GRESKE OG ROMERSKE GUDAR

Gudar på   A

Forfatta av Aslak Nedregård

Til Framsida

Gresk

Romersk

ACANTHA

AGAMEMNON

ALTHAIA

APOLLON

ASTERIA

ABEONA

ANNONA

ACHELOOS

AGENOR

AMALTHEA

ARACHNE

ASTRAEOS

ABUNDANTIA

ANTEVORTA

ACHILLES

AGLALIA

AMAZONENE

ARCAS

ATALANTA

ACCA LARENTIA

AQUILO

ACRISIOS

AGLAUROS

AMFITRITE

ARES

ATENE

ADEONA

ARADIA

ACTAEON

AIAKOS

AMFITRYON

ARGES

ATHENE

AEACUS

ASCANIUS

ADMETOS

AIGINA

AMON

ARGONAUTANE

ATLANTA

AENEAS

AURORA

ADONIS

AIGYPTOS

AMORINANE

ARGOS

ATLANTIS

AESTAS

AUSTER

ADRASTEIA

AIOLOS

AMUN

ARIADNE

ATLAS

AETERNITAS

AVERNA

ADRASTOS

AJAX 1

ANANCE

ARIES

ATREOS

AETNA

AVERNALES

AEËTES

AJAX 2

ANATOLE

ARION 1

ATROPOS

AMOR

AVERNUS

AEGEOS

ALECTO

ANCHISES

ARION 2

ATTIS

AMULIUS

AELLO

ALEKTRYON

ANDROMEDA

ARISTEOS

AUGE

ANCETA

AËROPE

ALKAMAION

ANTAIOS

ARTHEMIS

ANGERONA

AETHER

ALKESTIS

ANTIGONE

ASIA

ANGINA

AETOLOS

ALKMENE

ANTIKLEIA

ASKLEPIOS

ANGITA

AETRA

ALKYONE 1

ANTIOPE

ASOPOS

ANNA

AFRODITE

ALKYONE 2

APIS

ASTARTE

ANNA PERENNA

ABEONA

Abeona var folkeleg før-romersk vernegudinne for småbarn som gjekk heimanfrå. Ho samarbeidde med ADEONA, som verna barn (skulebarn) på heimveg. Særleg første gang eit barn forlet heimen var det viktig å påkalle Abeona og Adeona til vern.

ABUNDANTIA

Abundantia var ei mindre romersk gudinne for overeflod, rikdom og god lukke. Hennar attributt var cornucopia (overflødigheits-hornet). Ut av dette hornet fløymde det rikdom utan stans - særleg korn og myntar. Abundantia kan likne på gudinner som COPIA, ANNONA og den greske DEMETER. På romerske myntar (i den seinare keisartid) var ofte Abundantia avbileta, med overflødigheits-hornet sitt.

Vi finn att Abundantia i Middelalderen i Frankrike, som Dame Habonde og Noire Dame d'Abandonee.

ACANTHA

Acantha var ei NYMFE - ho var ånda til acanthus-ranken. Ho vart attrå-forfølgd av solguden APOLLON, og for å unnsleppe skapte ho seg om til urteplanten acanthus, som sidan har vakse ved Middelhavet. Det er acanthus-blad som er dekor på kapitelet på joniske søyler. Bilethoggarar og målarar nytta acanthus-bladet mykje - vi finn det også i norsk rosemåling.

I ein av mytane om Acantha påstås det at Acantha var nymfe av hankjønn (han burde vel då heite Acanthos?), og at han var elskaren til Apollon. Deira kjærleik var djup og sterk, og då Acantha døde skapte Apollon han om til acanthus-urten, som ein tydeleg kan sjå er glad i sol. Acanta hadde søstera Acantis, heiter det vidare, som sørgde så ille over bror sin at gudane skapte ho om til ein tistelfink (stillits).

Denne myten er tydeleg propaganda i ein kampanje for å befeste Apollons nye rolle som solgud. Og i denne tidebolken var truleg homosexualitet topp mote innan Apollons presteskap.

ACCA LARENTIA

Acca Larentia var ei gudinne som vart mykje dyrka tidleg i Romas historie. Hennar doble namn tyder på at det er snakk om to gudinner som er slått saman til ei. Det ser ut til at den gamle LARENTIA (også kalla LARA) var jordgudinne og gudinne for avdøde. Ho vart også dyrka som morgudinne og vernegudinne. Det var feira høgtidsdag for ho 23. desember. Denne høgtida vart kalla Larentalia, og då minnest romarane sine avdøde forfedre. Dette gjorde dei altså midtvinters - tida som symboliserte slutten på livet, og også overgangen frå det gamle til det nye år, då gammalt liv tok slutt, og nytt liv byrja. Feiringa av Larentalia gjekk føre seg utandørs - i heilage lundar.

Romarane meinte Larentia var mor til LARENE - romarane sine verneånder, som ein gav mykje akt på i det daglege liv.

Kven var så Acca i dette dobbeltnamnet? HERCULES var den første guddom som romarane adopterte frå gresk mytologi (HERAKLES). I denne Hercules-kulten, som vart innstifta av Romulus,  vart ACCA dyrka som Hercules´ guddommelege hustru. Ho var gudine for kornåkrane, og i somme skrifter vert ho endog framstilt som skapings-gudinne. Acca var ei mektig romersk dronning/gudinne, som ein gang var viktig lekk i eit politisk spel. Romarane ville oppnå fredeleg sameksistens med eit mektigare nabofolk - etruskarane (eller sabinarane?). Acca inngjekk kongeleg/guddommeleg ekteskap med den gamle etruskar-høvdingen Tarutius, på råd frå Hercules (Romulus). Så styrte ekteparet dei to folka i fellesskap, men Tarutius døde etter kort tid, og Acca regjerte vidare åleine. Snart fekk ho seg tillagt den gamle gudinne-tittel Larentia, og vart dyrka som gudinna Acca Larenta - etter sin død representert av ei prestinne.

Tarutius hadde truleg fornamnet Lucius, som tyder "den lysande". Lucius Tarutius er nemnd som mektig kjøpmann, og som stor matematikar, og det er hevda at han konstruerte ein slags astrologisk kalender som etruskarane og andre hadde stor lit til. Var han etruskarane sin høvding som vart dyrka som månegud eller solgud, og som mektig astrolog?

Acca Larentia materialiserte seg som ulvinna som gav die til ROMULUS og REMUS. Denne ulvinna vart også kalla LUPA, og somme har påstått at ho var ikkje ulvinne, men ei prostituert kvinne. Det siste verkar nå mest sannssynleg.

I den romerske mytologien heiter det også at Acca Larentia var kona til gjetaren Faustulus, som fann dei to nyfødte tvillingane Romulus og Remus utsette på ein flåte i Tiber-elva, og som tok dei med heim og fostra dei opp. Og det heiter vidare at Acca Larentia fødte tolv søner sjølv, og at desse sønene grunnla det mektige prsteskapet Arval-brørne (Fratres Arvales), "åker-brørne".

Medlemmane dette presteskapet på 12, Fratres Arvales, vart seinare rekruttert frå dei mektigaste romerske familier, og det var vanleg at sjølvaste keisaren var med her. Dei utførte seremoniar for å gynne jordas fræve, og for å trygge velferda til keisaren og nasjonen. Deira viktigaste rituelle fest vart arrangert i mai, og dei påkalla då gudinna DEA DIA.

I en legende heiter det at Acca Larentia var ei rik kvinne som testamenterte heile formuen sin til folket i Roma. Ho byrja sin karriære som ei lausaktig kvinne som vart elskarinna til Hercules. Seinare gifta ho seg med den mektige Tarutius, og etter hans død testamenterte ho pengane hans til det romerske folk. For denne godgjerninga vart ho seinare æra under den årlege Larentialia-festen.

(Sjå også DEA DIA).

ACHELOOS

Acheloos var før-gresk elvegud, som er best kjent for sin kamp mot HERAKLES, om den vakre kongsdatter DEIANEIRA. Deianeira var datter av den mektige kong Oeneos av dei to rika Pleuron og Calydon i Aitolia. Men dei betre informerte kunne fortelje at vinguden DIONYSOS var den eigentlege faren hennar.

Der var mange fleire friarar, men alle trekte seg då dei fekk greie på at dei måtte tevle med Herakles og den udøyelege Acheloos. Acheloos kunne framtre i tre ulike skap - som okse, som spragla slange, skap - som okse, som spraglete og som mann med oksehovud, med straumar av vatn rennande frå hans ruskete skjegg.leg frå hans ruskete skjegg, og Deianeira ville heller døy enn å gifte seg med denne elveguden.

Først kytte Herakles og Acheloos av sine dådar og slekt. Herakles fortalde om bragdene sine, og at han var son av ZEVS, og Acheloos, som ved denne anledning framstod som okse-mann, sa han var far til alle greske vatn, og ikkje ein heimlaus omstreifar som Herakles, og at alle som vitja oraklet i DODONA ofra til han. Og han anklaga Zevs' mor for ekteskapsbrot. Då vart Herakles arg, og sa han var dyktigare til å slåss enn til å kivast med ord, og så kasta Acheloos si grøne kappe, og dei to rauk ihop i brytekamp. Herakles la Acheloos i bakken, men han slapp unna ved å skape seg om til slange. "Alt i krubba kvælte eg slangar", lo Herakles, og heiv seg etter han. Då omskapte Acheloos seg til okse, og gjekk til åtak. Men Herakles veik kløktig unna, greip oksen i begge horna, og la han i bakken, så hardt at høgre hornet knakk tvert av. Då tree hornet knakk tvert av. Då trakte Acheloos seg skamfull ut av kampen, og gøymde sidan skaden sin under ei hette av pile-kvistar.

Dette er ei symbol-historie som fortel om maktkamp og kulturkamp mellom grekarar og eit førgresk folk. I myten kjempar den greske hero Herakles mot elveguden Acheloos, og den som sigra skulle vinne ei prinsesse. Det er godt mulig at denne tvekampen er ei reell historisk hending - Acheloos utkledd som okse.

Seinare vart denne historiske kamp gjentatt i seremoni-form - ein seremoni som inngjekk som del i det kongelege ekteskaps-ritualet. Prinsen som skulle gifte seg vart kalla Herakles, og han måtte først overvinne oksen og slangen, som represenerte foråret og etteråret. Oksens horn var sete for fruktbarheit, og heilag-prinsen kjempa på liksom med ein dansar eller prest med oksemaske, og i dette ritualet erobra han oksens horn. Til tider måtte kanskje prinsen slåss mot ekte oksar?

Myten kan også symbol-tolkast som ein kamp mot sjølve elva Acheloos. Elva danna eit stort sump-land, som var udyrkbart og sikkert malaria-befengt. Ved felles krefter greidde grekarane å drenere sumpane. Dei grov elvelaupet djupare, så vatnet rann unna., og dei skaffa seg ved dette nytt dyrkbart land. Når dei slik vann over elva, så sa dei at dei vann over elveguden.

Elva Acheloos kan du vitje ennå i dag - ho renn ut ved den greske byen Mesolóngí, i Aitolia.

Acheloos' avbrotne horn vart sidan til cornucopia - "overflødigheitshornet", og det er mange historier om korleis dette gjekk til.

I nokre samanhengar var Acheloos stormgud, og somme har hevda at han var far til SIRENENE. Namnet Acheloos kan tyde: Han som vaskar bort suter.

Acheloos reinsa ein gang prins ALKAMAION for hans synder, og Alkamaion vart sidan gift med Acheloos' datter Callirhoë.

ACHILLES

Achilles (AKILLEVS) var son av hav-nymfa THETIS, og kong PELEOS - regent i byen Myrmidon i Tessalia. Då Achilles var barn, dukka mora han i elva STYX, for å gjere han udøyeleg. Vatnet gjorde han usårleg, bortsett frå eine hælen, som mora heldt han i.

I ein eldre versjon om dette heiter det at Thetis smurde Achilles inn med ambrosia, og heldt han over bålet for å brenne vekk alle døyelege kroppsdelar. Peleos kom over ho medan ho dreiv på med dette, og i raseri over å verte avbroten, fordømde ho både far og son. (Ho var noko gal). Peleos måtte sette Achilles i fostring hjå KENTAUREN CHIRON, som tok seg av guten og gav han lærdom.

Ein sjåar hadde spådd at Troja ikkje kunne overvinnast utan med hjelp frå Achilles, og at Achilles ville døy ein tidleg død medan han tok del i denne striden. I otte over dette profetiet sendte mora Achilles til kong LYKOMEDES sitt hoff i Scyros, der han vart løynd i haremet, forkledd som ung-jente.

Achilles hadde eit kjærleikstilhøve til Lykomedes’ datter Deidameia her, og ho fekk sonen PYRRHOS med han.

Til slutt vart Achilles' forkledning avslørt av ODYSSEVS. Han la frå seg nokre våpen der kvinnene hadde tilhald, og det var bare Achilles som viste interesse for sverd og skjold. Då Achilles var avslørt, gjekk han villig med Odyssevs mot Troja. Han leia ei avdeling av sin fars MYRMIDONAR, og hadde følge av sin lærar PHOENIX og sin nære venn PATROKLOS.

Achilles var med i mange av slaga i tiårs-krigen mot Troja. Han var den største av dei greske heltane som deltok i denne striden. I Homer's epos Illiaden, er det Achilles som er helten.

Ved Troja avslørte Achilles seg som ein uovervinneleg krigsmann. Han okkuperte 23 trojanske byar - mellom dei byen Lyrnessos, og der tok han den vakre kvinna BRISEIS som krigsbytte.

Grekarane sin leiar i striden heitte AGAMEMNON. Eit orakel tvang han til å gi frå seg kvinna Chtyseis, som han hadde røva i striden. For å kompensere dette tapet, tok han Briseis frå Achilles. Då vart Achilles bisk. Han surmula i teltet, og nekta å kjempe meir for grekarane. Då gjekk krigen dårleg for grekarane. Dei lova Achilles gull og grøne skogar om han gjekk inn i kampane att. Achilles ville ikkje, men han let venen sin, Patroklos, få leie myrmidonane i kampen, og ikledd Achilles' krigs-mundur, slik at fienden trudde det var Achilles dei kjempa mot. Patroklos vart drept i kampen følgande dag - det var HEKTOR som drepte han – han skjøna at det ikkje var Achilles som bar Achilles' krigsmundur.

