Ðại Học Máu

Cái tết đầu tiên trong tù đã qua đi và mờ nhanh như lời mắng mỏ Phạm văn Dự đã cho anh em ăn bữa cơm nếp đầu năm sống nhăn sống nhở; cũng thế, tiếng gào la của Tỷ và Non không còn gây xúc động nhiều nữa trong lũ tù L4T3. Bên ngoài xã hội cuộc bầu cử 24-5-1976 cũng hết dư âm; những cảnh gù lưng học tập và thảo luận về cuộc bầu cử thống nhất đất nước trên mọi mặt ấy cũng chẳng còn được ai nhắc nhở. Còn bên trong trại tù, xuân qua hạ đến, mùa khô rồi lại mùa mưa, thêm đôi ba lần nhà gửi quà vào, tù hầu như đã tắt hết những hy vọng hão huyền là học tập lao động tốt sẽ được cách mạng thả về. Vả lại biết thế nào là tốt, là đạt yêu cầu. Gì chứ đòi hỏi người ta tốt thì cách mạng tham lắm cơ. Nhiêu cũng không vừa lòng. Gandhi có nói, "Cuộc đời luôn thoả mãn đủ cho nhu cầu con người, nhưng sẽ không bao giờ thoả mãn đủ cho lòng tham con người." Lòng tham theo ý Gandhi ở đây là lòng tham vật chất, có nghĩa cụ thể mà còn khó đến thế, huống chi lòng tham của kẻ thắng trong trường hợp này là thứ lòng tham trừu tượng như cái tốt, cái tiến bộ nơi đối phương của nó. Ðã rất nhiều người cứng họng trước câu hỏi bất thần hết sức đểu cáng của tên thủ phó Môn khi hắn gặp một anh tù giữa đàng, chận hỏi, "Này anh kia, anh cho tôi biết anh tiến bộ được bao nhiều phần trăm rồi?" Dĩ nhiên chẳng ai trả lời (hay trả đũa) được dù đó là một câu hỏi giản dị. Thường sau khi hỏi câu ấy, Môn lại có dịp lên lớp về một lô tiêu chuẩn trong xã hội mới cho những ai muốn tự đánh giá xem đã tiến bộ trong lao động đến mức nào. Nào là đã dám thọc tay vào đống cứt chưa? Ðã hết nhớ nhà chưa? Ðã thật sự ý thức được việc đi học tập cải tạo là nghĩa vụ chưa? Ðã nhận thức được hoàn toàn tội lỗi trong quá khứ của mình đối với đảng, với tổ quốc, với nhân dân chưa? Ðã có can đảm đấu tranh sai trái, tố giác những hành động phản cách mạng còn tồn tại trong tập thể cải tạo viên chưa? Ðã thoả hiệp được với tư tưởng mình vì mọi người mọi người vì mình chưa? Những tiêu chuẩn ấy thực sự cũng có một số nhỏ đạt được, đặc biệt tiêu chuẩn đấu tranh sai trái, mạnh dạn tố giác.

Một ngày đẹp trời tháng sáu, Môn thủ phó sau khi đi phép một tháng ngoài Bắc về, cho tập họp cả trại để sinh hoạt ngoài trời một buổi. Trong buổi sinh hoạt hắn kể lể, "Tám năm đi C (*) chiến đấu, về lại thủ đô lần này tôi thấy khác hẳn. Cái gì cũng to, cũng rộng, cũng đẹp hơn. Thật đúng như lời bác, cả thủ đô ‘đẹp như công viên, sạch như bệnh viện.’" Câu chuyện lan man một hồi, từ chuyện đẹp như công viên sạch như bệnh viện hoá thành chuyện, "Thú thật thủ đô ta không giàu có bằng miền Nam. Tôi cũng đã có dịp ghé thăm căn cứ Long Bình ở Biên Hoà và ghé thăm cả Ðà Lạt nữa. Tôi đồng ý cái kho Long Bình của nguỵ nó lớn thật. Nội quân phục của nguỵ lấy đem phát cho quân đội ta dùng mười năm chưa hết. Ðà Lạt là một thành phố nhỏ mà cũng có đến bốn năm hệ thống điện toán IBM, trong lúc thủ đô ta hình như chỉ có một hệ thống được các đồng chí Liên xô bố trí."

