(LATIN 3 æ,ø,¶,¼,ý)

Profo. Jozefo J. Lunazzi

Dum la  Þtata Renkontiøo de Þtato San-Paýlo, en Sorokabo, okazis en la 30-a marto de 1997 Ronda Tablo pri la temo "Eldonaj kaj Aýtoraj Rajtoj en Esperantujo".  Kunordigata de Profo. Jozefo J. Lunazzi, partoprenis øin Dro. Alcyr Guedes de Almeida, Inø. Gilbert Ledon, Dro. Osvaldo Pires de Hollanda kaj publiko.

La intenco de tiu Ronda Tablo estis kunigi fortojn por koni pli kaj konsciigi pri la graveco de la temo, sen kredi atingi kompletan gradon de informadon.

Dro. Lunazzi komencis per mencio al la þanøo de la leøo rilate al tiu afero, ekde la tempo de Gutenberg øis la nuna informadika epoko.  Pri tio, Dro. Alcyr  rakontis du historiajn sintenojn, unu kiu postulas la intelektan kreaøon kiel posedaøo de la homaro (kiel Proudhom manifestis, ekz.) kaj alia, kontraýa kaj akceptata de la nuna leøo, kiu deklaras øin kiel varo, apartenanta al la aýtoro øis sia morto kaj al sia familio øis 40 jaroj poste.  Li informis pri la aktuala leøo pri la temo, leøo No. 1988, fakte ne tiel aktuala æar estas de la jaro 1973.  Øi punas, ekz., la malrespektadon de la aýtoraj rajtoj, per 3 monatoj øis unu jaro karcere,aý monpuno de $Cr 2.000-7.000, kaj per 1-4 jaroj karcere aý Cr$ 10.000-50.000 punas la kopiadon de markoj kaj simboloj.

Inø. Ledon manifestis sian opinion : aýtorrajto estas transdono de valoroj, kaj diris ne koni iun esperantiston, kiu sukcesas vivi nur per ricevado de la mono de rajtoj.

Komparis ankaý la afero al la patentoj, kiun li konas pro sia teknika kaj komerca agado, kaj rakontis ke oni povas iom þanøi la aferojn por eviti konfliktojn dum la uzado de similaj ideoj.  Sed li komprenas ke la aýtoro devas iom ricevi pro sia laboro.

S-ino. Cecilia Caramez rakontis pri la problemo elsendi muzikon en la tradicia sabata programo de Radio Sorokabo, kaj tio enkondukis la partoprenantojn al al konscio pri la malfacilo obteni permeson de eldonistoj kaj aýtoroj pri kiu oni ne konas adreson.  Eæ la landon kie ili vivas (se fakte ankoraý vivas) oni ne konas.

Dro. Osvaldo rakontis pri sia volo traduki al E-o libron de aýtoro de la 15a jarcento, sed li legis en la libro frazon: "Estas malpermesita la reproduktado de tiu æi libro", kaj timas fari la laboron.

El la publiko, Aloisio Sartorato rakontis pri kazoj kie la eldonisto kontraktis la rajton eldoni sed nenion eldonis, malebligante tiel la disvastigadon de la verko.  La parolanto Aloisio konsilis bone rezoni antaý ol subskribi kontrakton.

Lunazzi aldonis informojn pri aliaj leøaj sed ne etikaj kazoj, kiel la apero de la aktoro Chaplin kiel propagando por banko, aý la uzado de la 9-a simfonio de Beethoven por vendi ion.   Ankaý, la malpermeso aperi en interreto bildoj kaj teksto omaøante Vinicius de Morais, aý la rajton de la Brazila Asocio de Verkistoj kolekti de æiu brazila eldono monan procenton pro klasikaj (antikvaj) verkoj.  Tiel la familio, entrepreno aý faka asocio agas klare kontraý la ideo de la aýtoro kaj malfaciligas la disvastigadon de liaj ideoj.