Svært sorgtung vart Achiles over vennens død. Mora hans skaffa han nye, utsøkte våpen frå HEFAISTOS, og han gjekk inn att i kampen og drepte Hektor. Han skjenda kroppen hans - drog den dagleg etter hestevogna si rundt Trojas by-murar, og nekta trojanarane å gravlegge Hektor på sømeleg vis.

I løyndom kom trojanar-kongen PRIAM, Hektors, far til grekarane sin leir, og bad om å få lekamen til son sin. Til sist gav Achilles etter. Med stor ære mottok han Priam, og let han få sonens lekam.

Etter Hektors død var Achilles' dagar talde. Han fortsette sin heroiske kamp, og drepte mange trojanarar og deira allierte - deriblant kong  MEMNON, og amazone-krigerska PENTHESILIA. Til sist fekk Priams son, prins PARIS, (med hjelp frå APOLLON), såra Achilles i hælen med ei pil. Achilles døde av dette såret. (Det var hæl-sena som vart kappa av pila. Denne sterke sena har sidan bore namn etter Achilles - Achilles-sena).

Etter Achilles' død vart det vedteke at hans guddommelege våpen skulle overlatast til den tapraste av grekarane. Det stod mellom ODYSSEVS og AJAX. Dei heldt kvar sin skrytetale, og Odyssevs vann. Ajax vart då gal og tok sjølvmord.

I sitt livslaup hadde Achilles ein del romansar. Han var mellom anna forelska i PENTHESILIA - amazone-dronninga ho både far og son....sa dei at dei vann over elveguden. som han drepte i striden, og det er også sagt at han var gift med MEDEA.

ACRISIOS

Ein mann heitte Abas. Han var konge av Argolis, og hans fars farfar var kong DANAÜS. Abas gifta seg med Aglaia. Ho fødte tvillingsønene Acrisios og Proetos. Abas overgav styringa av landet Argolis til desse to. I den tida var skikken at to kongar skulle sam-regjere - den eine skulle vere prestekonge og ha ansvaret for dei religiøse festane, medan den andre tok seg av verdslege saker. Abas bad dei to bytes på med dette.

Men dei to brørne hadde kivast alt frå den tid dei var i morslivet, og deira illhug mot kvarander lødde på seg med tida, og skikkeleg ille vart det då Proetos hadde samleie med Acrisios' datter DANAË. Det var bare så vidt han slapp levande frå dette. Og då Acrisios hadde site sin periode på trona, så nekta han å gi trona frå seg. Proetos rømde då til kong Iobates av Lykia, og gifta seg med hans datter Anteia. Så drog han heim, i spissen for ein lykisk hær, for å krevje trona. Det vart utkjempa eit blodig slag mellom brørne, men ingen av dei vann siger. Då gjekk dei i forhandlingar, og semdes om å dele riket i to, slik at dei fekk kvar sin part. Acrisios fekk Argos og landskapa omkring, og Proetos fekk Tiryns, Heraeum og Argolis-kysten.

Sju gigantiske kjemper - dei vart kalla Gasterocheirane, og livnærte seg som murarar, hadde komt med Proteos frå Lycia. Gasterocheirane hadde armer på magen. Dei bygde nå veldige festningsmurar omkring Tiryns, av enorme steinblokker.

Acrisios, som nå var gift med Aganippe, hadde ingen søner - bare dattera Danaë, som Proetos hadde skjemt. Han rådspurde eit orakel om korleis han skulle få seg ein mannleg arving, og svaret var at han fekk ingen, og at han skulle verte drept av sonen til si datter Danaë. For å forhindre dette sette då Acrisios Danaë i eit fangehol med messing-dører, og utanfor let han ville hundar vakte. Men så kom ZEVS snikande, forkledd som gyllent regn, og han sette barn på Danaë. Då Acrisios fekk vite at Danaë var med barn, trudde han at det var Proetos som hadde vore på ferde att. Men han turde ikkje drepe si eiga datter, så då Danaë hadde født ein son, som vart kalla PERSEOS, spikra Acrisios mor og barn inn i ei trekiste, og sette denne ut på havet. Kista dreiv i land på øya Seriphos, der ein fiskar som heitte Dictys fekk ho i garnet sitt. Mor og barn levde ennå då han åpna kista, og han tok dei straks til sin bror, kong Polydectes, og Polydectes fostra opp Perseos i sitt eige hus.

Nokre år seinare - då Perseos byrja verte vaksen, ville Polydectes gifte seg med Danaë, og han brukte trugsmål for å få viljen sin, men Perseos sette seg imot dette. (Du kan lese vidare om dette under PERSEOS).

Til sist gjekk det som oraklet hadde spådd - Perseos drepte Acrisios, med ein kaste-diskos, ved eit uhell.

Det er så mange historier om babyar som vart sett ut på elv og hav i oldtida; i kister og korger. Truleg var dette ein akseptert måte å kvitte seg med uønska barn på.

Ein kan undre seg på kva som ligg bak mytane om Acrisios. Kvifor kom Zevs og blanda seg inn? Viktigast er det kanskje at vi her får  forklart korleis Perseos kom til verda?

Dei underlege monster-murarmeisterane Gasterocheirane, med armar på magen, får vi høyre om her. Elles har vi smått med informasjon om desse. Det er sagt at dei var sju, og at tre av dei greidde å rømme frå slaveri, men vart seinare drept av APOLLON. Dei var knytt til Tiryns, og mura sagnomsuste festningsverk omkring denne byen. I sitt slaveri med dette arbeidet vart dei vakta av eit monster som heitte Kampe; (namnet tyder "krøkt"). På sine eldre dagar levde Gasterocheirane som fredlause sauegjetarar.

Kampe var utsendt av KRONOS. Kampe var ein drake med kvinnehovud og skorpionhale. Ho hadde veldige , svarte venger, og femti skumle dyrehovud taut fram på brystkassa hennar. Ho hadde tusen slangar til føter. Dette monsteret hadde tilhald i TARTAROS. Her vakta ho CYKLOPANE og HEKATONKHEIRANE, og altså ...dertil Gasterocheirane. Kampe vart drept av ZEVS. Kampe og Gasterocheirane var heimehøyrande i TITANANE sin tidsalder.orpionhale, og dette monsteret hadde tilhald i

ACTAEON

Actaeon var son av kong ARISTEOS av Boøtia, som mellom fleire er blitt tillagt æren for å ha lært menneska bi-røkt. Hans mor var dronning AUTONOE, og hans søster var den vidgjetne fjellnymfa MACRIS. Actaeon er blitt hugsa for måten han døde på. Han vart omskapt til ein hjort, og drept av sine eigne jakthundar - dette fordi han ved uhell kom til å sjå jakt-gudinna ARTHEMIS bade naken ...heiter det.

Morfaren til Actaeon var kong KADMOS. Kadmos' ætt var forfølgd av vanlagnad.

Kentauren CHIRON hadde lært Actaeon jakt-kunstane sine, og det var på ein jakttur at Actaeon snubla over Arthemis medan ho bada i ei kjelde i skogen. Arthemis spruta i raseri vatn frå kjelda på han, og han vart straks omvandla til ein kronhjort. Jakthundane hans reiv han så i bitar.

Actaeon hadde 50 jakthundar, heiter det. Tallet 50 dukkar ofte opp i før-gresk mytologi.

Det var i nærleiken av oldtidsbyen Orchomenos at Arthemis bada. Det er overlevert fleire versjonar om korleis Arthemis straffa Actaeon for at han såg ho naken. I ein versjon heiter det at Arthemis kasta trolldom på han - at han aldri meir måtte uttale eit ord. Om han gjorde så, ville han verte omskapt til hjort.

Den badande Arthemis var øvste-prestinne ved Arthemis-templet ved byen Orchomenos. Ho var gudinnas jordiske representant der i byen, og det var ingen kose-badetur ho var ute på, men eit reinsings-rituale; kanskje knytt til menstruasjon. Ho hadde ei mengd nymfer (prestinner/hoff-kvinner) med seg under badinga. Bade-ritualet var ei skikkeleg kvinnfolkgreie - tabu for menn.  Om ein mann og utanforståande fekk sjå at Arthemis var ei vanleg kvinne når ho var avkledd sitt gudommelege kostyme, var det stor ulukke! At ein utanforståande fekk skode kvinnenes løyndomsfulle rituale, var også så gale som det kunne bli!  Men truleg var åtburden endå verre enn som så! Det var ikkje ved uhell og slumptreff at Actaeon dukka opp der Arthemis bada - det var planlagt! Han ville tilrive seg makta frå den regjerande, matriarkalske kvinnekulten ved å nedkjempe og valdta øvste-prestinna!

Kva samfunnsposisjon hadde Actaeon?

* Enten var han prins og hærførar i ein gryande, patriarkalsk kultur, som prøvde å tilrive seg makta frå den regjerande matriarkalske kulturen.

* Eller så var han ein heilag-konge.  Heilag-kongar var noko den matriarkalske kvinnekulten heldt seg med. Skikken i Orchomenos den tida, var visst slik at ein heilagkonge vart utpeika, og han skulle vere konge i 50 månadar - det var halvparten av eit stor-år, som var 100 månadar. Han hadde ein medkonge - slik at dei to kongane overlappa kvarandre på noko vis, men korleis dette var, veit vi ikkje nøye om.

Etter å ha vore feira som konge i 50 månadar skulle heilag-kongen ofrast rituelt - på eitt eller anna vis. Det kan vere for å prøve unnsleppe denne vanlagnad, at Actaeon valde å gå til åtak på Arthemis, med sine 50 jakthundar. (Det var ikkje hundar, men krigarar, og tallet 50 må vi ikkje ta så nøye.)  Men Actaeon mislukkast i sitt forsett, og vart drept av krigarane sine. Truleg misste hans menn motet, og drepte Actaeon på feigt vis, for å berge seg sjølv frå det matriarkalske prestinneskapets vreide.  Slik kan det ha gått til, enten han var heilagkonge eller opprørs-prins.

Det ser ut til at heilag-kongen vart oppstasa med hjorte-gevir under religiøse seremoniar. Var det ein hjort/hind-kultus ved Orchomenos? Men Actaeons far dyrkar hundar,og rådspurde hundestjerna (Sirius), når noko stod på.

Tilburden som den gang skjedde under Arthemis bade-rituale, vart rekna som særs viktig. For den vart minna årleg sidan i Attika, med ein stor festival ved byen Brauron, med eit teater-innslag, der mellom anna to småjenter opptrådte utkledde som bjørnar.  Bjørnen var eitt av Arthemis heilage dyr.

Det var ved oldtisdbyen Brauron at Den brauronske Arthemis arrangerte denne festivalen. (Les om dette under CALLISTO). Men i mytane om Callisto dukkar ZEVS opp, og då kan vi i alle fall det forstå, at konflikten mellom Den orchomenske Arthemis og Actaeon omhandla den største  maktkampen i menneske-sivilisasjonens æra - maktkampen mellom mann og kvinne - mellom matriarkatet og patriarkatet.

Det er mangt å undre seg når det gjeld mytane omkring Actaeon, Arthemis, Chiron, Aristeos, hjortar, hundar, bier, bjørnar.

I ein "tilleggs-myte" heiter det at tusenkunstnar-kentauren Chiron laga ein statue av Actaeon for å roe jakthundane hans, som bar seg ille fordi deira herre var død. Statuen likna Actaeon så nøye, at hundane fall til ro.

Actaeons krigsmenn var utkledde som hundar - dei tilhøyrde ein hunde-kult. Chiron og hans steinalder-stamme KENTAURANE dyrka ein heste-kult. Det ser ut til at Kentaurane opptrådte som fredsmeklarar mellom dei matriarkalske Arthemis-dyrkarane og Actaeon-hunde-kulten

På grunn av Actaeons død, og sikkert også andre greier, la hans far, Aristeos, landet Boøtia for hat. Han ville ikkje ha meir med Boøtia å gjere, og med ein stor flåte emigrerte han langt bort, Han slo seg ned på øya Sardinia.

Actaeons far, Aristeos, var knapt ein historisk person - heller var namnet Aristeos ein herskar-tittel og eit omgrep. Mange store høvdingar vart kalla Aristeos, og dei tilhøyrde den patriarkalske kultur. Det ser ut til at Aristeos stundom vart brukt som eit namn på ZEVS. Namnet tyder "Den beste".

ADEONA

sjå ABEONA.

ADMETOS

Admetos var konge i Perea (Therea) (Pereia) i Thessalia. Hans namn skal tyde: Den utemde. Han deltok i Den kalydoniske villsvinjakta, og han var ein av ARGONAUTANE. Ein gang dømde ZEVS APOLLON til å vere gjetar for Admetos i eitt år. Det var straffa for at Apollon hadde drept CYKLOPANE. Men Apollon og Admetos vart gode venner i løpet av dette året.

Admetos ville gifte seg med ALKESTIS, den vakraste av kong PELIAS av Iolkos sine døtre. Det var det også mange andre som ville, og kong Pelias hadde bestemt at den som kunne spenne ei løve og ein villsvin-råna framfor vogn og køyre ein runde med desse rundt arenaen, han skulle få ho. Admetos gjekk då til Apollon, og spurde om han hadde handsama han høvisk som ein gud fortente, det året han hadde tent som gjetar for han. "Det har du," svarte Apollon, "og som takk har eg sørga for at alle dine søyer har nedkome med tvilling-lam". Då bad Admetos Apollon om å gjere han endå ei teneste - hjelpe han å få Alkmene. Apollon svara at det ville han gjerne hjelpe til med, og han fekk hjelp av HERAKLES, som også var ein venn av Admetos, med å temje ei løve og ein villsvin-råne, og med dette særsøkte tospannet gjennomførte Admetos ein runde på Pelias' arena i Iolkos.

