Ðại Học Máu

Chỉ một ngày sau các khối đã ổn định. Khối 2 hậu thân khối 10 vẫn do Trương Thành Trai làm khối trưởng với Nguyễn Ngọc Ðỉnh làm khối phó. Tổ A.3 vẫn do Quách Tứ làm tổ trưởng. Quản giáo vẫn là Cư. Nếp sinh hoạt ở đây không khác bên trại cũ. Các tổ thay nhau ứng trực nấu bếp một ngày. Mỗi ngày nhân số trực tiếp lao động phải bảo đảm 90 phần trăm. Sau một ngày lao động, vào 6 giờ chiều, phải tiến hành việc họp khối họp tổ để phân tích, mổ xẻ, phê bình, kiểm thảo, đấu tranh sai trái và đề ra phương hướng khắc phục các điểm yếu, phát huy các điểm mạnh của từng cá nhân trong ngày. Căn bản lý luận trong đấu tranh sai trái sẽ là: Mỗi người gian lận năm phút lao động, lấy năm phút đem nhân với năm mươi triệu người trong cả nước sẽ biến thành số lượng thời gian khổng lồ. Tổ quốc xã hội chủ nghĩa sẽ bị chậm lại trên đường phát triển so với các nước văn minh tiên tiến khác là 476 năm. Nếu mỗi người gian lận nửa tháng thì nước ta chắc chắn sẽ thụt lùi về tới thời đại đồ đá. Khẩu hiệu "Lao động là thước đo lòng yêu nước của mỗi người" phải được dán khắp nơi, và chỗ được dán nhiều nhất phải là trong. . . trái tim và khối óc của mỗi cải tạo viên. Các cải tạo viên phải nhắc nhở đến khẩu hiệu ấy như một kinh nhật tụng, và phải thực hiện một lời hứa nhỏ có tên chung là bản "hạ quyết tâm" gắn nơi đầu chỗ nằm.

Bản hạ quyết tâm tiêu biểu có thể như sau:

Tôi không bao giờ quên rằng tôi là kẻ có tội với đảng, với tổ quốc, với nhân dân. Tôi cũng không quên rằng đảng đã khoan hồng tha tội chết cho tôi, lại tập trung tôi lại, tạo điều kiện cho tôi học tập cải tạo để trở nên người công dân lương thiện. Ðể đền ơn đảng, tôi, Trần văn X, tổ viên tổ A., khối 2, trại L4T3, nhất trí

1. Tích cực học tập cải tạo lao động tốt.

2. Giải phóng mọi tình cảm gia đình yếu đuối và tình nguyện ở lại trại học tập lao động cho đến khi nào được cách mạng công nhận tiến bộ cho về phục vụ xã hội, phục vụ nhân dân.

3. Trong thời gian học tập cải tạo, tôi phải chấp hành nghiêm chỉnh mọi nội quy quy định, khắc phục mọi khuyết điểm tồn tại, đấu tranh sai trái để thủ tiêu mọi mặt yếu của các bạn cải tạo khác hầu biến trại ta thành trại cải tạo tiên tiến về mọi mặt.

4. Tố giác kịp thời với cách mạng bọn xấu trong và ngoài trại (nếu biết) đang còn tiếp tục ý đồ chống phá cách mạng.

5. Tuyệt đối tin tưởng vào đường lối khoan hồng trước sau như một của cách mạng.

Trại mới với những huấn thị mới từ khung đem xuống là như thế. Tuy nhiên, trước khi bắt tay vào lao động, một khâu quan trọng bậc nhất không được phép bỏ qua: Màn khai lý lịch tái diễn.

Hai ngày, một thời gian tương đối rộng rãi cách mạng ưu ái dành cho những kẻ có tội được nghỉ lao động nằm nhà viết bản tự khai. Nhờ kinh nghiệm lần trước, lần này phần lớn thoát qua vòng đầu, trừ vài trường hợp cá biệt, chẳng hạn ông Thiệu của khối 2 không biết viết, hoặc anh chàng Thân dở hơi của khối 4 nhất định không làm bản tự khai vì "Tao chẳng có tội với thằng đếch nào hết."

Khi bản tự khai được thu nộp lên ban chỉ huy, bọn tù trở lại với công tác chính dọn nơi ăn chốn ở, sửa các hầm cầu, đắp lại bếp, phát quang cỏ lau quanh trại, dọn sạch các conex chứa súng đạn, vét giếng, đào mương, sửa hội trưởng và thực hiện một tấm biển thật lớn treo trước hội trường bằng một câu nói của Hồ: Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi.

