Die JJ Potgieter Manuskrip

Ladysmith word ontset

Die Britse bevrydingskolom, onder die bevel van Buller, het kamp suid van die Tugelarivier opgeslaan, omtrent 15 myl van Ladysmith. Hulle het hul opmars op 15 Desember begin. Die Boere het vir hulle gelê en wag, goed ingegrawe aan die ander kant van die Tugelarivier. Buller het aan sy magte opdrag gegee om in drie kolomme te marsjeer, maar chaos het ontaard toe hulle nie die drif deur die Tugelarivier kon vind nie. Hulle was geforseer om na die kamp terug te val, nadat hulle groot verliese gely het; 143 gedood, 755 gewond en 240 gevang. Hierdie nederlaag het soveel verleentheid vir die Britte tuis veroorsaak, dat Buller ontslaan is van sy taak as hoofbevelvoerder van die magte in Suid Afrika, en gelos is om op die opmars in Natal te konsentreer. Lord Roberts is toe as sy opvolger as hoofbevelvoerder aangestel.

Die volgende groot veldslag het op 5 Januarie 1900 plaasgevind toe Joubert die dorp met 4,600 man aangeval het. Die Boere het swaar verliese gely en was goed verslaan by Middelkoppies. Buller se mag was teen díe tyd reeds tot 30,000 man versterk. Hulle het die Tugelarivier op 17 Januarie oorgesteek. Die Boere het oorwinnings by die Tugelarivier, en later by Spioenkop en Vaalkrans gehad. Buller se magte het egter die Boere in getalle oortref en uiteindelik die Boere by Colenso op 17 Februarie 1900 oorwin. Die finale bevryding van Ladysmith het op 28 Februarie gekom, 119 dae na die begin van die beleg.

Nadat die Boere by Ladysmith oorwin was, het hulle terug geval tot by Biggarsberg, tussen Ladysmith en Dundee. Buller is opdrag gegee om in Ladysmith te wag en kragte te herwin. Nadat die Britse magte hulself weer herorganiseer het, het hulle die opmars na die Transvaal op 9 Mei hervat. Teen hierdie tyd was die Boere ook reeds by Kimberley verslaan en die opmars na Bloemfontein was goed onderweg.

Jacobus Potgieter was vir ongeveer 2 maande in die Natal kommando, toe die vyand met die magtige weermag teen hulle uit beweeg het. Buller het die 7,000 Boere op 14 Mei sonder probleme by Biggarsberg uitoorlê, met slegs 5 gewondes. Generaal Joubert het siek geword en op 27 Mei gesterf. Hy is deur Generaal Louis Botha opgevolg. Die vyand het hulle tot by Laingsnek terug gedryf. Daar het Generaal Botha loopgrawe op die grens tussen die Transvaal en Natal laat grawe. Daar het hulle die vyand vir ‘n tyd terug gehou, maar die vyand het uiteindelik hul posisies omsingel en hulle terug geforseer. Buller het die Boere sonder meer op 12 Junie omvleuel en voort gegaan om die spoorlynverbinding tussen Transvaal en Natal te herstel.