Av ein eller annan grunn utelet Admetos å ofre til ARTHEMIS under bryllups-feiringa, slik skikken skulle vere. Og Arthemis straffa han snøgt for dette. Då han vinfull og happy, parfymert og pynta med blomsterkransar, trådte inn i brurekammeret på natta, så skvatt han attendes. Det låg ikkje ei naken brud og venta på han i senga, men ein kveilande bunt av kvesande giftslangar. Og Admetos vart stukken. Han sprang remjande etter Apollon for å få hjelp, og Apollon fekk straks tak i si søster Arthemis og godsnakka med ho. Så fekk Arthemis sitt offer, og vart blidgjort. Ho lova til og med at Admetos skulle sleppe å døy på sin dødsdag, dersom ein i hans familie gjekk i døden for han av kjærleik til han.

Admetos' dødsdag kom snarare enn forventa. Ein dag kom HERMES flygande inn i palasset, og kalla han til dødsriket TARTAROS. Det vart stor oppstandelse, men Apollon fekk kjøpt litt ekstra levetid for Admetos ved å skjenke dei tre lagnads-gudinnene (MOIRENE) fulle, slik at Admetos' livstråd ikkje vart klipt av med det samme. Admetos sprang då til sine gamle foreldre, og trygla dei om at ein av dei måtte ofre seg og gå i døden for han. Men dei avslo begge så høvisk dei kunne - sa at dei ennå hadde mykje glede av livet, og at han burde ta til takke med den levetida han hadde fått seg utmåla, som alle andre.

Då var det at Alkestis, i kjærleik til Admetos, tok gift, og hennar sjel sank ned til Tartaros. Men der sat PERSEPHONE på dronning-trona, og ho meinte det var for ille at ei hustru skulle ofre seg for mannen sin på slikt vis, og ho jaga sjela hennar opp att.

Andre mytar fortel at det var HADES som kom for å hente Admetos, men han greidde rømme unna. Så sa Alkestis sa ho ville gå i døden for han. Men Herakles kom til med ei ny-skoren oliven-klubbe for å berge ho. Då Alkestis døde, gjekk HERAKLES i tvekamp mot den personifiserte dauden, THANATOS, og han vann Alkestis tilbake til livet. ( Sjå ALKESTIS. Sjå også DELFI.)

Frå byen Thebes i Boötia kjenner vi ein myte der løve og villsvin vart spent for vogn. Desse to dyra symboliserte første og andre halvlut av det heilage året. Desse to dyra stod alltid i opposisjon til kvarandre, og det var meininga med myten å vise at dei burde lære seg å samarbeide;... i djupare meining; at eit par tvilling-kongar ikkje skulle stå mot kvarandre, men trekke hop, til landets beste. (Så var vel skikken der at tvilling-kongane styrte kvart sitt halvår, eller kvar sin halvpart av eit heilag-år?)

Arthemis var fiendtleg innstilt til monogame ekteskap, for i hennar gamle kult hadde kvinner samleie i hytt og ver med menn frå andre folkestammer. For å blidgjere ho til å godkjenne eit ekteskap inngått ved bryllup, måtte ho givast ei offergåve. Bryllupsgjestane gjekk også under offer-ritualet i prosesjon med faklar av hagtorn-greiner til hennar ære.

I India har dei frå gammalt hatt ein skikk med enke-brenning, kalla suttee. Når ein mann var død og liket vart brent på bål, så var skikken at enka kasta seg inn i bålet. Denne skikken er ikkje heilt utdøydd ennå, men då lova mot at enker fekk lov å gifte seg oppatt vart oppheva, minka det med enker som kasta seg på mannens likbål. Mytane om Admetos og Alkestis fortel kanskje om ein liknande skikk hos dei gamle grekarane? Skikken var patriarkalsk. Men i Tartaros sat den matriarkalske Persephone, og ho avviste at hustrua skulle ofre seg. Slik heiter det i ein myte, og i ein annan myte var det Herakles som forbaud at enka ofra seg, og Herakles representerte Zevs' vilje. Sjølv om kultane omkring Zevs var patriarkalske, så var det viktig for dei å ta avstand frå enkebrenning, som dei såg på som nifst barbari.

Oldtidas filosofar sat ofte og grunda over problemet som vart kalla Admetos-dilemmaet: Skulle ein la ein av sine kjære ofre seg for at ein skulle overleve sjølv?

ADONIS

Adonis var er ein guddom som det er noko komplisert å finne ut av. Mange mytar om han er knytt til hendingar som kom til etter at dei greske gudane hadde etablert seg på OLYMPOS, men han hadde eit tidlegare hebraisk/babylonsk/fønikisk og/eller assyrisk opphav. Det hebraiske ordet Adonai tyder ”Min Herre”, og er også ein variant av namnet på den gammaltestamentlege gud Jahve.

Alt då Adonis dukka fram i gresk mytologi for første gang, var det forvirring om kven som var hans foreldre og kor/når/korleis han vart født. Somme prøvde å gi Adonis status som gresk HERO. Oldtids-historikaren Hesiod meinte Adonis var son av FØNIX og Aephesiobea (Efesiobea). Fønix (Phoenix) var folkestammen fønikarane sin stamfar.

Oldtidshistorikaren Apollodoros hevda at Adonis var son av kong CINYRAS og dronning Metharme av Kypros, i si utgreiing om øya Kypros si religions-politiske historie. Cinyras hadde sonen Adonis og dattera MYRRHA (SMYRNA). Og Cinyras var mektig; han regjerte også over Assyria, og han grunnla byen Smyrna i Lille-Asia. (Sjå CINYRAS og PYGMALION).

Den mest detalj-rike versjonen om Adonis' opphav, går ut på at AFRODITE overtalte MYRRHA (SMYRNA) til å begå incest med sin far THEIAS, konge av Assyria: "Ved lureri vart Myrrha gravid med sin far. Då faren oppdaga dette, for han etter henne med kniv. For å berge livet omskapte Myrrha seg til eit myrrha-tre. Treet fødte seinare Adonis."

Vi forstår at mange ulike presteskap har lagt seg i selen for å dikte opp plausible forklaringar på guddommen Adonis' opphav. Han måtte på eitt eller anna vis knytast til staden der han skulle dyrkast av presteskapa sine undersåttar.  Eg veit ikkje om det var prestar eller prestinner som regjerte dei ulike kultane - kanskje varierte det frå stad til stad? Vart Adonis dyrka i overgangstida mellom matriarkatet og patriarkatet? Då hadde han ei vrien rolle!

Ein myte hevdar at etter at Myrrha hadde sove med faren sin, gøymde ho seg i ein skog, og der omskapte AFRODITE ho til eit tre. Theias skaut på treet med ei pil, og trestammen sprakk opp, og fødte Adonis. Endå ein annan myte hevdar at eit villsvin åpna treet med si hogg-tann og let barnet laus, og at denne måten å verte født på gav styring for korleis Adonis skulle døy.

Og det er mange fleire forklarings-mytar om Adonis. Myrrha er oftast sentral i desse mytane, som Adonis' søster. For ikkje å hamne på djupt vatn, skal eg ikkje prøve å forklare Myrrha grundigare.

Myrrha-treet veks i halvørken, og har kvae som kan utvinnast og brukast til parfyme og røykelse, og til medisin og magi. Dei sværaste gåver nokon kunne få, var gull, røykelse og myrrha.

Afrodite vart så forteken i det nyfødte Adonis-barnet at ho tok det i si varetekt. Så let ho PERSEPHONE få halde det. Persephone vart så hugteken i barnet at ho ville ikkje gi det tilbake til Afrodite. Dei to gudinnene kverulerte kvasst om dette. Det var ZEVS (eller CALLIOPE) som greidde å forhandle fram eit kompromiss: Adonis skulle tilbringe eit tredels år med kvar av gudinnene, og den siste tredelen der han ville. Det vart til at Adonis som oftast valde å tilbringe det siste tredels-året med Afrodite.

Slik pågjekk det til Adonis døydde. Han fekk ulivs-sår av eit villsvin. Vakre anemoner vaks opp der kvar blods-dråpen draup.

Det er sagt at det var ARTHEMIS som hadde framskaffa villsvinet. (Eller var det Afrodites elskar ARES som stod bak? ... han hadde i alle høve gode grunnar til å vere svartsjuk på Adonis). Afrodite gjorde Adonis’ dødsdag til ein heilag-dag.

Ingen veit kvifor Arthemis vart skulda for å frambringe Adonis' død, men Arthemis representerte eit jegar/sankar-samfunn, medan Adonis representerte eit jordbruks-samfunn. Var det ein konflikt?

Kanskje var det APOLLON som fekk Adonis drept? ...som hemn for at Afrodite hadde blinda sonen hans, ERYMANTHOS, fordi denne såg Afrodite naken? Prøv å finne ut noko om dette sjølv!

Vi må handskast med ein logisk konflikt: Adonis døde kvart år, men ein gang vart Adonis drept;... for godt? Eine myten tar ikkje omsyn til den andre;... slik er det bare.

   Historien om Adonis forklarer korleis myrrha-treet vart til, og også korleis Adonis vart til anemoner - blomar som grodde frå kvar bloddråpen som draup frå Adonis. Nå er anemone det latinske namnet på fleire artar i soleie-familien, men eg trur at eit historisk mistak ein gang vart gjort. Eg trur at dei raude blomane som vaks opp var korn-valmuer, og ikkje soleier. Kornvalmuene høyrer kornåkrane til. Når ein åker vert dårleg stelt i eit par år, dukkar dei blodraude kornvalmuene opp som ugras. Eit instrument for vindstyrke-måling heiter anemometer, og den som har sett kornvalmuer vaie i frisk bris, skjønar at anemone må vere eit gammalt namn på valmue.

Det må nemnast at vi også har ei nok har vi ei plantefamilie som ber namnet ris, skjønar at anemone må vere eit gammalt namn for valmue.

planteslekt som ber namnet Adonis - klassifisert under soleie-familien. Til denne slekt høyrer korn-ugraset Haust-Adonis (Adonis annnua), som har blodraude blomar, og som det truleg vaks mykje av i Sør-Europa i tidlegare tider.

.  Frå Nord-Afrika og i Midt-Austen har vi mange mytar om korleis mannen i eit kjærleiks-par døyr og vert gjenfødt - først er han den døyande vegetasjon om hausten; så er han den nye groe om våren. Afrodite og Persphone har ofte hovud-roller i desse drama.

Nåtildags er Adonis kallenamn på ein mann/unggut som forfører kvinner - helst noko-opp-i-åra-kvinner - ved sleip sjarm og smukk utsjånad.

Somme har spekulert på om det kan vere nokon samanheng mellom den fønikiske Adon og den norrøne guden Odin.

Adon var ein fønikisk guddom - namnet tyder ”Herre”. Namnet var heller tittel enn gude-namn -  mange av Levanten (Midt-Austen) sine guddommar vart titulert, og ikkje nemnde ved namn. Adon var fønikisk kalender-guddom – guddom for død mot vinter og gjenoppliving til våren - han var guddom for vegetasjon og fræve. Adon var son av MYRRHA.

I Levanten ("Der sola står opp") var sommaren tida då det meste av vegetasjonen tørka bort i varmen. Vinter-regnet gav nytt liv, og grøda vart hausta opå slutten av våren, før sommartørken sette inn.

Mektigaste kult-senteret for Adon låg i byen Gebal (kalla Byblos av grekarane). Jebail heiter byen nå. Gebal var også senter for kulten til Ashterath (ASTARTE). Adon finn vi ofte ihopkopla med denne gudinna, som vi finn att i Bibelen, som Abrahams hustru Sara.

I ein tidleg myte frå Levanten heiter det at Adon var kjær i ASTARTE, som stod i samband med Sol-gudinna Shapash; som var dei døde sin vaktar. Adon var knytt til ei elv - Adon, som nå heiter Nahr Ibrahim. Denne elva renn raud av blod om våren. (Vart Adon dyrka som elve-gud?)

Vi ser at blod står sentralt i mytane om Adonis. Dreide Adonis-kultane seg også om heilag-kongar som måtte ofrast for å gi fræve til åkrane? Abraham stussa ikkje då han fekk ordre frå "Gud" om å ofre sin son Isak. Men i siste liten gav Gud kontra-ordre - Abraham skulle ofre eit lam i staden. Truleg fortel denne bibelske myten om den gang det vart bestemt at hebrearane skulle slutte med menneske-ofring.  Hebrearane har sidan halde seg til offer-lam. Var det ZEVS som greip inn?

Mytologien rundt Adon kan minne om dei skumle mytane om ATTIS og CYBELE.

Grekarane adopterte Adon-dyrkinga, og dei kalla guden Adonis, og Adonis vart snart populær i mange land rundt det austlege Middelhavet. Det vart feira festival for Adonis etter innhaustinga - dette kunne i Midt-Austen vere enten på vårparten, eller seinsommars. I Levanten vart hans død og gjenoppståing feira seint på våren. Jødane feira han ved å lage ”Adonais hage” seint på sommaren, like før den store, jødiske haust-takkefesten.      

I gresk mytologi vart Adonis drept av ein villsvin-råne under eit furutre (pinje). Fordi alle sørgde så storleg over hans død, vart han brakt tilbake til livet. Han skulle vere ein tredel av året hos AFRODITE,  ein tredel av året hos PERSEPHONE, og det siste tredels-året kunne han sjølv velge kvar han ville vere. Denne myten er ein klar paralell til myten om DEMETER, PERSEPHONE/KORE og HADES. I gresk kultur-område delte ein året i tre årstider - forår, etterår og vinter. Adonis var kalender-guddom - han hadde eit guddommeleg embete å utføre, gjennom alle dei tre årstidene. Om vinteren var han i Dødsriket hos Persephone/Hades, (eller liknande). På foråret dukka han fram på Jorda - han var det store vårteikn - han var sjølvaste våren, med mektig fræve-kraft og sprutande sevje i folk og fe og vegetasjon. På etteråret, då avlinga skulle haustast, kunne han sjølv velge kvar han ville vere. Valde han å vere hos Persephone i Dødsriket, så vart det uår. Derfor var det viktig å bringe store offergåver til Adonis, slik at han trivdes og valde å vere på jorda også på etteråret. Vi må rekne med at mange presteskap tente seg styrtrike på å administrere Adonis-kulten.