Vừa lao động được hai ngày tất cả lại được lệnh ngưng mọi việc để thông qua các bản tự khai trước khối. Từ 5 giờ sáng các khối trưởng đã dựng mọi người dậy bắt gấp chăn màn ngay ngắn. Tổ trực nhà phải quét nhà quét sân thật sạch. Tổ trực bếp lên lửa nấu cơm liền. Nói chung mọi công tác vệ sinh ăn ở cá nhân và tập thể phải xong trước 8 giờ. Quãng 8 giờ thiếu 10 khối tập họp. Theo chương trình của quản giáo sắp xếp, Trai chia khối thành hai bán khối. Bán khối 1 đọc bản tự khai và thảo luận trong nhà, bán khối 2 ngoài hiên. Chỗ này có căng bạt dùng làm chỗ ăn của khối.

Ðúng 8 giờ quản giáo Cư xuống tới, đi theo hắn có một tên nữa. Sau màn hô hoán nghiêm nghỉ để chào đón các quan cách mạng người người được an vị. Quản giáo Cư sau khi ngó ngang liếc dọc để lượng định sự tiến bộ của bọn tù trong nếp ăn ở, hắn dõng dạc tuyên bố, "Theo trên quy định, hôm nay tôi và đồng chí Thịnh sẽ xuống làm việc với các anh về bản tự khai." Nói rồi hắn quay sang đồng chí Thịnh của hắn vỗ tay làm cò mồi. Bọn tù chậm hiểu cứ trố mắt nhìn. Thấy không ai vỗ tay hưởng ứng, Cư vừa vỗ dồn dập vừa nói, "Khối 2 ta vỗ tay chào mừng đồng chí Thịnh đi chứ!" Thế là vài tiếng vỗ lẹt đẹt chán như cái rắm bọn nhà nghèo đói bụng của bọn tù nổi lên góp phần chào mừng đồng chí Thịnh của đồng chí Cư.

Ðể đáp ứng sự chào mừng, tên quản giáo mới tằng hắng lấy giọng và nói, "Xin tự giới thiệu với các anh tôi là quản giáo Thịnh. Chấp hành lệnh thủ trưởng, tôi với đồng chí Cư sẽ hướng dẫn và kiểm tra buổi sinh hoạt của khối hôm nay. Qua bản tự khai các anh đã nộp và trên đã nghiên cứu, ban quản giáo nhận thấy rằng tuyệt đại đa số đã đấu tranh tư tưởng tốt, lời khai phù hợp với thực tế. Có nhiều anh thành thật một cách xuất sắc, đã kê khai chi ly những tội ác đã phạm với cách mạng, với nhân dân. Có cả những anh đã thú nhận mình giết đến trên 500 chiến sĩ cách mạng. Ðây rồi những cái gương sáng của sự thành khẩn khai báo ấy sẽ được công bố và biểu dương trước tập thể. Hôm nay, thay mặt khung, tôi biểu dương chung cả khối về thành quả rất đáng ghi nhận trong lần làm bản tự khai vừa qua. Tuy nhiên nói đi cũng phải nói lại. Tôi cần cho các anh biết trong khối ta vẫn còn một thiểu số chưa thành thật lắm trong tự khai. Những kẻ ấy chắc chắn sẽ còn phải làm việc với trên nhiều nữa." Tới đây Thịnh nhìn Cư như dò hỏi điều gì, thấy Cư nhẹ gật đầu, hắn tiếp, "Sáng nay thì là trên cho các anh nghỉ lao động để tự đọc bản tự khai của mình trước tập thể. Ðây là một thủ tục quen thuộc trong xã hội ta: Tập thể quyết định mọi việc. Do đó, các anh phải làm quen với lề lối này và không nên có những ý nghĩ sai trái này kia kia nọ. Các anh cứ biết rằng bất cứ điều gì chưa có quyết định sau cùng của tập thể đều vô giá trị trong xã hội ta, kể cả những bản tự khai. Vậy thì theo đúng lề lối ấy, bản tự khai của các anh sẽ có giá trị hay không là ở chiều nay, sau khi nó đã được chính các anh đọc lên, kế được tập thể cùng nghiên cứu, bổ khuyết, và thông qua nếu bản tự khai thật sự đã đạt yêu cầu." Tới đây Thịnh lại ngưng, phần như để lấy hơi, phần như để ôn lại bài bản. Hắn tiếp, "Hẳn ở đây thế nào cũng có những anh dây mơ rễ má với nhau từ thời Mỹ nguỵ, có thể là bạn học của nhau, có thể là gia đình từng quen biết nhau, có thể là láng giềng của nhau, có thể đi lính cùng khoá, hoặc ở cùng đơn vị trong thời gian thi hành tội ác lùng diệt cách mạng bắn giết nhân dân; thế nên, nếu như các anh nhận biết được bạn mình có gì lấn cấn trong bản tự khai thì phải thẳng thắn lên tiếng sửa sai liền. Chớ nghĩ đó là những hành động không tốt. Bây giờ đổi đời rồi. Các anh phải học nguyên tắc sống của cách mạng. Phải nhớ đối với cách mạng, các nguyên tắc về đạo đức, về lòng thương yêu, về những mối quan hệ giữa người với người vân vân đã hoàn toàn ly khai với các nguyên tắc lạc hậu lỗi thời của chế độ cũ. Phải nhớ chủ nghĩa cộng sản đem con người đến mức tiến bộ như ngày nay chính nhờ ở những nguyên tắc mới, những ý niệm mới cấu thành tư tưởng mới hiện thực và ưu việt. Bây giờ tôi chưa có thì giờ lên lớp với các anh nhiều về vấn đề này. Mai đây, khi sống lâu ngày dưới xã hội mới tốt đẹp, các anh sẽ dần dần nhận ra. Tôi chỉ tóm tắt rằng, để đạt yêu cầu trong lần thông qua bản tự khai hôm nay, các anh phải hết sức phấn đấu tránh dựa trên những nguyên tắc cũ để phân biệt bản chất và hiện tượng. Làm thế sẽ sai bét cả. Ðấu tranh sai trái, thú nhận cái lỗi của mình, vạch ra cái lỗi của người trước tập thể là nghĩa vụ cao quý của mọi người. Nó chẳng những giúp cải thiện chính ta, cải thiện thêm một người bạn, mà còn góp phần tích cực xây dựng những con người mới xã hội chủ nghĩa cho ngày mai như bác đã dạy."

