học tập lao động như mọi người, và cái chức năng anh tin tưởng chọn tôi để giao xin giao lại người khác có trí nhớ tốt hơn."

"Rồi nó xử trí ra sao?"

"Nó nói xa xôi rằng xã hội bên ngoài cũng cần những công dân có trí nhớ tốt. Trí nhớ tồi như của tao chắc còn phải phấn đấu lâu dài."

"Nó có ép mày, dí súng vào lưng mày bắt mày nhận chức năng ấy không?"

Nghe hỏi, Ðính vung hai tay.

"Ấy, tao vốn ăn ngay nói thật. Gì chứ cái này tao thề không nói dối. Tao cả quyết nó không hề dí súng vào lưng tao, hoặc đánh đập tao bắt tao nhận cái chức năng ấy. Nó chỉ xỏ xiên gọi tao là nòi nhà lừa, nhẹ không muốn muốn nặng. Nó nói từ mai tao đi lao động trở lại, bảo thằng Trai kiếm đứa khác kẻ khẩu hiệu."

"Tốt, thế giờ mày thấy thế nào?"

"Thế nào là thế nào?"

"Thất tình lục dục nổi lên mặt nào rõ nhất?"

"Mừng quá đi chứ. Ði lao động với chúng mày coi vậy mà nhẹ nhõm lương tâm hơn."

Trong suốt buổi chiều Vĩnh và các bạn trầm mình trong mấy hố phân thì Nguyễn Thành Ðính được cách mạng ưu ái gọi lên văn phòng trại. Cách mạng rót mật vào tai hắn, tính âu yếm đè hắn ra, gắn trên lưng hắn cái cần ăng-ten thật nhạy, nơi tai hắn cái máy nghe thật tinh xảo để hắn bước vào nghề chỉ điểm báo cáo anh em. Thấy hắn là người chăm làm, cách mạng tưởng hắn ngoan ngoãn ai dè hắn chối quách. Dù sao cách mạng không nỡ chụp mũ hắn phản động, vì hắn vẫn xin được làm đúng như lời bác dạy: Yêu lao động chân tay và coi lao động chân tay là vinh quang.

Ðính bỗng nói như báo động:

"À, lúc tao bước ra khỏi văn phòng tiểu đoàn, tao thấy thằng Ba Tô ngồi với một thằng quản giáo ở phòng khác."

"Kệ cha nó."

"Ðúng, nhưng mình cần thủ. Tao gớm cái thằng trọ trẹ ấy quá. Nội giọng nói của nó thôi đã thấy sợ rồi. Không ai đoán nổi nó là người miền Bắc, miền Trung hay miền Nam."

Câu chuyện phải tạm cắt ngang nơi gốc điệp vì tiếng kẻng tập họp chiều. Hai người kéo nhau về khối. Khối trưởng Trai đã đứng chờ trước vuông sân. Anh đứng ngó trời ngó mây trông buồn vời vợi. Thấy cảnh ấy Vĩnh thốt nghĩ ngợi. Làm sao chúng lại đẻ ra được động từ cải tạo nhỉ. Ngoài cái chết, ai có thể xoá nổi trong đầu Trương Thành Trai sự hồi tưởng đầy luyến thương một dĩ vãng hào hùng, ở đó có những chiếc F.5 phóng như tên bay vào một chiến trường rực lửa nào đó, lúc anh ngước nhìn trời mây? Và ai có thể xoá được tất cả những uất hờn trong tâm hồn hàng triệu người trai trẻ như thế này?