Bọn tù ngồi nghe cứ ngẩn ra vì mỗi lúc lời Môn mỗi thêm "phản động." Riêng Môn, với tinh thần... đi xa về nói phét, cứ thao thao bất tuyệt kể đủ chuyện trên trời dưới đất.

Ðể kết thúc, Môn quay sang chuyện gia đình hắn, "Người ta đi phép thì vui," với giọng buồn buồn hắn kể, "riêng tôi đi phép không buồn cũng không vui. Các anh biết không, tôi đi phép một tháng, số ngày đi đường vừa đi vừa về đã hết nửa tháng, nửa tháng ở nhà chỉ để đi thăm hàng xóm láng giềng, trồng thêm cho mẹ già được mấy gốc mướp, dăm luống sắn khoai, rồi đêm xuống thì... đi đái đi ngủ." Bọn tù cười rần rần. Môn thủ phó cũng phấn khởi tí đỉnh cho cái khôi hài có kết quả của mình. Hắn tiếp, "Chứ không đi đái đi ngủ thì làm gì bây giờ. Nửa tháng trời đi phép chẳng được gặp mặt vợ ngày nào. Khổ, bà ấy đi công tác xa đúng dịp tôi về phép. Cũng tốt thôi. Thế là coi như vợ chồng tôi chưa có dịp giáp mặt suốt chín năm qua, mà tôi thì chưa biết bao giờ mới được đi phép nữa."

Ít lâu sau cả trại xôn xao vì Môn thủ phó chính thức bị hạ tầng công tác. Cái lon trung uý của hắn rơi mất. Một số người đi lao động trung đoàn đã thấy hắn làm anh nuôi (**), đứng xới những chảo cơm nóng vã mồ hôi như ai.

Còn nhớ trước ngày Môn hoàn toàn rời khỏi chức vụ hắn đã lồng lộn đi xuống các khối âm thầm truy lùng một cái gì không ai rõ, chỉ thấy nét mặt đỏ gay như con gà lôi, miệng có mùi rượu và gặp ai cũng lẩm bẩm "Ðồ phản phúc!" (***). Một tuần kế nữa tin Môn sẽ bị hạ tầng công tác sáng tỏ hơn khi có lệnh nghỉ lao động, tù lên hội trường nghe chính uỷ trung đoàn xuống nói chuyện.

Sau nhiều rào đón, tay chính uỷ mới vào đề, "Gần đây bộ chỉ huy trung đoàn có ghi nhận được một hiện tượng khá đặc biệt, do đó, hôm nay tôi xuống nói chuyện với các anh về hiện tượng này, để qua đó, cũng nhắc các anh nhớ xã hội ta là xã hội công bằng nhất, thưởng phạt phân minh nhất, và dứt khoát công ai làm nấy hưởng tội ai làm nấy chịu. Mục đích của buổi lên lớp hôm nay chủ yếu là vấn đề tin đồn về đồng chí Môn, người từng là phó thủ trưởng của trại ta. Trước hết tôi khẳng định với các anh đồng chí Môn không hề bị hạ tầng công tác như tin đồn đại của kẻ xấu trong tập thể cải tạo trại này. Ðồng chí Môn ra đi là do yêu cầu công tác của trên. Các anh từng là quân sự cả, các anh thừa biết đời chiến binh có ai đứng yên một chỗ mãi bao giờ. Thế cho nên nói rằng đồng chí Môn vì tuyên bố này nọ, phạm chính sách, mất phương hướng, sai đường lối vân vân mà bị hạ tầng công tác là chuyện hoàn toàn không bao giờ có. Trên ghi nhận đồng chí Môn cũng có một điểm yếu nhỏ, ấy là đã nói với các anh vài điều chưa nên nói vì trình độ giác ngộ cách mạng của các anh còn thấp, chưa hiểu chủ nghĩa cộng sản bao nhiêu, nghe những điều ấy dễ bị chao đảo, dễ nảy sinh ý nghĩ ngang trái về chính nghĩa cách mạng. Trên cũng công nhận lời nói của đồng chí Môn trong một dịp sinh hoạt gần đây có gây vài hiểu lầm không tốt cho một số cải tạo viên còn non trẻ về mặt tri thức xã hội chủ nghĩa." Cà kê một hồi, tay chính uỷ mới nói xa xôi rằng việc đấu tranh sai trái, báo cáo những kẻ xấu trong học tập cải tạo là bổn phận của cải tạo viên, và nó là điều minh chứng sự tiến bộ của cải tạo viên đó; tuy nhiên, "Ðừng bao giờ," hắn nhấn mạnh, "các cải tạo viên để cho sự tiến bộ của mình vượt xa hơn hàng rào trại."