   SOGA OM HERO OG LEANDER

Den vakre ungjenta Hero budde i eit tårn ved Hellesponten. Ho dyrka VENUS og CUPIDO. På hi sida av Hellesponten budde Leander; ein vakker, ung mann. Dei to møttes på ein fest til ære for Adonis, og vart kjær i kvarandre. Leander sa han ville symje over Hellesponten kvar natt, for å vitje Hero. Og Hero sa ho skulle la ein lampe lyse i vinduet sitt, så han kunne finne vegen til tårnet hennar. Og dei to hadde mange løynde stemnemøte gjennom sommaren. Så kom dei harde vinterstormane, men Hero kunne ikkje late vere å tenne lampen i vinduet sitt. Når Leander såg lyset frå lampen, greidde han ikkje late vere å legge på svøm. Ei stormfull natt drukna han. Om morgonen, då Hero kika ned på stranda frå vinduet sitt, såg ho Leanders maltrakterte kropp ligge mellom strandsteinane. Då kasta ho seg ut frå den høgste klippe. Dei to kom saman i døden.

Adonis var ein ungdommeleg fræve-guddom som representerte død og attføding i  orientalsk vegetasjons-kult. Han likna på austerlandas gudepar Dumuzi og Tammuz, og hittitt-guden Telipinu. Han er ein semittisk immigrant i det greske pantheon, og fekk ikkje plass mellom dei store gudane på PANTHEON. Hans kult vart etablert i Hellas omkring år 600 fvt., og vi veit at poet-prestinna Sapfo var knytt til kulten hans. Adon er det semittiske ordet for Herre eller Mester, og is tyder "min".  Namnet Adonis må då tyde "Min Herre", og herved liknar han på den semittiske guddommen BAAL, som han også liknar på mange fleire  vis.

Kvinnene var alltid ekstra ivrige når Adonis skulle dyrkast. Han vart dyrka på flate hustak, ved at planter vart planta og røykelse brent. Det vart sunge klagesangar over at Adonis var død.  Alt dette minner mykje om dyrkinga av guden Baal.

ADRASTEIA

Adrasteia tyder ”Ho som ingen kan unsleppe”. Ho var i opphav knytt til Kreta. Adrasteia var eit påkallings-namn for RHEA CYBELE og fleire likarta gudinner, når desse framstod som Mor Natur som straffa all urett. For urett vart rekna som brot på naturens orden. Både grekarar og romarar assosierte Adrasteia med NEMESIS.

Det er sagt at Adrasteia og IDA (IO) var dei to NYMFENE som fostra opp ZEVS-barnet på Dicte-fjellet (Ida-fjellet) på Kreta. Då Zevs var vaksen sette han dei to på stjernehimmelen, i stjernebiletet "Septentriones" - eit namn vi ikkje finn på dagens stjernekart. Somme kjelder gir det gamle stjernebiletet namnet "Bjørnane".

Nymfene på Kreta vart til stjernebiletet Bjørnane - også kalla Septentriones? Noko må ha blitt feil på vegen frå oldtida til nåtida. Det er foreslått at Septentriones tyder "sju trekk-oksar", og andre trur at desse oksane trekte Karlsvogna, som er ein del av stjernebiletet Store Bjørn. Sidan oldtids-stjernebiletet heitte Bjørnane, høyrde truleg også Lille Bjørn med. Då har vi to bjørnar, sju oksar og ei vogn. Og denne vogna må ha vore i bruk lenge før ho vart kalla "Karlsvogna" etter Karl den store. Namnet Septentriones er latin, og altså av nyare dato, men truleg hadde romarane kunnskapar om gamle mytar om sju oksar som trekte ei vogn. Truleg har vi med to ulike myte-tradisjonar å gjere - ein om bjørnar, og ein annan om oksar og vogn. (Om bjørnar: Sjå CALLISTO).

Då RHEA vart gravid med Zevs (sjå CHRONOS) rømde ho til Kreta, og fødte han der - i ei stor hole på Dicte-fjellet. Ho bad KURETANE, saman med nymfene IDA og Adastreia, døtre av honning-mannen MELISSEOS, om å ta seg av han. Dei to nymfene stelte med Zevs, og gav han mjelk frå geita AMALTHEA. Kuretane stod vakt framfor hola, og slo spyd mot skjold for å lage slikt leven at ikkje Zevs' far, CHRONOS, skulle høyre barnegråt.

Vi er svært langt tilbake i tid nå. Kuretane var knytt til guden KER, som øya Kreta truleg er oppkalla etter, og mykje tyder på at Ker-dyrkarane var ei negroid folkestamme som innvandra til Kreta frå Afrika, før Den minoiske kultur blomstra på Kreta. Ein legendarisk høvding må ha leia denne innvandringa. Fekk denne høvding seinare det greske namnet Melisseos?

I ein myte heiter det at Adrasteia var datter av POSEIDON - kalla Adrasta her, og at ho hadde to søstre som heitte Idothea og ALTHAIA.

Althaia bringer oss til gresk fastland, og her får vi vite at Althaia hadde søstera LEDA, som var knytt til NEMESIS og til ZEVS. Vi veit at det var fleire tidlege utvandringar frå Kreta til gresk fastland. Så brakte nok desse innvandringane med seg dei ur-kretiske gudinnene. Og korleis var det med Zevs? Var det frå Kreta han kom då han kom til grekarane?

Adrasteia laga ein leikeball til Zevs, av gylte band, som var slik at når han kasta ballen i veret, så la ballen etter seg eit flamme-spor, lik ein meteor.

Denne myten må bety at ein tidleg Zevs-prest/konge hadde ein "magisk reiskap" - noko slags fyrverkeri, som han nok brukte rituelt for å demonstrere guddommeleg makt. Var dette opphavet til Zevs' tordenkile?

Namnet Adrasteia vart brukt som titulering på gudinner som RHEA, CYBELE, NEMESIS og ANANKE. Alle desse gudinnene var knytt til det livs-filosofiske emnet straff/belønning.

Det ser ut til at Adrasteia ikkje var ei konkret gudinne, knytt til nokon bestemt stad, men ein tittel som vart brukt om fleire øvste-gudinner, når dei opptrådte i rolla som straffar av uakseptable handlingar -handlingar som vart rekna som brot på naturens orden.

ADRASTOS

Adrastos var son av TALAOS/Lysmimache. Han vart konge i Argos, Adrastos innstifta Dei nemeiske leikane til ære for barnet Opheltes, som døde på tragisk vis ved Nemea. Adrastos var den einaste av sju hærførarar som overlevde felttoget mot Thebes - han slapp unna på den raske hesten ARION.

Adrastos verkar vere ei maskulin form av namnet ADRASTEIA. Då kan Adrastos tyde "Han som ingen kan unsleppe". Truleg var Adrastos, mellom anna, ein streng dommar, som dømde dei som forbraut seg mot naturens orden - (gjorde brotsverk av ulike slag). At hans nabo-rike heiter Nemea, og truleg bar namn etter hemngudinna NEMESIS, kan på noko vis høve inn i denne teori.

Dei sju mot Thebes

Mange prinsar vitja byen Argos i von om giftarmål med ei av kong Adrastos' vakre døtre - Aegeia eller Deipyla. Adrastos ville ikkje skape vondt blod ved å velje ein framfor ein annan, så han rådspurde oraklet i DELFI. Og APOLLON svara: "Framfor ei tohjula vogn skal du spenne løva og villgalten som krigar i palasset ditt". (Sjå ADMETOS).

POLYNIKES og TYDEOS var mellom friarane. Polynikes hadde vore konge i Thebes saman med sin tvillingbror ETEOKLES, etter at deira far OEDIPOS hadde blitt landsforvist. Det var avtalen at dei skulle regjere kvart sitt år, men Eteokles ville ikkje dele makta, og jaga Polynikes frå Thebes.

Tydeos var son av kong Oeneos av Kalydon: Han var også landsforvist; skulda for å ha drept broren sin.

Nå var det slik at våpenmerket til Thebes var ei løve, og våpenmerket til Kalydon var ein villgalte. Polynikes og Tydeos bar desse merka på skjolda sine. Om natta byrja dei to å kivast om kven av dei som kom frå beste byen, og Adrastos måtte skilje dei før det flaut blod. Og etter oraklets råd gifta han Aegeia bort til Polynices og Deipyla til Tydeos, og lova begge prinsane å hjelpe dei med å ta tilbake kongsmakta. Først ville han gå med ein hær mot Thebes, som låg nærast.

Adrastos kalla på sine argivske generalar; Capaneos, Hippomedon, sin svigerbror, sjåaren Amphiaraos, og sin arkadiske allierte, Parthenopaeos. Han bad dei væpne seg og kome austover. Amphiaraos nekte først å kome, for han hadde skoda inn i framtida, og sett at dei alle ville falle i kampen mot Thebes, bortsett frå Adrastos. Men så gav han seg på det.

Så sette hæren ut, leia av Polynikes, Tydeos, Adrastos, Capaneos, Hippomedon, Amphiaraos og Parthenopaeos. Det var "Dei sju mot Thebes". Dei gjekk gjennom landet Nemea, der LYCURGOS var konge. Dei bad Lycurgos om løyve til å få seg vatn, og Lycurgos let trellkvinna si, Hypsipyle, vise dei vegen til ei kjelde.

Hypsisyle var ei lemnisk prinsesse (av øya Lemnos), men den gangen då dei lemniske kvinnene vart einige om å myrde alle sine menn, så berga Hypsisyle faren sin unna. Som straff for dette selde dei lemniske kvinnene Hypsisyle som slave til Lycurgos, og han hadde gitt ho jobben med å pleie hans son Opheltes.

Hypsisyle sette gutebarnet ned på bakken eit bel, for å vise krigarane kvar dei kunne drikke. Då kom ein slange og stakk guten så han døde. Då Adrastos og hans menn kom tilbake frå kjelda, kunne dei ikkje gjere anna enn å drepe slangen og gravlegge guten. Og Amphiaraos sa dette var eit dårleg teikn, men for å blidgjere lagnadsgudinnene fann dei på å innstifte Dei nemeiske leikane der, til den døde gutens ære. Dei kappast i sju ulike idrettar, og dei sju hærførarane vann siger i ein idrett kvar. Dommarane bar svarte sørgekapper for den døde gutens skuld, og det gjorde dei alltid sidan når dei nemeiske leikane vart arrangert. Det var kvart fjerde år, og sigerskransane var ikkje fletta laurbær, men av sørgeleg persille.

Då hæren hadde nådd så langt som til Cithareon, sende Adrastos Tydeos til Thebes med krav om at Eteokles skulle overgi trona til Polynikes. Då dette vart avslått, utfordra Tydeos dei thebanske generalane til tvekamp, og han vann over den eine etter den andre. Til slutt var det ikkje fleire som turde å kome fram. Så gjekk Admetos' hær mot bymurane, og dei sju hærførarane stilte sine tropper opp framfor kvar sin av dei sju byportane.

Eteokles rådspurde sjåaren TEIRESIAS, og han sa at Thebes bare kunne vinne siger dersom ein prins av kongehuset frivillig let seg ofre til ARES. Då kasta prins Menoekeos, son av kong CREON 2, seg utfor bymuren. (Det samme hadde hans onkel og namnebror gjort, ved eit tidlegare høve.)

Angriparane vann første slaget, og thebanarane rømde inn i byen. Men då Capaneos reiste stigar mot bymuren, kom ZEVS til, og drepte han med ein tordenkile. Då fekk thebanarane nytt mot, og gjekk til kamp med villskap. Dei greidde å drepe tre til av dei sju generalane, og Tydeos vart såra i magen. Nå var det slik at ATENE hadde ein særleg godhug for Tydeos, og ho trygla sin far, Zevs, om å gi ho ein magisk og sårlækjande eleksir. Ho fekk denne, og var på veg til den såra Tydeos. Men i mellomtida hadde Amphiaraos drept mannen som hadde såra Tydeos. Amphiaraos var rasande på Tydeos fordi han hadde stelt til denne meiningslause krigen, så han hogg hovudet av den drepte, og gjekk til Tydeos med det. "Nå har eg hemna skaden din", sa han, "kløyv nå skallen hans og slurp i deg hjerna". Tydeos gjorde dette, og då Atene kom og såg, vart ho så sjokkert at ho miste eleksiren på bakken og sprang sin veg.

Tydeos døde av såret, og nå var bare Polynikes, Amphiaraos og Adrastos tilbake av dei sju hærførarane. For å sleppe meir mannefall foreslo Polynikes nå at han og Eteokles skulle avgjere ved tvekamp kven som skulle ha trona. Eteokles tok imot utfordringa, og i det veldige basketaket skada dei kvarandre så ille at dei døde begge to. Då tok deira onkel Creon kommandoen over thebanarane, og jaga dei utmatta argivane på flukt. Amphiaraos rømde i vogna si langs breidden av elva Ismenos, men då kløyvde Zevs jorda med ein tordenkile, og Amphiaraos fall ned i Dødsriket.

Då Adrastos innsåg at slaget vart tapt, steig han opp på vengehesten sin, ARION, og unnslapp. Seinare fekk han greie på at Creon nekta å lage likbål for argivane som låg att på slagmarka. Han drog då til Aten og bad audmjukt om hjelp, og han fekk overtalt THESEVS til å gå mot Thebes og straffe Creon for dette. Thesevs tok byen ved eit overraskings-åtak. Han fengsla Creon, og overlet dei døde krigarane til sine slektningar, som bygde eit stort likbål for dei. Men kona til Capaneos laga spetakkel. Ho meinte at Capaneos vart blitt heorisert ved å bli drept med Zevs' tordenkile. Den som var drept av lynet skulle ikkje brennast saman med andre, og hans oske skulle gravast ned i ei separat og inngjerda grav. Då ho ikkje fekk viljen sin i dette, kasta ho seg inn i det store likbålet. (Sjå også under ANTIGONE).

AEACUS

Aeacus er romersk for AIAKOS.

AEËTES

Aeëtes var son av solguden HELIOS og mora var ei OKEANIDE som heitte PERSEIS. Hans namn tyder Mann frå Aea, eller Mann av Jorda. Aeëtes var konge i landet Aea i austenden av Svartehavet. Residensbyen hans var Colchis. Han åtte Det gylte skinn, som JASON vart pålagt å fare og hente. Då Jason kom og bad om å få skinnet, gav Aeëtes han ei rekkje med umulige oppdrag han måtte utføre for å få skinnet. Men AFRODITE greidde å få Aeëtes’ datter, trollkvinna MEDEA, til å verte kjær i Jason, og ved hennar magiske hjelp greidde Jason å utføre oppdraga. Medea og Jason rømde med skinnet;... Aeëtes forfølgde dei, men dei slapp unna. (Sjå JASON og MEDEA).