Khối tập họp thật nhanh. Như mọi chiều, Trai thông báo lại cho các tổ những nhận xét của quản giao về lao động, tác phong, về kỷ luật cũng như kỹ thuật lao động trong ngày; và các công tác ngay mai, chẳng hạn: Riêng tổ A.10 phải sửa soạn tinh thần để mai đây, khi có lệnh, sẽ là mười công tố viên trước phiên toà khối để xử tên phản động Phạm Ðiểu. Tổ A.5 ngày mai ở nhà sửa sang lại nhà cửa. Anh Tâm thay anh Ðính kẻ cho dứt điểm các khẩu hiệu. Tổ A.5 phối hợp với anh Tâm treo các khẩu hiệu trong nhà tại những nơi dễ nhìn thấy nhất, sao cho có mỹ thuật và sáng sủa. Tổ A.7 phụ trách sửa sang lại mặt tiền nhà. Trên chỉ định khẩu hiệu chính trang trí mặt tiền khối 10 là "Ðời đời nhớ ơn Hồ chủ tịch vĩ đại." Khẩu hiệu này anh Ðính đã kẻ xong, nhưng trên nói bỏ dấu như thế là không rõ ràng, không đạt yêu cầu. Dấu sắc phải ra dấu sắc, dấu huyền phải ra dấu huyền.

Vĩnh quay sang Ðính hỏi nhỏ:

"Mày kẻ sao mà chúng nó chê vậy?"

"Người ta chơi chữ. Ở đây chơi chữ nằm conex. Vậy thì tao chơi dấu. Dấu huyền dấu sắc tao sọc thẳng xuống hết. Ðời đời thánh đói đói. Mày hiểu..."

Khối trưởng Trai vẫn tiếp tục, "Chiều nay giao ban về, tôi cũng nhận được những chỉ thị đặc biệt xin thông báo anh em. Hôm nay đã bước sang tuần lễ thứ hai, ban quản giáo nhận xét chúng ta còn rất luộm thuộm trong các mặt ăn ở, lao động, nhất là mặt liên hệ linh tinh. Kể từ ngày mai, trên bắt chúng ta phải chấp hành tuyệt đối nghiêm chỉnh những điều như sau: Một là, người khối này không được sang khối khác nếu như không được phép vì những lý do cần thiết. Bố con ở khác khối, muốn gặp nhau phải có phép quản giáo. Hai là, khối 14 là khối nữ, cấm nam cải tạo viên bén mảng sang đó. Trong khối ta có một hai anh hay mò sang đó lắm. . ." Ở dưới có tiếng xì xầm cắt ngang lời Trai. Như sực nhớ điều gì, Trai nói tránh, "Cán bộ quản giáo nói vậy nhưng thực tế tôi không thấy anh em nào ở khối mình sang đó cả. Tôi chỉ yêu cầu anh em cảnh giác và chấp hành lệnh cho nghiêm chỉnh. Bị vồ hậu quả khó lường. . . Ba là, khối sẽ bầu ra một người cầm càn."

Có tiếng hỏi lớn:

"Cầm càn là gì, khối trưởng?"

"Trước đây ta gọi quản trò, quản hát," Trai đáp, "tức người chịu trách nhiệm về hát hò trong sinh hoạt tập thể. Ngày nay cách mạng gọi là người cầm càn. Chúng ta sẽ xúc tiến bầu ra một anh cầm càn. Anh sẽ trách nhiệm dạy những bài hát cách mạng cho cả khối."

"Có ai làm cách mạng ở đây đâu mà thuộc bài cách mạng."

Một anh khác bạo mồm lên tiếng hỏi. Khối trưởng Trai ngó ngang ngó dọc, rồi thấp giọng:

"Yêu cầu anh Tuấn lần sau có đặt câu hỏi nên đặt cách khác. Hỏi kiểu đó dễ bị ngộ nhận và không có lợi cho anh."

"Tôi có ý gì đâu. Thực tế là thế."