Khi buổi lên lớp giải độc dư luận của chính uỷ trung đoàn chất dứt, Vĩnh về phòng nằm nghĩ vẩn vơ. Thấm thoát đã một năm xa nhà đi ở tù cộng sản. Năm lần làm bản tự khai lý lịch. Ba lần chuyển trại. Bốn lần khám đồ. Hai lần suýt chết vì bệnh. Và ba lần nhận quà gia đình qua bưu điện. Ðứa chết vì bệnh hoặc vì tai nạn trong lúc lao động khổ sai không biết hết. Ðứa cưa chân cưa tay vì mìn vì lựu đạn không nhớ xuể. Những vụ tự tử, vượt rào bị bắn hạ, những vụ chửi bới xỏ xiên bác đảng bị đám ăng-ten hót lên để bị nhốt bị bỏ đói bỏ khát trong conex... thì nhiều quá, cũng không nhớ nổi. Giữa khi ấy lòng tự ti mặc cảm của các cai tù như vết thương đang đi vào thời kỳ căng mủ. Ðã thế, một anh bạn tù tiến bộ vượt bực nào đó lại lên tâu trên bộ chỉ huy trung đoàn, hạ gục được một cán bộ loại trung kiên của đảng, hậu quả này cộng với hậu quả vụ phanh phui trang nhật ký của tay thủ trưởng trước đây hẳn sẽ gây nhiều tác hại mới cho nội tình L4T3.

Thật mà nói gần một năm qua, việc lao động chân tay đã trở thành quen nếp. Lắm anh tù đã hiên ngang dùng tay không hốt cứt. Lắm anh đã coi là tự nhiên khi đi ngang máng cơm heo trung đoàn, mắt trước mắt sau hớt nhẹ một miếng cháy. Ðang lao động ngoài đồng ngoài ruộng, xảy thấy một con thỏ dại rong chơi không đúng chỗ, thế là hàng trăm tên tù như những xác chết bừng sống dậy, kẻ tay cuốc người tay xẻng hò la vang trời hè nhau dí bắt con vật to không quá nắm tay, mặc vệ binh quản giáo chửi bới hay nổ súng, thịt thỏ vẫn trên hết; đập, chém, chụp, chộp... thôi thì đủ mọi thứ động tác thô bạo được đem ra sử dụng miễn sao xác con thỏ không may kia lọt được vào tay mình; đã không thiếu cảnh nhiều anh chẳng được ăn thịt thỏ lại còn bị xẻng cuốc của những người khác xơi mất của mình một mảng da đầu hay một miếng thịt vai.