AEGEOS

Aegeos var ein av dei eldste kongane av Aten - son av Pandion; soneson av EREKTHEVS. Han hadde brørne PALLAS, Nisos og Lykos. Han er best kjent som far til heroen THESEVS. Aegeos vart dyrka som den jordiske framtoning av havguden POSEIDON.

Då Pandion døde, tok sønene til Pandions bror Metion makta i Aten, men Aegeos og brørne hans fordreiv dei, og delte riket mellom seg, med Aegeos som overkonge. Til kone tok Aegeos Meta, og seinare Chalciope, datter av Rhexenor. Men ingen av konene gav han nokon arving. Derfor reiste han til oraklet i DELFI for å rådspørje PYTHIA. Ho gav han dette kryptiske råd: "Løys ikkje stroppa på den svulmande vinsekken før du har nådd Atens høgder".

På veg heim til Aten overnatta Aegeos ved byen Troezen. Kongen her heitte Pittheos, og vart rekna for å vere vis, så Aegeos spurde han kva han meinte om orakelsvaret. Pittheos forstod dette slik det høvde best for han. Han skjenka Aegeos full, og presenterte han for dattera si, AETRA. Då Aegeos kom til seg sjølv om morgonen, forstod han at Aetra kunne vere med barn. Han fortalde henne at han ville legge att eit sverd og eit par sandalar under ein diger stein, og dersom ho fødte ein son, skulle sonen hente desse tinga når han var gammal nok til å fare til Aten. Han bad ho fortelje sonen at han måtte reise i løynd, for han frykta at dei femti sønene til hans bror PALLAS ville prøve å ta livet av han.

Aegeos drog heim til Aten, og inngjekk endå eit ekteskap, med trollkvinna MEDEA. Ho overtydde han om at ho kunne kurere barnløysa hans, og ho fødte han sonen Medos.

Namna Medea og Medos tyder "vis, kunnskapsrik".

Men nå hadde Aetra født ein son, som fekk namnet THESEVS, og som vart oppfostra i Troezen av kong Pittheos. Aetra og Pittheos heldt farskapet hemmeleg, og påstod at Thesevs var son av havguden POSEIDON.

Då Thesevs var blitt ung mann, tok Aetra han med til den digre steinen, og fortalte han kven faren hans var. Thesevs var sterk som få, og han greidde lett å løfte steinen. Han samla opp sverdet og sandalane, og gav seg så på veg til Aten. Men Medea fekk greie på at Thesevs var undervegs, og tok sine åtgjerder. Ho sa til Aegeos at Thesevs var ein fiende som kom for å ta trona frå han. Ho blanda ei gift, og bad Aegeos om å ta vel imot Thesevs, og gi han gifta etter kvart. Thesevs kom til Aegeos, og vart innbedd og skjenka. Men då Thesevs lyfte koppen til munnen, kjente Aegeos att sverdet og sandalane, og han fekk slått koppen i golvet. Så famna han Thesevs, og jaga Medea og Medos frå byen.

Pallas’ søner hadde til plan å ta styringssmakta i byen når Aegeos døde. Når dei nå fekk høyre at Thesevs skulle arve trona, gjekk dei til krig. Men Thesevs brukte ikkje lang tid på å nedkjempe dei.

Seinare måtte Thesevs segle til Kreta for å slåss mot uhyret MINOTAUROS. Aegeos var redd han ikkje skulle få sjå sonen meir, men Thesevs sa at om han kom med siger tilbake frå Kreta, så skulle han heise eit kvitt segl på båten sin. Dersom han ikkje hadde overlevd, så skulle seglet vere svart. Og Thesevs sigra over uhyret, men gløymde å heise det kvite seglet på heimvegen. Aegeos såg det svarte seglet, trudde sonen var død, og kasta seg i sorg ut frå Akropolis' klippe og omkom. Somme sa at han kasta seg i havet, og dette havet har sidan heitt Aegear-havet (Egearhavet) etter han.

AELLO

Aello var ei av dei tre søstre som vart kalla HARPIENE. Hennar namn tyder "stormkast". Gudane hadde gitt harpiene ansvaret for at alle respektere dei guddommelege lover. Harpiene skulle straffe lovbrot, og slik sørge for fred og fordragelegheit på jord.

I den tidlege mytologien vart Aello skildra som ei vakker kvinne med fagert hår og venger. Seinare heitte det at ho var eit monster med ørne-vengar, og med andlet som ei stygg og gammal kone, med kloforma, skarpe negler. Aello tok folk til UNDERVERDA og straffa dei der ved ymis tortur.

Når eit plutseleg vindkast ruska i eit tre, så var det Aello som var på ferde. På mange vasemåleri er ho avbileta som ein rovfugl med kvinnehovud.

Korleis kom dei tre harpienes inn i myto-historien? Truleg vart dei dyrka som gudinne/prestinne-triade i eitt eller anna samfunn. Dei tre representerte ungjenta, mora, gammalkona. Harpiene var nok opphavleg kult-gudinnene i ein eller annan by. Truleg vart dei så dyrka i fleire byar etterkvart.

(Aello har likheitstrekk med MEDUSA. Sjå MEDUSA). (Sjå HARPIENE).

AENEAS

Aeneas var ein trojansk HERO som vart rekna å vere romarane sin stamfar. Det heitte at han var son av kjærleiks-gudinna AFRODITE (VENUS). Far til Aeneas var ANCHISES - ein trojansk prins.

Som førar for dardanane kjempa Aeneas tappert for Troja under trojanarkrigane. Men då grekarane inntok Troja, kom han seg unna med hjelp frå mora si. Han bar sin aldrande far på ryggen og leidde sin lille son i handa, og greidde å kome seg ut til kysten. Men i forvirringa vart kona hans etterlatt.

Det var altså ein gang ei folkestamme som gjekk under namn dardanane.  Dette utløyser tankeflukt! Det sørlege stredet mellom Middelhavet og Svartehavet vert kalla Dardanellane, og er oppkalla etter dardanane. Dardanane er oppkalla etter ein mektig stamfar som heitte Dardan. 

Det var faktisk slik at makta i den mektige oldtidsbyen Troja i ein epoke var delt mellom trojanarane og dardanane. Korleis veit eg ikkje...kanskje stilte dei to folkegruppene kvar sin konge, og dei to kongane sam-regjerte, eller kanskje regjerte dei kvart sitt år ... eller liknande. Ulike slike ordningar var det mykje av i oldtida.

Det heiter at det var kong Dardan som grunnla byen Troja. Noko seinare fekk ei folkestamme under leiing av kong Troad stor makt her, og i ein epoke var det to kongehus som regjerte i Troja - huset etter Dardan, og huset etter Troad. Kong Aeneas tilhøyrde huset etter Dardan.

Det er usikkert kva folk dardanane var, men tolking av arkeologiske utgravingar tyder på at dei var nærskylde med trakarane, og kanskje også med illyrarane.

Oldtidsgeografen Strabo fortel at dardanane var ganske ville og usiviliserte. Dei grov ut holer i søppelfyllingar, som dei brukte som sovestad. Men dei var glade i musikk, og spela mykje på fløyte og strenginstrument.

Gamle rykte har ymta om at den germanske tordenguden Tor (som var eldre enn Odin) var av trakisk opphav, og hadde ein tidleg kultstad i Troja. Når det så viser seg at Trojas grunnleggar heitte Dardan, fell kanskje nokre brikkar på plass? Namnet Dardan minner om ordet "torden"! Var den norrøne guden Tor ein forfader til Romas grunnleggar Aeneas?

Dei historiske kjeldene legg det fram såleis, at grekarane si erobring av Troja forårsaka at Aeneas rømde derifrå, med ein veldig folkeflokk. Tolkar eg historien rett, så utvandra alle dardanane med Aeneas. Aeneas ville finne ein stad der han kunne grunnlegge eit nytt Troja. Ei lang og eventyrleg reise brakte Aeneas og hans folkeflokk til Trakia, Delos, Kreta og Sicilia. Der døde hans far, Anchises.

Vi vert fortalt, at i ein epoke var det ein alvorleg maktkamp mellom Aeneas og den romerske gudinna JUNO. Ein krass kultur-konflikt oppstod - truleg ein av dei mange maktkampane mellom matriarkalsk og patriarkalsk samfunns-system. Men kva som eigentleg skjedde?... det ligg gøymt i historie-skodde.

Den før-romerske gudinna JUNO hata alltid Aeneas. Ho ville hindre han i å grunnlegge byen Roma - noko ho visste var lagt til hans lagnad å utføre. Ho prøvde å drukne han med ein veldig storm. Aeneas og mannskapet vart kasta i land på Afrika-kysten. Der vart Aeneas ønskt velkommen av Dido, den vakre dronning-gudinne av Karthago. Dido vart forelska i Aeneas, og bad han slå seg ned der. Då han avslo dette og sette segl på ny, tok ho livet av seg i fortviling.

Det er fortalt at Karthago vart grunnlagt omlag samstundes med Roma - vel 800 år fvt. Det arabaiske namnet Karthago tyder "Ny-byen", og det var utvandrande fønikarar frå Fønikia som grunnla Karthago. Dido heitte gudinna til Karthago-grunnleggarane. Dido var ei øvste-prestinne som regjerte over fønikarane. Ho vart kalla Elissa av grekarane, og truleg var Dido jordisk representant for den fønikiske gudinna Elishat - datter av ein stam-konge utan kjent namn, frå den fønikiske by Tyros. Somt tyder på at Dido/Elishat var ei utgåve av gudinna ASTARTE; (sjå BAAL).

Bynamnet Tyros tyder på at denne byen var sentrert på ein okse-dyrkar-kult. (Sjå TAUROS.)

Elishat vart truga til giftemål med den legendariske gudekongen PYGMALION. Men ho rømde frå han, og gifta seg med sin onkel Acerbas, som var prest under HERAKLES. Og Elishat og Acerbas, med ein folkeflokk, drog så til Nord-Afrika og slo seg ned der, og grunnla Karthago. Dei som budde der frå før sa at dei skulle få så mykje land som ei oksehud kunne omfamne. Elishat/Dido let då ei oksehud utskjere i så tynne reimer at desse kunne omfamne eit ganske svært areal. Men nå må eg avslutte dette sidesporet!

Etter mange omflakkande år nådde Aeneas Italia, på staden der elva Tevere (Tiber) munnar ut. Der vart han gjestmildt motteken av LATINUS - kongen av Latium. Og han vart trulova med LAVINIA, datter av Latinus. Men før han fekk gifta seg med henne, greidde Juno å oppeldna kong Turnus av landet Rutilia - ein av Lavinia avvist friar, til å gå til krig mot Aeneas og Latinus.

Rutilia var eit landområde innan Romas grenser, og eksisterte truleg før byen Roma var grunnlagt. Rutilia vart regjert av dronningar, som også bar namnet Rutilia, og den rutilske dronning-familie vart ei av dei mektigaste slektene i det tidlege Roma. Ein gang vil eg prøve å finne ut kva samanheng det var mellom rutilane, etruskarane og sabinarane.

Krigen mellom Turnus og Latinus/Aeneas enda i eit slag mann mot mann, der Turnus til sist vart drept av Aeneas. Så regjerte Aeneas i mange år i Latium, og ved ekteskapet med Lavinia tømra han unionen mellom dardanane og latinarane. Denne unionen vart med tida til Det romerske folk

Aeneas skal (som ein av svært få døyelege) ha vore på vitjing i UNDERVERDA, og vendt tilbake derifrå. Romarane guddommeleggjorde han og kalla han "Indiges". Det er uklart kva som var meint med denne titulering, men truleg tyder indiges "opphavleg". Meininga bak tituleringa var nok å hylle Aeneas som byens grunnleggar og første konge.

Mange av dei mektigaste familiene i Roma påstod sidan at dei ætta frå Aeneas.

Romarane sitt store epos ”Aeneiden” av Virgil,  fortel i detalj historien om Aeneas' dramatiske vandring, og enda med drapet på Turnus.

AËROPE

Aërope vart også kalla EUROPA - eit namn som tyder "breidt andlet" eller "himmel-andlet". Hennar namn viser til fullmånens breide andlet;... Aërope var månegudinne. Denne gudinna, (eller ei formor av ho), har gitt namn til verdsdelen Europa.

Aëropes biografi er knytt til ei stor folke-utvandring frå Kreta - til Rhodos og Mykene. Den kretiske prins (seinare konge) Katreos, jaga alle sine fire barn - tre døtre og ein son frå Kreta. Sonen Althaemenes og dattera Apemosyne kom seg unna på eiga hand, og dei hadde ein stor folkehop med seg, og slo seg ned på øya Rhodos. (Truleg var ordninga slik på Kreta, at kongsbarna var "delstats-regentar" for kvart sitt distrikt. Og når dei vart landsforviste, så emigrerte undersåttane i distrikta dei regjerte over saman med dei.)

Aërope og søstera Clymene vart selde av sin far som slavar.

Europa/Aërope var namn på ei tidleg kretisk gudinne, og det var nok slik at gudinne-namnet vart brukt som "tittel" på den til ei kvar tid regjerande øvste-prestinna ved Europa/Aëropes tempel. Det var skikk og bruk at ei datter av kongen vart utnemnd til slik øvste-prestinne.

Noko å legge merke til, er at Aëropes søster Clymene, må ha vore oppkalla etter den mektige gudinna CLYMENE, som også vart kalla ASIA. (Sjå CLYMENE).

Som mytane legg det fram: Katreos, var eldste overlevande son av kong MINOS av residensbyen Knossos på Kreta. Katreos hadde tre døtre: Aërope, Clymene og Apemosyne. Så hadde han sonen Althaemenes. Eit orakel spådde at Katreos skulle verte drept av eitt av sine barn, og dei fire låg tynt an etter at denne spådommen var sett fram.