Khối trưởng Trai không muốn kéo dài vấn đề này nữa vì anh vừa thoáng thấy mấy cái áo bộ đội từ cổng trại tiến vào. Anh lại lớn giọng:

"Các anh yên tâm. Người cầm càn ngày mai sẽ nghỉ lao động, hợp với cầm càn các khối khác lên tiểu đoàn. Một văn công của trung đoàn sẽ xuống chỉ họ các bài ca. Sau đây tôi phổ biến thêm hai lệnh đặc biệt quan trọng. Yêu cầu khi tan họp chấp hành ngay. Một là, các tổ trưởng lập danh sách thu tiền ăn mười ngày 3.475 đồng như cách mạng đã quy định. Hai là, dù đã có lệnh gạo cá nhân đem theo phải nộp về kho hậu cần tiểu đoàn, nhưng một số anh em vẫn giấu để nấu ăn cá thể. Kể từ ngày mai, quản giáo bắt gặp ai nấu nướng linh tinh, ngoài những hình phạt thông thường còn bị ghi vào hồ sơ cá nhân, kéo dài thời gian học tập cải tạo."

Hai cái lệnh sau cùng đã đẻ ra đủ thứ bàn tán. Ðối với lệnh nộp tiền ăn cũng gây lắm chuyện sau đó. Những anh nghèo không tiền thì than thở:

"Sổ sách chưa sòng phẳng, mai mốt có lệnh thả chắc chắn mình mắc kẹt!"

"Ðây mới khổ. Tháng lương cuối tao đâu được lãnh. Thằng sĩ quan tài chánh đơn vị ôm luôn mấy triệu bạc cút mất. Khi tao đi trình diện, ở nhà vợ năm con không còn nổi trăm bạc. Vợ tao ngó quanh chỉ còn cái cassette là đáng 300 bạc. Rao bán khắp xóm không ai mua. Ra chợ trời mấy ngày cũng không ai nhòm tới."

Vụ bàn tán tiền bạc qua đi, nhường cho vụ nộp gạo. Nhiều anh còn đầy máu "phản động" thì rỉ tai:

"Chúng mày thấy không, đây là cuộc mở màn của một sự bóc lột."

"Gạo tao gạo nanh chồn. Tao mang đủ ăn nửa tháng. Nộp cho chúng nó để mỗi bữa nhận về hai bát cơm gạo mục chôn trong mật khu à. Ðâu có được!"

Một giọng mỉa mai:

"Mày lầm to rồi mày ơi. Gạo nanh chồn vợ mày mua ý để đem vào biếu các anh quản giáo lấy lòng đó. Mày không nộp, ở địa phương bả khai ra có mà cải tạo mịt mù con ạ."

Lại một tiếng rên khác:

"Trời ơi tôi đau bao tử trầm kha. Tôi đem được ít nếp vào đây sống cầm hơi. Nộp cho hậu cần lấy gì tôi sống?"

"Rồi sống được hết. Bộ cách mạng không có người đau bao tử à, sao họ ăn khoai ăn sắn quanh năm được?"

Anh chàng đau bao tử đổ quạu đâm phát biểu linh tinh:

"Tao người, tao đâu phải súc vật!"

"Ừ, thì mày cứ đợi xem rồi đây người và súc vật có còn khác nhau không."

Phiên họp khối tan hàng. Vĩnh lang thang ngoài sân tìm các bạn. Ai cũng đoán biết mạng lưới ăng ten đã được thiết lập ở mỗi khối nhưng thủa ban đầu chưa mấy ai sợ. Trong các phiên họp tổ, họp khối nhiều nhân vật đã tỏ ra tiến bộ trông thấy. Ðã có đủ thứ thảo luận, phê bình, kiểm thảo, đấu tranh sai trái và tố giác nhau trước tập thể. Hơn nhau một nhát cuốc trong ngày, kém nhau một hạt cơm trong bữa cũng biến thành những mũi nhọn công kích nhau cho những anh chàng tiến bộ vội vã ấy. Nhưng khi mổ nhau xong rồi, những kẻ có cùng tần số vẫn bám riết lấy nhau, bàn tán đủ chuyện trên trời dưới đất qua đủ thứ bộ môn chính trị, quân sự, văn hoá, văn học, nghệ thuật, cho đến chuyện người sống người chết, chuyện hiện tại dĩ vãng tương lai, chuyện nhà chuyện nước, chuyện nhớ vợ nhớ con. . . Mục đích chẳng qua là con cà con kê cho đêm chóng hết. Bao nhiêu niềm vui nỗi khổ, đủ thứ chuyện khóc chuyện cười, nói chung tình cảm và ý nghĩ giữa những người có cùng tần số vào giai đoạn này đã được bộc lộ với nhau hoàn toàn thẳng thắn và thoải mái. Một phần mạng lưới ăng ten có đào tơ non trẻ chưa có gì đáng ngại, một phần bọn khung chưa tích cực ra tay xiết, thành thử việc tụ tập hàng đêm tương đối dễ dàng. Ngoài những chuyện bàn tán đã nói bên trên, họ cũng có thể học hỏi lẫn nhau vài khía cạnh mà xưa kia họ khiếm khuyết, hoặc phác hoạ với nhau một chút tương lai đáng phấn khởi dù trong đáy lòng họ tin là nó khó có thể có được.