Thật bất ngờ, vừa nói tới đây, Thịnh chỉ ngay một người ngồi gần hắn, hỏi:

"Anh, anh tên gì?"

Người bị hỏi là khối phó Ðỉnh. Anh đáp:

"Dạ tôi là Ðỉnh."

"À anh Ðỉnh, thế anh có nắm vững những lời tôi vừa nói không? Anh có biết nguyên tắc nghĩa là gì không?"

Ðỉnh cố nén bực:

"Thưa tôi chỉ biết sơ sơ."

Tên quản giáo giơ hai tay ôm lấy đầu. Hắn nói:

"Hiểu sơ sơ là chưa đạt yêu cầu. Trong xã hội ta, một khi nói hiểu là phải hiểu thật vững vàng, không thể hiểu một cách lơ vơ lờ vờ như người say thuốc lào được. Tôi nói thêm để các anh nắm vững vấn đề. Trong xã hội ta, khai báo sự sai trái của một cá thể hay của cả một tập thể là nghĩa vụ của mọi người. Ngày xưa các anh cho đó là hành động xấu xa, là đi guốc vào đời tư người khác vân vân và vân vân. Ðấy chẳng qua các anh bị nhiễm độc bởi một nền giáo dục ngu dân, ích kỷ, coi cá nhân chủ nghĩa như là cứu cánh của cuộc sống. Ngày nay nền giáo dục ấy đã cáo chung. Ta tiến bộ chưa đủ, ta còn có nghĩa vụ giúp cả cha mẹ, vợ con, anh em, bạn bè, láng giềng của ta cùng tiến bộ nữa mới được. Muốn như thế ta phải can đảm, phải thẳng thắn, phải sẵn sàng đấu tranh sai trái, và phải thấm nhuần ý nghĩa câu ‘mình vì mọi người, mọi người vì mình.’"

Thốt nhiên ai nấy đều kinh ngạc vì trong đám tù bật lên một câu hỏi khá lớn:

"Thưa anh, nếu như tôi phát hiện được sự sai trái của quản giáo hay bất cứ cán bộ, chiến sĩ cách mạng nào, tôi có được phép đem ra đấu tranh sai trái trước tập thể không?"

Cả hai quản giáo đều khá bối rối trước câu hỏi quá bất ngờ của một tên tù. Thịnh vội hỏi:

"Anh tên gì nhỉ?"

Trả lời:

"Dạ tôi tên là Nguyễn văn Hảo."