Ðói, đói lắm! Thèm mỡ thèm đường ghê gớm lắm! Thiếu mỡ thiếu đường thiếu chất đạm nên vóc dáng bọn tù ngày mỗi teo lại, mắt thụt vào, hai gò má nhô ra, hàm răng như nở lớn hơn lên. Kinh khủng nhất là hai bàn chân. Chẳng những "gót son nay đã lấm bùn" mà chân người nào người nấy đều sần sùi, nứt nẻ y chân những người làm ruộng chuyên nghiệp. Lắm lúc buồn tình ngồi nhìn bàn chân Vĩnh thấy xót xa gì đâu. Biết bao giờ còn được cái cảnh ngồi cởi đôi giày "sô" ra, xong ngả người trên ghế bành, nhìn thằng con bốn tuổi sớm biết nịnh bố lăng xăng chạy đến tháo bí tất cho bố. Bàn chân trắng xanh vì bị bó trong giày suốt ngày. Ðưa tay bẻ mấy ngón chân nghe rốp rốp. Một mùi hôi hôi thoảng bốc lên, cái mùi bà vợ nào cũng la làng nhưng chẳng có bà nào lại không muốn được độc quyền mà ngửi. Bàn chân như thế giờ hết rồi, hết vĩnh viễn. Cuộc đổi đời thê thảm nhất lịch sử Việt Nam này, Vĩnh chua chát nghĩ, đã làm thay đổi tất cả kể cả bàn chân con người. Một ý nghĩ khác chợt len vào ý nghĩ ngậm ngùi trên khiến Vĩnh thấy thống khoái hơn: tất cả công cuộc cải tạo gọi là vĩ đại của chủ nghĩa cộng sản rốt cuộc chỉ có khả năng cải tạo nổi một cái gót chân ta!

Cơm trưa xong, người người lại sửa soạn đi lao động. Lúc này cai tù đã biết khai thác tối đa việc sử dụng sức tù vào những công việc phục dịch cho chúng. Phong thái của những chủ nhân ông đang có trong tay một bọn nô lệ đã hiện hình rõ rệt. Ngoài những công tác lao động có chấm công để báo cáo lên trên chúng còn sử dụng tù vào những công việc riêng. Không hiểu đã có anh tù nào nửa đêm được gọi lên văn phòng đấm lưng cho quan quản giáo hay chưa, chứ việc kín nước, rửa bát, lau chùi bàn ghế, dọn dẹp bếp núc, khuân gạo vào kho, thái rau nấu cám cho lợn, hốt cứt dọn cầu tiêu vân vân tù phải làm tuốt. Mất dạy nhất là hai khâu kín nước cho chúng tắm và rửa bát cho chúng ăn cơm.

A3 đang khổ nhục về vụ kín nước. Thực ra công việc này không nặng nhọc. Mười người, mỗi ngày chỉ kéo nước giếng đổ đầy chừng ba mươi cái phuy đặt sau bếp hậu cần là coi như đạt chỉ tiêu công tác, nhưng nhục thì nhục quá. Mình lầm lũi kéo nước, gánh nước đổ đầy phuy dưới trời nắng gắt, trong lúc mấy thằng VC đứng tắm với nhau xối ào ào, còn luôn mồm chửi "nguỵ" là khinh lao động chân tay, là quan liêu, bóc lột. Thậm chí có đứa lâu lâu lên tiếng xài xể, "Này thằng kia, lại giếng đàng kia múc đi, giếng này cạn rồi, đục quá!" hoặc, "Này thằng kia, đổ nước rồi xách thùng ra múc tiếp, nhúng tay vào phuy nước làm gì vậy, tính thả mắt mèo hại bố chúng mày đấy phỏng?"

Trưa nay A3 tiếp tục công việc kín nước cho các quan quản giáo có nước tắm và quan anh nuôi có nước làm cơm.

Bính vừa múc vừa nói với Vĩnh:

"Không biết bao giờ nó mới bắt mình nấu cơm cho nó ăn nhỉ?"

"..."

"Tao mà rớ được vào chảo cơm của chúng nó..."

Bính không nói hết câu. Hắn nhìn trời nhìn đất. Vĩnh biết bạn đang uất lắm. Anh cười:

"Thì làm đếch gì được chúng nó."

Bính ném luôn cái gầu xuống giếng. Hắn nói vào sự ngạc nhiên của Vĩnh:

"Làm gì được à? Tao không đánh thuốc độc cho chết được cả ổ nhà chúng nó thì tao sẽ nhảy xuống giếng."

"Làm gì, tính tự tử?"