Dù sao đa số các cuộc dạ đàm có tính vui nhộn kiểu đốt thời gian, và khi vệ binh vác súng vào sân trại quãng 10 giờ đêm thì những cuộc dạ đàm như thế xẹp xuống như những gánh xiếc về khuya. Người ta lại rút nhanh về phòng, chui trong chỗ nằm để trăn trở đánh vật với cơn mơ, để sáng ra lại quần quật lao động hơn trâu, ăn thua chó dưới họng súng của quân thù.

Nhóm của Vĩnh cũng như hầu hết các nhóm khác, sau khi đoán già đoán non về chuyện bản tự khai lại bàn qua chuyện biên chế đổi trại.

"Tụi nó đồn tuần tới mới làm bản tự khai. Làm xong, tự đọc trước tập thể để được sửa sai và thông qua."

"Cấp khối hay cấp tiểu đoàn?"

"Tao nghĩ chắc là cấp khối. Cấp tiểu đoàn phải kéo dài bao nhiêu ngày mới đọc hết cả ngàn người?"

"Tao lại nghe nói đổi trại. Một số sẽ bị lôi đi."

"Lôi đi đâu?"

"Thánh biết. Chúng nó làm việc như âm binh, cái gì cũng về đêm."

Có giọng Tiến:

"Cá một khẩu phần cơm rau. Một hai ngày tới thế nào cũng có chuyển trại. Tụi mình chắc chắn sẽ không có dịp ngồi nghe tiểu sử của nhau đâu."

Ðính hỏi:

"Lấy gì làm chắc mà mạnh miệng vậy?"

"Trưa nay theo đội trực lên tiểu đoàn nhận thực phẩm, tao nghe bọn hậu cần kháo nhau hai ngày tới ngưng mọi xuất nhập, đợi chuyển trại xong, điều chỉnh kế toán mới cho xuất tiếp. Lần lãnh trưa nay theo tao biết là lần cuối. Lúc tao đi ngang phòng hội tiểu đoàn, trên bảng đen tụi mày biết nó viết gì không?"

". . . ?"

"Tao đọc được một đoạn như sau: Xưa kẻ thù đối diện ta đã là nguy hiểm, nay kẻ thù nằm ngay dưới nách ta lại càng nguy hiểm hơn nữa. Nhiệm vụ ta là phải luôn luôn cảnh giác đề phòng những con quỷ không tim. Cán bộ ta, chiến sĩ ta, phải hơn bao giờ phân biệt cho rõ bản chất và hiện tượng. Dù ta đang nhận nhiệm vụ quang vinh đảng giao phó là cải tạo kẻ thù, nhưng ta lại không có quyền thương xót chúng để có thể lâm nguy trước chiến thuật xanh vỏ đỏ lòng mà tuyệt đại đa số kẻ thù đang đưa ra một cách chậm chắc, mục đích để trường kỳ chống lại chính sách cải tạo giai cấp tư sản phản động của giai cấp chuyên chính vô sản. . . Tụi mày nghĩ sao?"

Ứng nói:

"Nghĩ cái quái gì. Lẽ dĩ nhiên chúng phải giáo dục cán binh của chúng chứ."