Ai cũng lấy làm lo cho cái nhà chị Hảo này. Hảo là một sĩ quan cấp thiếu uý, người miền Nam, tính tình nhu mì như con gái. Ở với nhau một thời gian anh em đặt vấn đề có thể Hảo lại cái. Từ dáng đi, cách ăn nói nữ tính nhiều hơn nam tính. Sống trong tập thể tù nhất nhất cái gì cũng phải chạy đua theo tiếng kẻng, riêng Hảo luôn thong thả, khoan thai, đặc biệt những lúc "chị" đi tắm. Chiều lao động về, ai nấy đều nhào ra giếng đứng tắm truồng với nhau, riêng Hảo thì khác. Chị len lén tìm đến cái giếng ít nước không ai thèm tắm, múc lên, gạn từng miếng và đổ vào một thùng đại liên rồi đem thùng giấu ở đầu chỗ nằm. Khi màn đêm buông xuống chị mới đem thùng nước ra cái conex gần hàng rào tắm rửa kín đáo. Bọn tù khối 2 đã lắm đứa từng rình "nàng" tắm. Ngày kia có đứa đã được nhìn thấy trọn vẹn tấm thân nàng, hô hoán lên, "Nó có đầy đủ cả và coi mòi còn kiện tướng hơn cả của tao!" Khi sự phanh phui được loan truyền, Hảo bỏ luôn bữa cơm chiều, rút vào một góc tối ngoài chái nhà khóc thút thít như một cô gái bị hạ nhục. Chẳng biết hôm nay chị cao hứng thế nào mà lại nhét ngay một cái xú-cheng vào họng cán bộ quản giáo như thế.

Dù sao câu hỏi của Hảo đã như mũi tên cắm sâu vào tai hai tên quản giáo, muốn nhổ ra cũng không được nữa.

Thịnh liếc nhìn Cư thầm hỏi ý. Cư hơi nhíu mày, bẻ bão tay rồi ậm ừ nói:

"Anh Hảo hỏi thế cũng có lý của anh ấy. Tuy nhiên nhân đây tôi cũng nhắc nhở các anh thêm một điều: Các anh cần phải ý thức cho đúng vị trí của mình. Hiện tại các anh chỉ mới là những cải tạo viên, có nghĩa chỉ mới có nhiệm vụ phấn đấu học tập lao động cải tạo tốt, giúp đỡ bạn bè chung quanh cùng học tập lao động cải tạo tốt; kỳ dư, những việc khác đương nhiên các anh sẽ có quyền một khi đã được cách mạng công nhận tốt, cho phục hồi quyền công dân, được cho về phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội. Lúc ấy các anh mới được hưởng quyền làm chủ tập thể, có nghĩa là được hưởng quyền phê phán các thành phần quản lý, tức là các thành phần cán bộ và viên chức nhà nước." Cư nhìn xuống Hảo với nụ cười khó hiểu, rồi hỏi, "Sao anh Hảo, anh có nhất trí không?"

". . . !"

"Thôi được, rồi chúng tôi sẽ làm việc với anh sau. Giờ chúng ta bắt đầu đi vào công tác chính của ngày hôm nay. À, thế tổ trực đã lo cơm nước sẵn sàng chưa đấy, anh khối trưởng?"

"Dạ đã xong."

‘Thế thì tốt."

Thịnh quay sang bàn nhỏ với Cư, lát sau hắn nói:

"Như quản giáo Cư đã gợi ý cho khối trưởng, chúng ta sẽ chia khối làm hai bán khối. Bán khối 1 từ tổ 1 đến tổ 6. Bán khối 2 từ tổ 7 đến tổ 12. Trước khi bắt tay vào việc, tôi nhắc lại mục đích yêu cầu của buổi thảo luận sáng nay để các anh nắm cho vững. Vậy mục đích sáng nay là gì? Là tập thể thông qua bản tự khai của các anh. Yêu cầu là gì? Là các anh phải có thái độ nghiêm túc, thành khẩn, thẳng thắn và tích cực trong thảo luận. Các anh phải ý thức cho đúng tầm mức quan trọng của công việc làm sắp tới đây. Nó ảnh hưởng cụ thể đến sự ở hay về của các anh. Các anh có nghe rõ cả không?"

"Rõ!"

"Thế thì tốt. Như tôi vừa quy định, bây giờ các anh chia đôi khối ra và ổn định bán khối của mình. Khẩn trương và im lặng."