Li konsideras vera ankaý ke, simile al la patentoj, la defendo de gravaj monaj interesoj, pro sia kosto, apartenas efike nur al la grandaj entreprenoj.  Surbaze de la informoj diskutataj, li proponis disvastigi en Esperantujo, kiel peto, la ideon liberigi por la lingvo Esperanto la uzadon, kopiadon kaj disvastigadon de æiu propra verko, klare enskribante tion en la verko mem.  La efiko de E-o multobligos tiel, kiel montras, ekzemple, la grandan kaj rapidan disvastigadon de la komputila kurso kaj literaj fontoj faritaj en nia medio de Adonis Saliba.  Se eventuale la aýtoro ne akceptas tiun ideon, li povas almenaý akcepti iun proksiman formulon, kiel liberigi nur parto de la verko, aý nur "por malriæaj institucioj", aý kelkaj difinitaj "malriæaj landoj".

La propono emas konsciigi ankaý pri la afero ne vere ekzisti unu klara, nura internacia leøo por facile defendi la menciitajn rajtojn, almenaý por la novaj informadikaj medioj, kiuj ebligas rapide eldoni, kopii, disponigi kaj sendi intelektan materialon el unu flanko al la alia en la mondo.  Kaj ne forgesi la etikan fakton informi al la publiko pri la origino de la materialo, kaj al la aýtoro pri la uzado de sia verko.

Sekve, s-ino. Symilde Ledon oferis la helpon de BEL por disvastigi la proponon inter la samideanoj el Brazilo por ekhavi de ili subskribon al la ideo en la 33a Brazila Kongreso de Esperanto, kaj poste disvastigi la ideon internacie.  Tial aperas tiu æi artikolo al kiu mi devas aldoni kelkaj komentoj faritaj de Sro. Gersi Bays dum simila ronda tablo okazita en Kutritibo dum la 33a BKE .
Sro. Bays, kiel grava eldonisto por Esperanto, rimarkis ke æiam ricevis helpon de aýtoroj, kiuj donacas siajn rajton por sia eldono "Fonto".  Tiel li obtenas per bone vendeblaj libroj kiel "Gerda Malaperis", ekz., monon por eldoni aliajn, kelkaj tre gravaj kaj grandaj, kiel ekz. "100 Jaroj de Soleco" aý "La Dia Komedio".  Iam sciis pri nepermesita eldono de "Gerda" kaj eæ pri sia disdono per interreto.  Tiel, li estas kontraý liberigo de eldonaj kaj aýtoraj rajtoj, por subteni la eldonistoj.
Li donis ankaý bonan ekzemplon pri la malfacileco  trovi aýtoron:  por "100 Jaroj de Soleco" li informis al la tradukisto, kiu loøas en Venezuelo, pri adreso de la aýtoro Garcia Marquez en Hispanio.  Letero iris do de Venezuelo al Hispanio petante la senpaga uzado de la rajtoj, sed øi ne sukcesis atingi la aýtoron kaj oni devis sendi leterojn al aliaj indikitaj adresoj de la fama Nobel premiito en:  Kubo, Kolombio, Meksikio.  Dumtempe Sro. Bays legis en 1/4urnalo pri akcidento kiu Garcia Marquez havis trudante lin resti semajnoj en hospitalo en ¡Karakas!, proksime do de kiu estis seræanta lin.  Pro kelkaj tagoj oni malfruis la kontakton, kaj tiu longa historio bone finis poste.  ¡Imagu do kiel malfacile povus esti trovi familianojn de mortitajn ne famajn eldonistojn aý verkistojn! .
Alia informo kiun li donis rilatas al la kontrolo kiun la aýtoro volus fari de la kvanto de ekzempleroj eldonitaj: laý Sro. Bays tute ne eblas nombri la ekzempleroj, pro sia granda kvanto.
Mi fermas tiun artikolon petante al æiu samideano kiu povos aldoni informoj aý komentoj pri la afero sendi leterojn al "Brazila Esperantisto" por permesi la legantoj havi pli kompletan opinion pri la afero kaj eventuale subskribi dokumenton pri øi.

Jozefo J. Lunazzi  - Kampinaso 1997.08.04

-------------------------------------------------------------------------------------------------------
> Nun ke øi aperas interrete, mi  aldonas al tiu teksto, la eblecon vidi artikolon el la brazila  revuo "VEJA" kiu pritraktas la malbonan agadon de kelkaj familianoj de aýtoroj kontraý la disvastigado de la verko de ili.

KLAKU LA  BILDON.