Giọng bác sĩ Tuyên buồn buồn:

"Sao bây giờ còn xài chữ kẻ thù nhỉ, nặng quá."

Vĩnh cười:

"Ông yên tâm. Chúng xài danh từ ấy với bọn bóp cò này thôi, với các đấng tu bíp chắc không đến nỗi nào đâu."

Giọng Tuyên vẫn buồn:

"Nói mười ngày đến nay sắp hết rồi mà vẫn chưa thấy dấu hiệu gì đặc biệt để mình có thể tin rằng họ sẽ thả mình nay mai. Lại còn tìn đồn chuyển trại nữa. Chuyển đi đâu? Thật điên cha nó cả người."

"Ông có vợ chưa mà mót về quá vậy?"

"Có, moa có vợ rồi," Kim từ đâu lết tới nói chen vào với cái giọng nhừa nhựa. "Vợ mới cưới. Chẳng biết bao giờ nó mới thả mình nhỉ."

Tiến nhìn Kim, một anh bạn to con, chậm chạp và lù đù như một con gấu. Trông hắn lúc nào cũng xộc xệch, tay chân dính nhọ nồi chứng tỏ một cải tạo viên rất kém vì hay nấu nướng linh tinh.

"Yếu lòng tin cách mạng trước sau như một rồi à, u Kim?"

"Ai tin bao giờ. Có điều không biết chúng nó dám nhốt mình quá mười ngày hay không. À, moa có thắc mắc này tính hỏi các toa chơi."

"Thắc mắc gì?"

"Moa có nghề vẽ, mai mốt về liệu nó có cho moa hành nghề kiếm tí cháo nuôi vợ con không?"

"Mày vẽ gì?"

"Vẽ người."

"Trường phái?"

"Lập thể."

"Vậy thì lộng kiếng là vừa. Hiện thực con ạ."

"Vẽ hiện thực ấy à?" Kim hỏi vu vu như chẳng hỏi ai.

"Ừ, như chụp ảnh ấy."

"Bố láo!"

Kim phản đối. Tiến cười:

"Thế mày không nhớ cái hôm khai giảng, thằng chính trị viên nó đã chẳng lên lớp về cái gọi là phục vụ văn hóa xã hội chủ nghĩa hay sao? Tớ nhắc lại cho các cậu nghe nhé." Tiến bắt chước giọng tên chính trị viên lúc hắn lên lớp về văn học nghệ thuật hiện thực xã hội chủ nghĩa. "Công nhân vẽ của xã hội ta ấy à, là phải có ý thức cao độ về nghệ thuật hiện thực xã hội, chống chủ nghĩa tuỳ tiện, chống chủ nghĩa co dãn. Vẽ con người phải ra con người. Vẽ con cáo phải ra con cáo. Cái bọn rì nhỉ, cái bọn mà các anh gọi nà. . . gọi nà. . . Pi cát thồ, nà. . . nà. . . Ma tít xờ gì đấy. Vẽ gì mà đầu voi đuôi chuột, trên điền ông dưới nại nà điền bà. Tranh như thế xã hội ta chỉ lấy mà vây ổ chó. Tôi nói các công nhân vẽ của ta ấy à, bốn mươi năm tuổi nghề đôi khi còn bị kiểm thảo cơ đấy. Nhiều anh vẽ chân dung bác mấy mươi năm rồi, ấy thế mà vẫn có nần vẽ thiếu một sợi râu của bác. Tôi nói thế để các anh coi nại vấn đề tỉ như sau này các anh muốn nàm nghề vẽ, một đỉnh cao nghệ thuật của phe xã hội chủ nghĩa. Nó không rản rị tí nào đâu các anh ạ."