Khối phó Ðỉnh phụ trách bán khối trong nhà. Khối trưởng Trai bên ngoài. Hai tên quản giáo đi tới lui kiểm soát. Cuộc bới móc và đấu tố nhau được nguỵ trang dưới mỹ từ "thông qua bản tự khai trước tập thể," bắt đầu.

Giọng bác sĩ Ðỉnh, "Bây giờ ta theo thứ tự từng tổ. Yêu cầu anh tổ trưởng tổ 1 đọc bản tự khai trước."

Tổ trưởng tổ 1 tên Khải. Anh cao và gầy như cây sào. Sự sắp xếp gãy gọn của một người có bằng cử nhân khoa học, sĩ quan biệt phái bộ Giáo Dục, đã giúp bản tự khai của anh thứ tự lớp lang từ đầu chí cuối, không có gì đáng mổ xẻ khi anh khẳng định, "Tôi sinh trưởng ở miền Bắc nhưng lớn lên ở miền Nam. Từ bé chí lớn tôi chỉ lo học. Học xong thì bị lệnh tổng động viên chi phối sau trận Mậu Thân như hầu hết các bạn hiện diện ở đây. Tôi rời quân trường một thời gian ngắn thì được biệt phái trở về dạy học. Tôi dạy toán, ngoài ra không dính dáng gì đến các môn văn, sử. Bố tôi là công nhân hãng bia. Mẹ tôi may vá. Ông bà tôi mất từ hồi tản cư vì Tây dội bom."

Tiểu sử một anh nhà giáo tất nhiên không có gì quá hấp dẫn với hai tên quản giáo. Khải, do đó, được thông qua tương đối dễ dàng.

Khối phó Ðỉnh, "Mời anh kế tiếp."

"Tôi là Trúc, sinh ngày tháng năm. . . tại. . . . Cấp bậc thiếu uý, làm việc tại cục Mãi Dịch." Như cốt để hai tên quản giáo hiểu cục Mãi Dịch là gì, tránh sự thắc mắc tuyệt nhiên không có lợi, Trúc đi một đường dông dài diễn giảng, "Cục Mãi Dịch là nơi tổ chức sắp xếp những cuộc đấu thầu và mua bán cho quân đội những hiện vật ngoài thị trường tự do. Riêng tôi, dù làm ở cục Mãi Dịch, nhưng không giữ chức vụ nào liên quan tới những việc đó. Tôi chỉ phụ trách mỗi việc lo mời ca sĩ hát hò mỗi khi đơn vị có lễ lạc."

Tên quản giáo chen vào:

"Thế ra anh là sĩ quan chiến tranh chính trị?"

Trúc hơi mất bình tĩnh:

"Ấy thưa không. Tôi xuất thân trường chính. . ." Trúc tính nói chính trị kinh doanh, sực nhớ chữ chính trị, vội chữa, "trường kinh doanh, có nghĩa dạy làm ăn buôn bán. Vợ tôi là Lệ Thủy, đào hát cải lương, nhờ đó tôi quen biết khá trong giới ca nhạc Sài Gòn. Cục trưởng của tôi thấy vậy cho tôi cái chân chạy liên lạc ca sĩ. Cô A hát hai bài mình trả bao nhiêu, anh B hát một bài mình trả bao nhiêu. Miễn sao lễ lạc được tổ chức tốt, và sự tiêu pha hợp lý, không quá tốn kém cho đơn vị."

Với lối lý luận con cà con kê, thêm vào bản tính Trúc hiền lành, không ân oán với ai, thành thử Trúc qua mặt được hai tên quản giáo khá dễ và được thông qua mau lẹ.

"Mời anh kế tiếp đọc bản tự khai."

"Tôi là Tứ, Quánh Tứ. Sinh ngày tháng năm. . . tại. . . Cấp bậc trung uý. Chức vụ hoa tiêu trực thăng huấn luyện. . ."

Vĩnh thầm đếm thấy còn vài người nữa đến phiên anh. Bất giác anh em trong phòng, trừ người đang phát biểu, đều im phắc lắng nghe bên ngoài. Họ đang giết nhau!

Giọng Trương Thanh Long, "Tôi nằm gần anh Minh. Ðã có lần anh nói với tôi thế này. Mỗi chiều tao đứng nhìn núi Bà Ðen tao cứ sôi gan lên. Mới hôm nào tao đánh A.37 ở đó và tụi nó banh xà rông sắp lượt. Từ trên cockpit nhìn xuống tao thấy chúng nó thằng phơi xác thằng chạy như vịt. Phi vụ cuối tao đánh sáng 28 tháng tư, ít lắm tao cũng thịt tụi nó hơn trăm." Sau khi kể lại đầy đủ những lời tâm sự của Minh trước mọi người, Long tiếp tục tố giác, "Thế mà bây giờ trong bản tự khai vừa đọc, tôi không hề thấy anh Minh đá động gì đến điều này."