Althaemenes og den rappføtte Apemosyne kom seg unna på eiga hand - dei drog frå Kreta med eit stort folkefølge. Dei kom i land på øya Rhodos, og grunnla byen Cretinia; oppkalla etter Kreta. Seinare flytta Althaemenes til byen Kameiros, også på Rhodos, der han vart høgæra av innbuarane. Han bygde eit altar for ZEVS på eit fjell tett attmed byen. Dette fjellet var heilagt, og heitte Atabyrios, og den utgåva av Zevs som sidan vart dyrka her, vart kalla Zevs Atabyrios.

Frå fjellet Atabyrios kunne Althaemenes på klare dagar skode sitt heimlege Kreta i horisonten. Kring Zevs-altaret plasserte han messing-skulpturar av oksar. Desse rauta alltid høgt når fare truga Rhodos.

Oksebrøl vart frambragt av spesielle musikk-instrument - "okse-brølarar". Desse instrumenta kunne skremme bort vonde ånder.

Med Apemosyne gjekk det dårleg. For ein dag vart guden HERMES hugteken i ho. Ho rømde frå han - ho var rappføtt som få. Men samme ettermiddag kom Hermes overraskande på ho ved ei kjelde. Ho prøvde nok ein gang å rømme unna, men han hadde lagt våte, sleipe oksehuder på stien, så ho gleid og ramla på trynet. Så valdtok Hermes ho der. Sidan kom Apemosyne seg heim til palasset, og sørgmodig fortalde ho sin bror Althaemenes kva ho hadde komt ut for. Men han kalla ho for ei løgnerske og skjøge, og sparka ho til døde.

Althamenes' drap på Apemosyne er ein symbol-myte. Eg tørr ikkje kome med noko framlegg til forklaring av myten, men eit rituale skal sidan ha blitt utført på Rhodos, der ungjenter dansa på glatte skinn av offerdyr. (Les meir om kretisk okse-kult under MINOTAUROS).

Myten om Apemosyne og Hermes er ein symbol-myte, som fortel om ein maktkamp mellom to presteskap - to kulturar... truleg ein maktkamp mellom den gamle innbuarane på Rhodos, og dei innvandra kretarane. Det er mykje truleg at myten forvekslar Hermes og HELIOS, for det var solguden Helios som vart dyrka på Rhodos før kretarane kom dit.

På Kreta var Katreos nå blitt konge. Han forviste sine to andre barn; Aërope og Clymene, frå øya. Han gav dei til slavehandlaren Nauplius, for at han skulle selge dei som slavar - langt vekk.

Aërope vart seld til den mektige kong THYESTES av Mykene. Han valdtok ho, som rett og rimeleg var etter tid og stads skikk. Men Aërope vart seinare gift med Thyestes' son Pleisthenes, og med han fekk ho to søner - dei med tida så vidgjetne kongane AGAMEMNON og MENELAOS; samt dattera Anaxibia.

Så vart Aërope gift på ny, med Thyestes' bror ATREOS. Han kjøpte ho, og adopterte dei tre barna ho hadde fått med Pleisthenes. (Sjå ATREOS).

Så heiter det at Thyestes seinare forførte/valdtok Aërope (igjen). Thyestes ville freiste å kapre kongstrona i landet Elis ved dette renkespelet, og dette var byrjinga på ein langvarig konflikt mellom brørne Atreos og Thyestes.

Men uansett alt dette ekteskaps-politiske strev, førte Aëropes ankomst til Mykene til at det vart knytt slektsband og politiske band mellom Den minoiske kultur på Kreta, og Mykene-kulturen i Attika. Og Aërope var den som batt desse to kulturane saman! Trass dette vart Aërope dømt til døden ved drukning, for affæren med Thyestes. Slik gjekk det med prestinne-gudinna som gav namn til verdsdelen Europa.

Med Clymene gjekk det ikkje så storvegs til. Ho vart gift med sjøfararen og slave-handlaren Nauplios, som hennar far hadde gitt ho i varetekt til. Paret fekk to søner. Kanskje levde ekteparet lukkeleg til sine dagars ende?

Etter mange lange år sat gamle Katreos heime på Kreta og grubla - mistrøstig for at han ingen arvingar hadde. Han fann på at han ville prøve finne sin son Althaemenes, og han drog med eit skip til Rhodos, og kom dit ved nattestid. Nokre gjetarar trudde han var sjørøvar. Han prøvde å forklare seg, men vart overdøyvd av hundeglam. Althaemenes rykte så ut for å ta sjørøvarane, og han drepte sin far med spyd - visste ikkje kven han råka. Etterpå forstod han at oraklets spådom hadde gått i oppfylling, og han fortvila og bad gudane om at dei skulle late jorda oppsluke han. Då revna jorda opp, og han forsvann i ei djup slukt. Han vart sidan feira på Rhodos med ein høgtidsdag, då drikk-offer vart tømt ned i ei slukt i jorda.

Desse mytane skriv seg frå 15. århundre fvt. I historiske kjelder heiter det at krigarar frå Knossos og Mykene i fellesskap okkuperte øya Rhodos.

Rhodos tilhøyrde frå først den sumeriske måne-gudinna Dam-kina (DANAË). Ein gang i tida kom ein patriarkalsk kultur til øya, og introduserte solguden HELIOS som utfordrar til Månegudinna. I ein seinare periode fekk den hittittiske stormguden Tesup makta på Rhodos. Sidan - då det hittittiske imperium braut saman, vart Rhodos kolonisert av kretarar, som var dyrkarar av ein okse-kult. Dei forklarte sin gud Atabyrios som son av PROTEOS (første menneske), og dei forklarte gudinna EURYNOME som "skaparinna". Sidan - i dorisk tidsalder, vart det på Rhodos dyrka ein guddom kalla Zevs Atabyrios, og han vart rekna som Tesups etterfølgar.

Rhodos' religionshistorie kjenner vi bare brotvis. Dyrka kretarane på Rhodos Atabyrios før dei byrja dyrke Zevs? På eit tidspunkt vart Atabyrios og Zevs slått saman til ein dobbel-gud - eit typisk, diplomat-grep i oldtida). Men Tesup og Zevs er så like namn! Kan det vere to namn på samme guddom? Dyrka hittittane, som tidleg skal ha regjert på Rhodos, ei utgåve av Zevs?

Men på Rhodos vart den patriarkiske solguden HELIOS dyrka, før den patriarkiske himmelguden ZEVS/TESUP vart dyrka der. Religionen som kretarane brakte med seg til Rhodos var ein okse-kult. Kva hadde Zevs med oksar å gjere?

Mytane fortel at Zevs omskapte deg til ein okse og valdtok kong MINOS' datter Aërope. (Sjå MINOS). Zevs omgjorde seg også til okse då han attrå-forfølgde ku/kvige-gudinna IO. (Sjå IO). Så Zevs var nærknytt til totem-dyret okse. Men det er ugreitt å finne plass for oksen i Zevs' rolle som himmelgud. Trass dei store mengder med informasjon vi har frå antikken om  Zevs, så forblir denne olympiske øvstegud eit stort mysterium!

Aërope hadde, i følge somme mytar, ei oldemor som heitte EUROPA.

(Sjå EUROPA og RHODES)

AESTAS

Aestas var romersk sommar-gudinne. Ho vart avbileta som ei naken kvinne, smykka med korn-krans i håret. Hennar latinske namn tyder "sommar" eller "sommarvind", og aestas vart også brukt som eit uttrykk for lauslevnad (horeri). Aestas var altså erotisk av seg.

Truleg vart Aestas oppfunnen av oldtidsforfattaren Ovid. Han var kreativ, og dikta fritt når han ikkje hadde noko konkret å halde seg til. Han ville gi romarane motstykke til dei greske årstidsgudinnene HORAENE, så då fann han like godt opp Aestas.

AETERNITAS

Aeternitas var romarane si personifisering av æva (evigheita). Ho var inga gudinne, men eit omgrep - ho var eter - ho var det store, tomme verdsrom. Ho vart avbileta som ein orm eller slange som bit seg sjølv i halen. Ein orm som bit seg sjølv i halen dannar ein ring - ringen er symbol på det uendelege ...på æva.

Aeternitas vart også symbolisert ved ein FØNIX-fugl. Denne mytiske fuglen døde og vart brent, men flaug så gjenfødt opp frå si eiga aske med brask og bram. Fønix-fuglen er symbol for syklisk æve - symbol for attføding. Han var opphavleg babylonsk/egyptisk, men romarane sette mykje pris på denne fuglen.

Aeternitas har fått ein asteroide oppkalla etter seg, og ho vart også mykje prega på romerske myntar, som symbol på at dei hadde evig verdi.

AETHER

- sjå ETHER.

AETNA

Aetna var romersk fjell-gudinne. Ho var fjellgudinna til vulkanen Etna på Sicilia - ho var ikkje den personifiserte vulkan-krafta; derimot var ho krafta som heldt fjellet i ro.

Mytar som er konstruert om Aetna hevdar at ho var kona til smed-guden VULCANUS, og at ho var datter av URANOS og GAIA. Så heiter det at Aetna hadde to tvilling-døtre, som vart kalla Palisene (Palici), og som var gudinner for geysirer (varme, sprutande kjelder).

GIGANTEN TYFON skal ligge begravd under vulkanen, og det er han som forårsakar vulkan-utbrot.

Aetna var kanskje meir gresk enn romersk;... rettast er det vel å seie at ho var siciliansk. Ein gang var det konflikt mellom gudane HEFAISTOS og DEMETER om kven av dei som skulle regjere på Sicilia, for Sicilia hadde både vulkanar og kornåkrar. I denne striden opptrådte Aetna som meklar, men eg har ikkje fått med meg om det vart noko semje.

AETOLOS

Aetolos var ein av dei fire sønene til kong ENDYMION av landet Elis. Dei fire avgjorde ved hestelaup kven som skulle verte konge i etter faren. Aetolos vart ein av taparane.

Men ein annan gang han deltok i hestelaup- det var eit gravferds-hestelaup til ære for den avdøde Azan, son av ARCAS ... køyrde han ved uhell over ein tilskodar og drepte han. Denne tilskodaren var Apis, son av Phoroneos.

Aetolos vart landsforvist for dette. Han rømde over til hi sida av Korint-bukta. Dette var KURETANE sitt land, heitte det. Her vart han motteken som gjest, men drepte så sin gjestevert, Kong DOROS, og dei to brørne hans...alle søner av APOLLON og dronning PYTIA. Og Aetolos tok makta i landskapet her, som sidan er blitt kalla Aetolia etter han.

Aetolos fekk to søner, Calydon og Pleuron, som gav namn til kvar sin sentral by i Aetolia.

AETRA

Aetra (Aethra) var datter av kong Pittheos av Troezen. Ho vart mor til THESEVS, som ho fekk med AEGEOS. (Sjå AEGEOS).

Det var også ei OKEANIDE som heitte Aetra. Ho vart mor til Hyas, og hans søstre HYADENE. Desse dreiv med regnmakar-magi.

AFRODITE

Afrodite var den store, før-greske kjærleiksgudinna. Hennar seinare romerske motstykke vart VENUS. Afrodite vart skapt ved at havets skum samla seg i ring kring URANOS’ avhogde lem (penis), som fall i havet. Namnet hennar tyder "født av skum".

Afrodite var også kvinne-venleikens gudinne. Ho vart født på ein solskinnsdag, av Middelhavets bølgeskum. Ho vassa kort tid etter fødselen i land på strand-engene på Kypros (andre kjelder hevdar det var på øya Cythere), og ho var då alt blitt ei moden kvinne. "Kypros' Frue" vert ho ofte kalla. (Sjå også under PYGMALION).

Komen på land, tørka Afrodite seg med kvistar av planten myrt. Slik vart myrten eit kjærleikssymbol. Planten vart også knytt til Afrodites son, HYMENAIOS - ekteskapets gud. Bryllupskransar og æreskransar vart bundne av myrt.

Romarane har laga ein myte om Afrodite, der ho vert kalt VENUS. Her heiter det at SATURNUS (CHRONOS) let GAIA’s eggstokkar falle i havet, og der blanda dei seg med blod og sæd frå Uranos’ avhogde lem. Av dette vart Venus født. Dette skal forståast slik at alt liv stammar frå Himmelen, og alt alt liv som er skapt, har sit opphav i at den feminine og den maskuline kraft fall ned frå Himmelen og fann saman. Dette er VENUS’ LOV. (Denne myten er konstruert av romerske filosofar).

Afrodite var altså gudinne for elskov og brennande kjærleik. Det var helst kvinnene som påkalla Afrodite. Ho gav dei råd og hjelpte til, slik at dei fekk mannen dei hadde kasta sin elsk på, og ho hjelpte dei også med å halde mannens kjærleik heftig og heit.

Men Afrodite var også stridig som bare det. Bare krigsgudane ATENE og ARES overgår hennar merittliste når det gjeld blodige krigar og feider.

I ein myte frå DODONA heiter det at Afrodite var datter av ZEVS og DIONE.  Dione var den gamle jord-gudinna - også kalla RHEA eller GAIA. Kjærleiks-duer (turtel-duer) hadde reira sine i det heilage eike-treet til Dione, og derfor måtte Afrodite sjølvsagt verte kjærleiksgudinne; og dua vart hennar heilage fugl.  At Zevs vert hevda å vere Afrodites far, er ei tilsniking. For Afrodite vart dyrka i lange tider før himmelguden Zevs dukka fram.

Det ser ut til at Afrodite i somme tradisjonar vart assosiert med skapings-gudinna EVRYNOME, som vi kjenner ho frå Den pelasgiske skapingsmyten. Ho var gudinna som steig opp av CHAOS, og dansa over havflata, i tida før det tørre land var skapt.

Afrodite vart dyrka i Syria og Palestina som Ishtar eller Ashtaroth. Vi finn ho att i den seinare dyrka gudinna ASTARTE, og i Abrahams kone Sara. Den mest vidgjetne kultstaden til Afrodite var Paphos på Kypros, der ein ennå kan sjå hennar bilete, i gamle tempelruinar. Kvar vår bada hennar prestinner i havet der, og steig nyreinsa i land. "Afrodites bad" finn du på Kypros.

I Afrodite’s følge var dei tre GRATIENE; og dessutan AMORINANE - små kjærleiksgudar med venger. (Sjå også CHARITENE og AGLALIA).