Anh em rúc rích cười khi nghe Tiến nhái giọng thằng chính trị viên. Riêng Tiến nói xong cúi thổi lon than đốt đóm. Hắn kéo một hơi thuốc dài, ngửa mặt nhả khói lên trời rồi mới quay lại với câu chuyện. Tiến tiếp, "Trở lại vấn đề thằng Kim muốn hành nghề vẽ, đồng ý, nhưng nó phải nghiên cứu nhiều để triển khai cái định nghĩa mang tính chân lý về vẽ của phe xã hội chủ nghĩa. Chỉ tao kẹt thôi. Sau này vô phúc tao phải hành nghề đàn hát dạo dưới bắc Mỹ Thuận độ nhật, cái đó mới là gay go."

"Tụi nó cũng chơi đàn vậy."

"Ðàn bà ấy à? Tao muốn nói tao kẹt ở chỗ tao chơi guitar, nhưng làm sao đánh guitar mà ra được tiếng đàn ta-lư đây?"

Tuyên chen vào:

"Ông nhiêu khê quá."

"Không nhiêu khê đâu ông tu bíp ạ. Xã hội này cái gì cũng cần phải có tính dân tộc. Trong điếu thuốc bác hút phải nồng đượm tính dân tộc dù là dân tộc Mỹ. Bác nghiện thuốc Phillip Morris. Trong thơ Tố Hữu phải có tính dân tộc dù là dân tộc Nga. Tố Hữu làm thơ thế này."

Tiến tằng hắng lấy giọng đọc,

"Stalin! Stalin!
Yêu biết mấy nghe con tập nói,
Tiếng đầu lòng con gọi Stalin!

"Hôm qua loa gọi ngoài đồng,
Tiếng loa xe ruột xé lòng biết bao.
Làng trên xóm dưới xôn xao,
Làm sao, ông đã. . . làm sao mất rồi.
Ông Stalin ơi! ông Stalin ơi!
Hỡi ông ông mất đất trời có không!
Thương cha thương mẹ thương chồng,
Thương mình thương một thương ông thương mười."

Ðính cất giọng thành thật bày tỏ trước các bạn. Vĩnh cười:

"Ừ, thơ của đại thi sĩ xã hội chủ nghĩa annamite đấy, mày thấy thế nào?"

Ðính ngao ngán.

"Thật là khủng khiếp, thật là vô tiền khoáng hậu. Tìm được một thằng Nga chính tông bà lang Trọc mà nó làm được những câu thơ trung hiếu đến thế e không thể có."

"Thế cho nên đảng ta mới dám tự nhận mình là ‘đỉnh cao trí tuệ của loài người,’ ‘cái nôi thứ năm của nhân loại.’"

Ðính cắt ngang lời Tiến:

"Tao không hề nuôi mộng trở thành thi sĩ, âu cũng là cái may cho tao trong xã hội này. Tao đã dự trù sau này về chỉ sống bằng nghề đổ thùng thôi. Vậy đổ thùng theo kiểu xã hội chủ nghĩa phải như thế nào, Tiến?"

Tiến làm mặt nghiêm trang:

"Yêu cầu đồng chí Ðính không được triển khai công tác khác trong khi tôi đang tiến hành công tác ngâm thơ đồng chí Tố Hữu. Nần này tha, nần sau sẽ có biện pháp xử ní. Xét trên cơ sở đồng chí Ðính đã nổi lên mặt yêu nao động chân tay đúng như lời bác rậy, nghĩ tình tạm giải quyết thắc mắc tâm tư nguyện vọng của đồng chí như sau: Ðổ thùng tiếng Bắc có nghĩa là đổ cứt. Hành nghề đổ cứt trong xã hội xã hội chủ nghĩa là một nghệ thuật và vinh quang không thua hành nghề lãnh đạo. Áp dụng nghệ thuật hiện thực xã hội vào nghề đổ cứt là:

Cứt ròng
Không lộn rác
Ðổ chính xác
Theo yêu cầu
Không càu nhàu
Không bịt mũi.

Tán dóc riết mỏi miệng cả bọn lại quay ra hút thuốc lào, một trò chơi thứ hai sau tán dóc để phá thành sầu của bọn sa cơ thất thế. Rồi cứ thế đêm tàn, nhưng những chiếc điếu cày vẫn rú lên như những tràng cười quái quỷ không bao giờ tắt.