Trương Thanh Long nhận là giáo sư biệt phái. Lợi dung có bà con chi đó với khối trưởng, Long hay móc ngoặc vệ binh áp phe buôn bán vặt, từng thuổng gạo của bếp, nhất là hay léng phéng sang khu nữ tù và trở về với nhiều câu chuyện phóng đại nhảm nhí. Vì thế hắn được anh em phong biệt hiệu "Long giáo gian." Còn Minh, Trần Trọng Minh, trung uý phi công A.37. Anh ruột Minh cũng là sĩ quan phi đoàn trưởng với cấp bậc trung tá. Tính Minh nóng nảy, gần với du côn, thích giải quyết bất đồng với anh em bằng quả đấm, vì thế lúc đầu không ai ưa. Biệt danh "Tí quạu" anh em đặt cho Minh phần nào phản ảnh tính khí của anh ta.

Dù sao anh em trong ngoài đều thầm oán sự độc ác của Long.

Giọng tố giác của Long vẫn đều đều, "Anh Minh còn phát ngôn linh tinh nhiều điều phản động hơn thế. Anh từng nói anh không sợ thằng nào trên đời này hết. Thằng Trần văn Trà mà gặp anh, anh thoi vỡ mặt."

Hai tên quản giáo thấy câu chuyện coi mòi nghiêm trọng đều ra bán khối 2 đứng coi. Bên trong không có quản giáo, anh em bán khối 1 tranh thủ một dịp bằng vàng, chỉ không hơn dăm phút thông qua hai người.

Bên ngoài có giọng quản giáo Cư, "Sinh hoạt như thế mới là sinh hoạt. Ðầy khí thế đấu tranh. Cách mạng rất biểu dương những người trung thực và can đảm như anh Long. Riêng anh Minh, nếu anh có khuyết điểm cũng cứ yên tâm. Nói cho cùng các anh ngồi đây ai mà chẳng có tội. Nếu có xử bắn thì tội nhẹ như anh Long cũng phải một viên, còn nặng như anh Minh thì năm bảy viên, mười viên. Nhưng cách mạng đã quyết không xử tội chết các anh mà chỉ tập trung cải tạo, vậy các anh cứ yên tâm và làm theo đúng yêu cầu của cách mạng là tốt nhất." Hắn quay sang Minh, "Bây giờ đề nghị anh Minh cầm bản tự khai lên tiểu đoàn làm việc riêng với tôi. Chúng ta sẽ bàn đến những thiếu sót trong bản tự khai của anh. Các anh khác cứ tiếp tục sinh hoạt dưới sự kiểm tra chung của đồng chí Thịnh. Và nhớ tiếp tục phát huy sự trung thực và can đảm trong đấu tranh sai trái như của anh Long. Phải như thế mới đạt yêu cầu của cách mạng."

Minh đứng dậy và không biện bác một lời. Tay cầm tờ tự khai, anh lẽo đẽo đi theo quản giáo Cư lên tiểu đoàn.

Không khí cả khối chìm xuống như cùng chịu tang việc gì. Rồi việc đọc bản tự khai tiếp diễn. Lúc quản giáo Thịnh quay trở vào bán khối 1 thì đến lượt khối phó Ðỉnh đọc bản tự khai của anh ta. Vừa dợm giọng, Ðỉnh đã bị Nguyễn văn Tô tự Ba Tô giơ tay xin có ý kiến lúc thấy quản giáo vừa ngồi xuống bệ cửa. "Tôi có ý kiến," Tô nói. "Noi gương tích cực đấu tranh sai trái của anh Long, tôi đề nghị chúng ta đọc lại bản tự khai từ anh Bính. Từ nãy tôi nhận thấy chúng ta đã thông qua vài người một cách hết sức tiêu cực, lấy lệ."

Cả đám chửi thầm trong bụng vì sự lấy điểm trắng trợn của Ba Tô. Quản giáo Thịnh lấy làm lạ quay hỏi Ðỉnh:

"Anh trụ trì bán khối này, khi nãy vắng mặt tôi, anh làm việc ra sao để anh em phải kêu ca như thế?"