Afrodites son var EROS (rom. AMOR) - kjærleikens skjemtsame gud, som med usynlege piler skaut kjærleik i menneskas hjarter. Dua var Afrodites totem-fugl, og også gråspurven. Desse fuglane vert lagt merke til for sin amorøsitet og kåtskap. Turtel-duer er verst. I dag finn vi duer og spurvar på gravsteinar, som symbol på kjærleik - og om dua er det også sagt at Dei Dødes sjeler kan ta bu i ho.

Ein gang krangla HERA, ATENE og AFRODITE om kven av dei som var penast. Den stakkars prins PARIS av Troja måtte vere dommar. Alle tre gudinnene lova han muter. Afrodite lova at han skulle få den vakraste kvinne i verda - den skjønne HELENA - kona til kong MENELAOS av Sparta. Paris kåra då AFRODITE, og dei to andre vart rasande både på han og Troja. Krigen mellom grekarane og Troja gjekk ved dette inn i sin blodigaste fase.

Ein meir jordnær versjon av historien om trojanar-krigane fortel at Helena var stridends eple. Trojanar-prinsen Paris (Alexandros) hadde røva ho frå ektemannen, kong Menelaos av Sparta (gresk by), og Menelaos var rasande. Etter stort mannefall over lang tid vart grekarane og trojanarane samde om at Menelaos og Paris skulle utkjempe ein duell, og at den ni år lange krigen skulle avgjerast med dette. Menelaos var klart den sterkaste. Han tildelte Paris eit dødeleg hogg. Men då kom Afrodite til unnsetjing. Ho gøymde Paris i ei sky og fekk brakt han heim til sitt parfymerte sovekammer i Troja. Afrodite lækte hans sår, og henta så Helena, og truga ho med forbanning om ho ikkje tok seg av Paris.

Afrodites innblanding i duellen gjorde at krigen heldt fram eit år til, med store mannefall på begge sider. Afrodite greip ein gang til inn, då hennar son Aineias var ille ute. Det var heroen DIOMEDES som gjekk til åtak på han, med eit styrtregn av hogg og stikk. Atene hadde gitt Diomedes evne til å sjå dei udøyelege (gudar og heroar) som deltok i kampen. Ho hadde gitt han beskjed om å ikkje angripe andre gudar enn Afrodite. Henne må du gjerne ta, sa ho. Då Afrodite kasta seg imellom for å verne Aineias, fekk Diomedes auge på ho, og han stakk bronsespydet sitt gjennom kjolen hennar og gav ho eit djupt stikk i armen. Ut taut det ichor - (tynt, mørkt gudeblod). Afrodite rømde då til OLYMPOS og søkte tilflukt hos foreldra sine, Zevs og Dione (GAIA). Zevs tala til ho: "Nei mitt barn, krigsverk er ikkje for deg. No skal du heller ta deg av ekteskapets kjærlege løyndommar".

Av dette forstår vi at Afrodite vart dyrka av trojanarane, medan Atene vart dyrka av grekarane. Zevs får rollen som diplomatisk fredsmeklar.

Afrodite hjalp den unge HIPPOMENES då han skulle kappspringe med ATALANTA for å få henne til kone. Afrodite likte å opptre som ”Kirsten Giftekniv”.

På OLYMPOS vart Afrodite vart gift med eld- og smed-guden HEFAISTOS. Ho var vakker og han var stygg, og dei andre gudane lo av paret. Men Afrodite var ikkje trufast mot mannen sin. Mellom anna tok ho krigsguden ARES opp i ektesenga. Solguden HELIOS observerte dette, og fortalde til Hefaistos. Hefaistos gjekk då til smia si, og smidde eit nett som han fanga dei to elskande i, og Hefaistos viste dei fram for dei andre gudane på Olympos, og forlangte å få att bruregåvene han hadde gitt. Det vart til at POSEIDON lova å betale for ekteskapsbrytaren om han ikkje gjorde opp sjølv. Då gjekk Hefaistos med på å sleppe Ares og Afrodite fri. Dei gjekk skamfulle bort. Afrodite drog til Kypros, der ho vart bada og vaska av GRATIENE.

Medan gudane stod og skoda dei to elskande som var fanga, spurde Apollon  Hermes korleis han ville ha følt seg i ein slik situasjon. Hermes svara at han ville ha tålt tre ganger så mange band om han fekk dele seng med Afrodite.

Afrodite er eldre enn dei greske, olympiske gudane. Ho hadde kanskje sitt opphav i Fønikia og andre austlege kulturar. Det fins spor etter Afrodite i Armenia, Assyria, Kappadokia, Fønikia, Palestina, Syria, Persia og Egypt. Her følger ei liste over gudinner som liknar mykje på Afrodite:

Somme stadar vart Afrodite samanblanda med ARTHEMIS, DEMETER, RHEA og CYBELE. Ein tidleg kultstad for Afrodite var byen Paphos på Kypros. Her vart også gudinna Astarte dyrka. Den forføreriske maskuline guddom ADONIS var truleg nærknytt til Afrodite.

Afrodite vart også kalla Ourania ("den himmelske"). Denne tittelen bar også den babylonske mor-gudinna Ishtar. Ein annan tittel på Afrodite var Pandemus, og denne tittelen fortel at ho vart dyrka som øvstegudinne - som gudinne for alt og alle. Ourania-tittelen knyter ho til himmelguden URANOS.

Ein stor del av dei mektige gudinnene vi kjenner frå gammal tid hadde tilknyting til månedyrking, men Afrodite ikkje. Ho var knytt til jord - til jordnær erotikk. Skal vi knyte ho til ein himmel-lekam, må det helst bli sola. 

Gudinnene Ishtar og Astarte kunne opptre med skjegg - dei bar i seg maskuline eigenskapar. At Afrodite stadig vekk deltok på slagmarkene, kan tyde på at det var noko liknande med ho. ATENE og ARTHEMIS var også krigerske av seg, som AMAZONER. Dei moderne grekarane mislikte at kvinnfolk tedde seg slik, og Zevs rådde Afrodite til å konsentrere seg om å vere kjærleiksgudinne.

(Les meir om Afrodite under BAAL. Sjå også ANCHISES).

AGAMEMNON

Agamemnon er ein historisk person - han var grekarane sin store heltekonge. Hans namn yder "Den svært bestemte".

Agamemnon var son av ATREOS og AËROPE, og bror av MENELAOS. Han var konge i Mykene. Han vart gift med KLYTAIMNESTRA, og ho myrda til sist sin ektemann. Sonen deira, ORESTES, drepte mora si for å hemne faren.

Agamemnon var leiar for den greske hæren som segla til Troja for å hente tilbake måneprestinna ”Den skjønne HELENA”. Han ofra si datter, IPHIGENIA, for å blidgjere ARTHEMIS, slik at grekarane kunne gå til angrep på Troja med god von om siger.

Det var også Agamemnon som forårsaka at heroen ACHILLES trekte seg ut av striden - han vart svært bitter då Agamemnon krevde å få overta kone-emnet som Achilles hadde erobra - den vakre ungjenta BRISEÏS.

Då Agamemnon vende tilbake frå trojanar-krigane til Mykene; saman med konkubina si CASSANDRA, vart dei begge drept; av Agamemnons kone Klytaimnestra, og hennar elskar Aegisthos.

Det meste vi veit om trojanarkrigane har vi frå diktaren Homer's verk Illiaden. Nokre har fundert på om Illiaden er bare oppdikt, men Homer og hans samtidige hadde nok av reelle dramaitiske hendingar å fortelje om - dei tarv ikkje finne på.

I 1870-åra gjekk den tyske arkeologen  Heirich Schliemann, inn for å finne Agamemnons grav i Mykene, der historikaren Pausanias hadde fortalt at ho skulle vere. Han fann store underjordiske konge-gravkammer både innanfor og utanfor den gamle festninga i Mykene. Lika låg i sjakter (nisjer) i gravkammer-veggane, og fem av dei bar fagre gullmasker. Schliemann meinte at lika til Agamemnon, Cassandra og Evrymedon var mellom desse. Seinare forskarar har komt med påstand om at  kroppane er 300 år eldre enn den tid ein trur trojanarkrigane foregjekk i, så det er ikkje sikkert at det er Agamemnons grav som er funnen, men kanskje er det det.

Seinare prøvde Schliemann å finne Troja, etter Homer's utgreiingar om kvar byen skulle ligge. Han hadde suksess med dette - det gamle Troja vart gravd fram akkurat der Schliemann trudde byen låg.

AGENOR

Agenor vart født som prins i Egypt, og vart konge i byen Tyros i Fønikia. Hans namn tyder "manndomsfull". Han rekna seg som son av POSEIDON og LIBYA, og han hadde ein tvilling-bror som heitte Belos. (Sjå LIBYA).

Ein annan Agenor var ein av heltane i trojanarkrigane, og ein tredje var soneson av INACHOS, som grunnla byen Argos. Desse to må ikkje forvekslast med vår Agenor her!

Sidan Agenors far var Poseidon, vert hans farfar CHRONOS, og farfars far URANOS. På morssida stamma Agenor frå IO. (Sjå IO og LIBYA).

Agenor emmigrerte frå Egypt, og slo seg ned i landet Kanaan (seinare Fønikia). Der gifta han seg med Telephassa, som også til tider vart kalla Argiope. Ekteparet fekk fleire historisk ruvande barn - dattera EUROPA, og sønene KADMOS, FØNIX, Thasos, Phineos og Cilix.

Eg bør nemne alt her at Europa var ei gudinne, og ikkje eit levande menneske. Men kanskje hadde Agenor ei datter som fungerte som prestinne for gudinna, og som bar gudinnas namn.

ZEVS vart kjær i Europa. Han omskapte seg til ein snøkvit okse med blanke horn og eit svart bles i panna. Og så blanda han seg med den store kvegflokken til Agenor. Så fekk han HERMES til å jage kvegflokken ned til stranda ved Tyros, der Europa pleide å gå på spasertur med sitt følge. Europa vart slått av oksens venleik, og då ho fann ut han var snill som eit lam, byrja ho leike med oksen. Ho fora han med blomar, og pynta han med blomsterkransar. Til sist sette ho seg på ryggen hans, og let han vandre med ho ned til sjøkanten. Så la oksen brått på svøm, og snart såg Europa knapt land. Ho vart svært engsteleg - klamra seg til hans horn med eine handa - med den andre heldt ho i panikk fast om ei blomsterkorg.

Zevs symde heilt til Kreta med Europa. Her omskapte han seg frå okse til ørn, og valdtok Europa i eit pilekratt. Av dette fødte Europa Zevs tre søner - MINOS, RHADAMANTHYS og SARPEDON.

Agenor sendte sine søner for å finne Europa, og han forbaud dei å kome heim utan ho. Dei segla alle ut på havet, skilde lag, og leita på måfå etter ho. Fønix segla langs Nord-Afrika-kysten forbi Libya, og i området der byen Karthago seinare vart grunnlagt, etterlet han seg ei folkegruppe som vart kalla punikarar. Så fekk han høyre at hans far var død, og returnerte til Tyros i Kanaan, og landet her vart seinare kalla Fønikia etter han. Med prinsesse Aephesiboea fekk han sonen ADONIS.

Cilix drog til landet til hypacheane, og landet her vart sidan kalla Cilicia etter han. Dette riket låg på søraust-kysten av Lille-Asia.

Phineos slo seg ned på halvøya ved Marmarahavet der landet Thynia låg. Han vart sidan mykje plaga av HARPIER her. (Desse harpiene tilhøyrde ein matriarkalsk sivilisasjon som dyrka ei trippel-gudinne).

Thasos drog med sitt følge, først til byen Olympia, der han let reise ei veldig bronse-statue av HERAKLES av Tyros, med klubbe og boge. Men så fann han på å fare vidare, og han koloniserte ei øy nord i Egearhavet som vart kalla Thasos etter han. Her var det gull å finne, og han dreiv gullminer her.

Kadmos segla med si mor Telephassa til Rhodos. Han gav gåver då han kom dit - ein stor messing-kjele var hans gåve til ATENE Lindos. Han bygde også eit tempel for POSEIDON her, og etterlet eit presteskap til å bestyre det. Så drog Kadmos til øya Thera, der han oppførte eit liknande Poseidon-tempel. Og han drog vidare, og kom omsider til egnene i Trakia der edonane budde.  då han kom dit - ein stor messing-kjele som han dediserte til ero o. ne.Her vart han godt motteken, men Telephassa døde brått her. Etter å ha gravlagd si mor, drog Kadmos med følge til oraklet i DELFI, og spurde oraklet kvar Europa kunne vere å finne. Men oraklet rådde han til å gi opp å leite etter søstera si, og heller kjøpe ei ku, som som skulle jage framfor seg til ho fall om av utmatting. På den staden skulle han grunnlegge ein by. Kua han kjøpte hadde fullmåne-merke på begge flankane, og der kua fall om grunnla Kadmos byen Kadmeia, som seinare fekk namnet Thebes. Kadmos bygde eit altar for Atene her, men han brukte gudinnas fønikiske namn - Onga. (Les vidare under KADMOS).

Det er sagt at desse hendingane gjekk for seg fem generasjonar før den store, greske hero HERAKLES vart født.

Myten om Agenor og hans barn er ei symbol-historie. Europa var ikkje så lett å finne, for ho var ei gudinne frå aust (Babylonia, etc.). Hennar brødre fann henne heller ikkje, men drog ut og koloniserte mange landskap og øyar, og brakte med sine gudar. Men dei kom ikkje til Kreta, der Europa etter myten var å finne.

(Nokre historiske kjelder hevdar at FØNIX var Agenors bror, og at det var han som var far til KADMOS etc... her er mykje usikkert).

Somme forskarar har framsett ein teori om at namnet Agenor er eit (for oss) ukjent namn som dei gamle fønikarane kalla seg med.

AGLALIA

Aglalia var ei av dei tre CHARITENE (romersk: GRATIENE). Dei var eit prestinneskap;... dei vart kalla søstre, dei tre. Dei heitte:

AGLALIA - Den Praktfulle

EVPHROSYNE - Munterheit

THALIA - Blomster-bringerske

Det er greske namn dette her;... i førgresk tid bar prestinnene andre namn. Dei vart dyrka i mange kulturar, og namna kunne vere ulike frå stad til stad. Grekarane adopterte delvis denne gamle kulten, med naudsynte tilpasningar. Det ser ut til at haldninga var; at dess fleire gudar ein kunne dyrke, dess likare var det. Og dei vakre festivalane til charitene var noko ein gledde seg over.