Bính cáu:

"Làm gì à? Tao sẽ đái dưới đó, ỉa dưới đó, tao sẽ kỳ dái kỳ nách dưới đó, tao sẽ gỡ ghẻ dưới đó rồi múc lên cho chúng nó ăn, chúng nó uống, chúng nó tắm."

Vĩnh cố nhịn cười cho cái ý nghĩ trả thù thật trẻ con của bạn, nhưng sực nhớ lắm phen trong giấc ngủ anh cũng từng có những hành động trả thù trẻ con không kém.

"Hai thằng kia, chúng mày bàn tán nhỏ to gì đó, ý đồ gì đó, tính bỏ thuốc độc xuống giếng giết hại cách mạng đấy à," một tiếng quát hung tợn cất lên sau lưng làm Vĩnh giật mình.

Bính lầm lì quay lại:

"Báo cái anh tôi đánh rơi gầu," hắn nói.

Thằng vệ binh nghe Bính báo cáo, buột miệng chửi thề:

"Ðm. đánh rơi gầu thì xuống lấy lên, đợi bố trẻ chúng mày phải xuống lấy hộ nữa sao? Ðừng có dở trò nơ vơ nờ vờ trốn tránh lao động, đánh bỏ mẹ đấy!"

Vĩnh chưa biết tính sao đã nghe một cái ầm. Ðể tránh cơn giận, Bính nhảy luôn xuống giếng. Cũng may giếng rộng, nước nhiều nên Bính không sao cả. Vĩnh đứng ngó xuống mà tai còn vẳng giọng thằng vệ binh lúc nó bỏ đi, "Mẹ bố chúng mày, tù mãn đời thôi các con ạ, toàn đồ phản phúc!"

Vĩnh nhìn xuống giếng hỏi lớn:

"Sao ẩu vậy cha?"

Bên dưới không có tiếng trả lời. Bên trên nhìn xuống Vĩnh thấy Bính đang dạng chân trèo lên. Sợi dây gầu hắn buộc vào cổ. Thốt nhiên Vĩnh nghe thấy tiếng nước chảy ồ ồ, âm thanh giống một vòi nhỏ đang rót vào một thùng nước lớn. Rõ ràng Bính đang vạch cụ đái xuống giếng...

Buổi chiều đi lao động về có tin Tỷ và Non được thả ra, cùng lúc những trại chung quanh cũng sẽ thả những người "tội nhẹ" khỏi các conex. Tin ấy chỉ lát sau thành sự thật vì ai cũng thấy Tỷ và Non được các bạn dìu về phòng như dìu hai cái xác xanh mướt. Những lời bàn tán lại có dịp nổi lên: Rồi, áp lực thế giới tự do, áp lực Mỹ đã hiệu nghiệm! Rồi, Mỹ đã đồng ý viện trợ sơ khởi ba tỷ Mỹ kim tái thiết, đổi lại Hà Nội thuận thả tù chính trị và áp dụng quy chế tù binh cho các tù cải tạo. Nhiều người còn đi xa hơn với những cái tin như: Mỹ đã đồng ý trả lại cho ngân khố mười bảy tấn vàng Thiệu từng đem theo (?) khi đào ngũ và đào tẩu khỏi Việt Nam; hoặc: Mới tuần qua Hà Nội đã trao cho Mỹ hơn 100 sĩ quan cộng hoà từ cấp đại tá trở lên và hiện họ đã được định cư tại Mỹ, đã có thư về gia đình đàng hoàng.

Những tin đồn đại loại đồng loạt nổi lên mà không ai biết từ đâu và cũng không rõ vì sao. Và dù cố dặn lòng bình tĩnh, Vĩnh vẫn bị cuốn vào những tin đồn ấy không cách gì cưỡng lại.
___
(*) vào Nam.
(**) người phụ trách nấu ăn cho tập thể.
(***) phản phúc trình, có nghĩa báo cáo ngược, dưới báo cáo hành động sai trái của trên lên một thượng cấp cao hơn (theo nghĩa quân đội cộng sản dùng).