Ðỉnh bình tĩnh đáp:

"Tôi không rõ anh Tô muốn đọc lại vài bản tự khai vì lý do gì. Từ đầu đến giờ anh em trong này đều làm việc có thứ tự và nghiêm túc. Khi một người đọc xong bản tự khai, tôi đều hỏi trước tập thể có ai phát hiện được điều gì sai trái hay thiếu sót không, và nó chỉ được thông qua khi tập thể đồng ý cho thông qua."

Vì Thịnh là quản giáo mới, không biết Ba Tô là gà của Cư, nên hắn quay sang Ba Tô hỏi với giọng bực mình, "Anh đã biết là không tốt, sao ban nãy anh không phản đối, đợi qua đến ba bốn người anh mới kêu ca là làm sao?" Ba Tô ú ớ không biết đối đáp thế nào. Thấy bộ mặt Ba Tô vừa trơ vừa bóng, có lẽ Thịnh cũng không thiện cảm cho lắm, thành thử hắn chiếu cố Ba Tô luôn, "Thôi được, giờ anh đọc bản tự khai của anh tôi nghe thử."

Nguyễn văn Tô như mèo bị cắt tai. Hắn cầm bản tự khai lên, thoáng liếc nhanh một vòng xem có ánh mắt nào hận thù mình không, rồi mới đọc, "Tôi là Nguyễn văn Tô, sinh ngày tháng năm. . . tại. . . Cấp bậc trung uý trợ y. Ðơn vị. . . Cha tôi chết vì đi làm cách mạng chống Tây. Ông tôi chết vì đi làm cách mạng chống Tây. Vợ tôi và gia đình vợ tôi đều thuộc thành phần nông dân. . ."

Tô làm một hơi dài. Không chi tiết nào trong tiểu sử đời hắn mà hắn lại không cố nhét vào tí hơi hướm cách mạng, tí giai cấp bần cố. Ðọc xong một tiểu sử chi ly dài gần mười phút, Tô nhìn quản giáo, rồi nhìn mọi người hạ giọng khiêm tốn, "Thưa các anh, đó là tiểu sử đầy tội ác với cách mạng, với nhân dân của tôi. Tôi biết tôi là kẻ có tội. Tôi đã đi ngược lại con đường oanh liệt của cha ông, đi làm tay sai cho Mỹ nguỵ. Một tiểu sử đầy tội ác như thế, dù tôi có cung khai thành khẩn, nhưng hẳn thế nào cũng có những sai sót. Tôi thành thật xin được tập thể nghiên cứu và bổ khuyết nó theo đúng yêu cầu của cách mạng."

Bộ mặt hèn hạ của Tô chẳng ai muốn đếm xỉa tới. Nó muốn nói hươu nói vượn gì mặc kệ cha nó. Nhưng trong tập thể không tránh được một vài kẻ tiểu tâm, không nghĩ việc vạch áo cho người xem lưng là việc chẳng tốt đẹp gì, mà chỉ nghĩ: mày đã chơi ông thì có dịp ông chơi lại cho mày biết tay. Một trong những kẻ ấy đã lên tiếng: Trần văn Tuấn tự Tuấn chuột.

Tuấn là sĩ quan trẻ, rất trẻ, tuổi độ hai mươi hăm mốt. Trông cu cậu không ai tin cu cậu từng là một cấp chỉ huy. Từ vóc dáng đến tính tình đều nhỏ mọn. Dù sao bản tính Tuấn không ác độc. Nó điên điên thì đúng hơn. Nhưng chính cái điên điên ấy mới là khổ cho anh em. Hễ cứ thấy chướng tai gai mắt là nó đem anh em ra mổ tận tình trong những buổi họp khối; tai hại hơn, nó mổ luôn cách mạng khi cao hứng. Khối trưởng khối phó rất là phiền lòng về nó. Nhớ dạo khung bắt mỗi khối bầu một người cầm càn, Tuấn đã ngang nhiên phát biểu, "Ở đây có ai làm cách mạng đâu mà biết bài hát cách mạng." Hôm nay cột ăng ten Ba Tô vô phúc bị Tuấn chuột hỏi thăm sức khoẻ.

Tuấn giơ cao tay ngay khi Ba Tô vừa dứt tiếng. Nó được phép nói, và nó nói, "Căn cứ trên bản tự khai của anh Tô, tôi có ba vấn đề đặt ra để xét lại sự thành khẩn khai báo của anh ấy. Thứ nhất, anh Tô khai anh là một sĩ quan trợ y thì điều này đã sai với điều anh nói với anh em lúc còn bên trại L4T1. Hồi ấy, như mọi người ở đây biết, trong lần tự giới thiệu làm quen trước khối, anh Tô tuyên bố anh là một bác sĩ quân y. Tại sao hôm nay anh lại tự hạ anh xuống mức một sĩ quan trợ y? Nhìn vào sự kiện, tôi xin đào sâu và phân tích để tìm ra cái nguyên nhân khai man của anh Tô như sau: Anh Tô muốn chạy tội! Anh dư biết một ông bác sĩ quân y tội ác nặng hơn một sĩ quan trợ y. Cụ thể là anh Ðỉnh khối phó khối ta. Tôi tin chắc trong quá khứ anh Ðỉnh đã phạm muôn ngàn tội ác với cách mạng nhờ vào cái thẩm quyền bác sĩ của anh ấy."

Khối phó Ðỉnh giãy nảy vì tự dưng bị Tuấn lôi vào trận với lời buộc tội cực kỳ nặng nề. Mặt anh tái xanh vì giận nhưng cố nhẫn nhịn. Thế nhưng cây muốn lặng gió chẳng đừng. Tuấn quay sang bác sĩ Ðỉnh hỏi luôn:

"Tôi nhận định như thế đúng hay sai, anh Ðỉnh?"

Ðỉnh cáu điên người, tuồng như không kẹt có tên quản giáo chắc là anh đã nhảy xổ đến thoi vào mặt thằng oắt con mấy thoi rồi. Thay vào, lấy hết bình tĩnh, anh đáp:

"Tôi không có đủ thẩm quyền khẳng định giữa một bác sĩ và một trợ y tội ác ai nặng hơn ai. Cái đó tuỳ vào sự xét xử của cách mạng."

Tên quản giáo không can thiệp, chỉ gật gù.

Tuấn bỉu môi và với giọng điệu thật ngang ngạnh, nó bảo:

"Thôi được, anh chưa tiến bộ nhiều nên chưa dám công khai nhận tội ác của mình. Tôi xin trở lại với vấn đề của anh Tô vậy. Tại sao mới đầu anh Tô xưng bác sĩ, giờ chỉ còn trợ y? Ðây là điều gian dối có ý đồ, có tổ chức. Thứ hai, anh Tô khai rằng cha ông anh đều chết vì chống thực dân Tây. Ðiều này lấy gì làm chứng? Trong bản tự khai không thấy nói cha ông anh chết trong trận nào, ngày tháng năm nào, cũng chẳng nói rõ mồ mả chôn đâu vân vân và vân vân. Mập mờ như thế tôi thắc mắc lắm. Tôi vẫn có thể nghĩ rằng biết đâu cha ông anh lại chính là những kẻ theo Tây chống phá cách mạng và bị cách mạng trừng trị. Thứ ba, anh khai vợ anh là một nông dân. Không bao giờ có chuyện này xảy ra ở miền Nam. Một bác sĩ như anh, hay như anh Ðỉnh, anh Tuyên không bao giờ có can đảm yêu đương rồi cưới làm vợ một cô nông dân chân lấm tay bùn. Man khai hoàn toàn. Anh khai như thế chẳng qua giờ thấy sang bắt quàng làm họ, muốn dây tí vô sản cao quý vào tiểu sử đầy tội ác của anh mà thôi. Vậy tôi đề nghị tập thể khối nghiên cứu và buộc anh Nguyễn văn Tô phải làm lại bản tự khai từ đầu."

Tô chết lặng. Nhưng hắn làm gì được trước cái lập luận vững chắc ấy, dù hắn thừa biết Tuấn chuột có tí máu điên trong người. Con gà của quản giáo Cư càng tê tái hơn khi tập thể chưa ai lên tiếng thì chính quản giáo Thịnh đã lên tiếng giùm. Hắn bảo, "Thay mặt khung tôi biểu dương anh Tuấn và xác nhận anh Tô đã khai man. Cách mạng sẽ xét lại trường hợp anh Tô. Giờ anh Ðỉnh tiếp tục đọc bản tự khai."

Buổi trưa khi giờ phát cơm đến tù chỉ có mười lăm phút để ăn. Ai cũng trợn trạo cố nuốt cho xong hai bát cơm hẩm với vài cọng muống già chấm nước muối. Một giờ trưa tất cả phải trở về vị trí cũ để đi cho hết đoạn đường Núi Sọ của thời đại mới.