Aglalia var den yngste og vakraste av dei tre. Charitenes oppgåve var å vere kjærleiks-gudinna AFRODITE til hjelp. Nå hadde dei tre charitene ulike namn ulike stadar, og somme stadar var det 4 av dei, og andre stadar bare 2. Men vanlegast var dei 3 ...dei var ein prestinne-triade, som stod for seremoniane under dyrkinga av Afrodite. (Men hugs at også Afrodite vart dyrka under mange namn).

Somme stadar vart Afrodite rekna å vere charitenes mor. Då vart Afrodite kalla Charis.

Afrodite vart dyrka som øvste-gudinne i si velmaktstid. Ho vart kalla "Gudinne for Alt", "Den lysaste" og "Hjertensglede".

I byen Orchomenos var dei tre charitene (eller kva dei der vart kalla) representerte ved tre oppreiste meteor-steinar.

Det greske ordet charis (gratie) tyder grasiøs, yndefull. Desse tre gudinnene vart dyrka som gudinner for vegetasjon i førgresk tid, og vart seinare adoptert inn i gresk og romersk mytologi. Grekarane hevda dei var døtre av ZEVS og hav-nymfa EVRYNOME, som var datter av OKEANOS.

Då dei greske gudane slo seg ned på OLYMPOS, kom også charitene dit, saman med andre udøyelege. Der framførte dei dans ved festlege høve.

Det er lett å forstå at dei tre charitene var dansarar. Dei representerte ein gudinne-triade, og dansa yndefullt. Kvar dei dansa, og i kva århundre - det er uvisst; men det er i alle fall kjent at dei dansa for kjærleiksgudinna AFRODITE.

I avbiletingar ser vi alltid dei tre charitene nakne. Ei av dei vender andlete framover, og ei vender andletet bakover - dei representerer framtid og fortid. Så må den tredje representere nåtida. Charitene bestyrte liv og død, og vegetasjonens framvekst om våren.

Charitene vart somme stadar dyrka i sam-kult med dei ni MUSENE (gudinner for kunst og inspirasjon), og dei tre HORAENE (årstids-gudinnene). I slike stor-koalisjonar av gudinner ser det ut til at charitene representerte fest og glede. Dei sang og spela, og dansa vakre, rituelle dansar. Dei dansa i tempel og heilage lundar, og helst i måneskinn.

Atenarane dyrka kun 2 chariter; Auxo (Den pulserande) og Hegemone (Den suverene). Dei to vart dyrka som sol-gudinner frå gamletida. Hegemone var jord-gudinne - ho var jordas grøde-givande kraft. Hegemone vart også rekna som den personifiserte kjærleik til heimstaden, og ho vart påkalla til vitne når eidar skulle avleggast.

I Middelalderen vart gratiene brukte som kristne ikon-motiv - representerande venleik, miskunn og kjærleik.

AGLAUROS

Vi befinn oss i Aten - eit førgresk Aten: Aglauros var datter av heilag-kongen KEKROPS. Han synte seg for folk som eit monster som var halvt drake og halvt menneske. Kekrops' kone heitte Agraulos, og paret fekk tre døtre; Aglauros, HERSE og Pandrosos. (Legg merke til skilnaden på Agraulos og Aglauros).

Dei tre døtrene til Agraulos vart kalla Agraulidene.

Aglauros' namn skal ha noko med nattedogg og måne å gjere. Det var MÅNEN som i løpet av natta dekte graset med dogg, for å gjere beitene og åkrane friske.  Agraulos' namn har noko med åker/jordbruk å gjere, men er også knytt til dogg. Dei atenske ungjentene gjekk etter fullmåne-netter om sommaren ut på beitene og engene for å samle dogg. Dette var ein religiøs seremoni som vart kalla Hersephoria. Denne seremonien må ha fått vid utbreiing, for han overlevde i England til heilt innpå 1800-tallet. Månedogg hadde magisk og heilande kraft.

Menga av nattedogg bestemte kor bra oliven-avlinga skulle verte ....dyrking av oliven var storgreie i Aten og Attika den gang.

Herses namn tyder dogg. Herse vart også kalla "Månegudinnas datter". Dyrking av oliven var Herses store lidenaskap.

Namnet Pandrosos skal tyde: "Ho som er fullstendig dekt med dogg". Det er elles fortalt at Pandrosos var den første som lærte å spinne.

Kulten omkring agraulidene var sterkt knytt til dogg - morgondogg, som ein meinte var ei gåve frå Månen. Prestinnene og andre kvinner samla heilag morgondogg - truleg på spesielle dagar, uder høgtidssam seremoni. På Akropolis hadde kvar av dei tre agraulidene eit tempel, innehaldande kolossal-statuer av prestinnene (gudinnene), bak heilage forheng. I Pandrosos' tempel stod også Det heilage oliventreet. Det vart stenka med innsamla dogg, så det vart heilt dekt med dogg.

Dei tre agraulidene gjorde teneste som prestinner for ATENE, og dei utgjorde ein gudinne-triade som vart dyrka ved Atenes temel-kompleks. Atene sjølv var abstrakt - usynleg, og dei tre skulle liksom opptre som hennar jordiske representantar. Slik var det i lange tider, men så invaderte dei patriarkalske hellenarane byen Aten, og dei ville også underlegge seg den matriarkalske Atene-kulten der.

Dei tre agraulidene levde i eit hus med tre rom, på tempelhøgda Akropolis i Aten. Ein kveld kom dei tre jentene heim frå ein høgtidsfest ....dei bar Atenes heilage korger på hovudet. Du dukka HERMES opp og tilbaud Aglauros muter, om ho ville sleppe han inn til Herse, som han var blitt hugteken i. Aglauros tok imot gullet som Hermes hadde med, men heldt ikkje avtalen med han. For Atene gjorde eit kjapt grep; ho gjorde Aglauros sjalu på Herse. Så Aglauros stilte seg i vegen for Hermes, og nekta å flytte seg. Hermes skapte ho då om til ein stein, som aldri kunne flytte seg, og gjorde som han ville med Herse.

Som tyder på at denne tilburden eigentleg gjekk føre seg i Libya. VART DET VANSKELEG NÅ? JA, DU MÅ BARE GNI HOVUDET!!

Etter dette fødte Herse to søner; KEPHALOS, som vart elskaren til EOS, og Ceryx, som vart første heralden under feiringa av Dei eleusiske mysteria. (Sjå ELEUSIS).

Seinare ein gang lurte mor Agraulos og Herse og Pandrosos seg til å kike i Atenes heilage korg, som Aglauros hadde bore, og her fann dei eit lite barn med slangehale. Dei vart så støkte at dei kasta seg utfor Akropolis' murar alle tre; noko som Atene vart svært lei seg for.

Hellenarane prøvde å påtvinge Atene-dyrkarane monogami utan å lukkast særleg med det - i første omgang, ialle fall. Men at ei Atene-prestinne hadde kjønnsleg omgang med patriarkat-kulturens Hermes, var rein katastrofalt, og dette var kanskje grunnen til at dei tre kvinnene kasta seg i døden. - dei ville heller døy enn å verte underkasta den hellenske, patriarkalske kulturen. (Han som kalla seg Hermes, må ha vore ein øvsteprest/høvding. Hermes dukkar ofte opp i mytane, men han er eit stort mysterium!)

Ei Atene-prestinne skulle valdtakast framfor gudinna som sat på si trone - slik var ritualet patriarkat-kulturane brukte for å underlegge seg matriarkat-kulturane. Resultatet av ein slik valdtekt var ofte at gudinna vart forvandla til stein. (Gudinna hadde antakeleg vore ei marmorstatue eller liknande heile tida, men dette visste bare prestinnene om, for ingen andre fekk sjå bak forhenget. Nå kunne patriarkatane slå forhenget til sides, og vise folket at gudinna var blitt til stein, og såleis var overvunnen. Sleipt!)

Dei patriarkalske, hellenske ZEVS-dyrkarane tok makta i Aten, men dei beheldt Atene som byens vernegudinne. Dei gav Atene nye og meir "siviliserte" roller - ho vart visdomsgudinne og krigsgudinne.

Nå ser det ut til at Agraulos og agraulidene var eldre enn Atene, sjølv om dei kalla seg "Atenes døtre". Alle desse fem gudinnene hadde kvart sitt tempel på Akropolis, men Pandrosos gamle tempel vart rekna som meir heilagt enn Atenes tempel!

Hellenarane beheldt Atene. Dei beheldt også agraulidene, sjølv om deira statuer fleire gangar vart fjerna frå Akroplis, for sidan å bli henta tilbake. Agraulos og Aglauros var dei døyelege menneskas vernarar. Når atenarane skulle fare i krig, påkalla dei desse to gamle gudinnene, og bad om vern i strid. Og om dei skulle falle i kamp, så ville Agraulos og Aglauros sørge for at dei vart attfødde. Religionen som var knytt til agraulidenes kult, hadde altså tru på attføding som eit element i seg!

På Kypros vart Agraulos (Agraule) dyrka til nær innpå vår tid, med menneskeofring tilhøyrande. Offeret var nok ein mann/heilag-konge, som vart valdteken og partert ute på ein åker, for å fræve jorda.

Atenes heilage korger var fulle av slangar, som fungerte som fallos-symbol under religiøse seremoniar og opptog. Den gamle Atene vart dyrka som jord-gudinne i det tidlege Aten. Slangen var eitt av hennar totem-dyr - slangen var jord-symbol; han kraup nær jorda - han symboliserte den maskuline kraft som fræva jorda. Men Atene hadde også eit aspekt som måne-gudinne.

Kult-tradisjonar knytt til agraulidene vart haldne i hevd fleire stadar, til langt inn i kristen tid. Høgtidsfesten Herse-phoria (dogg-sanking) vart feira. Kvinnene sanka heilag morgondogg. Etter dogg-sankinga gjekk kvinnene i prosesjon. Tre prestinner leia. To av dei skvetta morgondogg til begge sider, medan den tredje bar på ei olivengrein.

Vil du sanke mykje og høgverksam morgondogg, må du gå til ei eng med marikåpe. I botnen av kvart marikåpe-blad kviler ein stor doggdråpe. Om du stryk den i andletet, så vil huda halde seg ung.

Ein annan agraulide-festival som lenge heldt stand, heitte Arrephoria. Eit sentralt element i denne festivalen var ei form for utveksling av gåver. Ein brakte ein pakke med seg inn i templet, og fekk med seg ein annan pakke ut. I dagens norske klasserom er skikken med julekalender ein tradisjon som liknar på dette.

(Sjå også ATENE, KEKROPS og HERSE).

AIAKOS

(Aeacus)

Aiakos (rom. Aeacus) var son av  ZEVS og nymfa AIGINA, datter av elveguden ASOPOS. Aiakos vart dommar i UNDERVERDA. Før dette var han konge på øya Aigina, som var oppkalla etter mora hans.

Fordi Zevs dreiv på med mora til Aiakos, tok HERA hemn: Ein stygg pest kom til Aigina, og utrydda mykje av folket. Aiakos bad då til Zevs om å få nye undersåttar, og Zevs omskapte maur til menneske, så Aiakos fekk eit nytt folk å styre over. Dette folket vart kalla MYRMIDONANE (maur-folket). Seinare var dei med grekarane i krigane mot Troja, under kommando av kong AGAMEMNON.

Aiakos vart far til heroane TELAMON og PELEOS. Mora var SKIRONs datter Endeis. Aiakos var også bestefar til ACHILLES.

Aiakos var svært godt likt av gudane, og på grunn av hans rettferds-sans og integritet vart han etter sin død utnemnd til å vere ein av dommarane i HADES (Dødsriket), saman med MINOS og RHADAMANTHYS. Namnet Aiakos tyder: Den jord-fødte.

AIGINA

Aigina (rom. Aegina) var ei vass-nymfe - ei NAJADE. Ho hadde tilhald i ei kjelde i byen Aigina, på øya av samme namn, som ligg rett utanfor Atensnnes.maktkamp mellom eit steinaldersamfunn av elvegud-dyrkarar, og innvandrande Zevs-dyrkarar. e. Aigina var datter av den sicyonske elveguden ASOPOS (frå byen Sicyon på Pelopponnes), og elvenymfa METOPE. Aigina hadde to brør, og 11 eller 19 søstre. Mange av hennar søstre vart valdtekne av ZEVS, POSEIDON eller APOLLON. (Den innvandrande patriarkalske kultur underla seg den gamle matriarkalske).

Aigina fekk Zevs etter seg. Han omskapte seg til ei ørn og tok ho til øya Oenone, der han valdtok ho. Asopos forfølgde Zevs, men Zevs kasta ein tordenkile, som jaga Asopos tilbake til hans vasskjelder. Og Aigina fødte sonen AIAKOS (Ikos) - (rom Aeacus), som vart konge på Oenone, og han gav nytt namn til øya - Aigina etter si mor.ina fekk Zevs etter seg. Han omskapte seg til ei

Det ser ut til at Aigina vart dyrka som vår-gudinne, og feira med blomsterprakt. Ho skal ha vore snill og godhjarta. Ein vass-kult med elvegudar ligg i bakgrunnen for vass-kjelde-kulten omkring Aigina. Hennar far Asopos var elvegud på fastlandet, og hadde ei mengd døtre som var kjelde-gudinner rundt omkring.m Aeacus)

AIGYPTOS

Aigyptos var son av kong Belos (sjå LIBYA), TOSal ha vore far til til den egyptiske guden ".

 etter sin død. Frå Bibelen kjenner vi han som  seg "son av Jorda". og hadde tvilling-broren DANAÜS, samt broren Kepheos. Mora var prinsesse Anchinoë - datter av Nil-guden NILOS.

Belos gav Kongeriket Arabia til Aigyptos, og Kongeriket Libya til Danaüs. Snart erobra Aigyptos også landet til melampodane (svartføttene), og kalla dette landet Egypt etter seg sjølv.

Aigyptos fekk 50 søner, med mødre frå mange land. Danaüs fekk 50 døtre, med mødre som var NAJADER, DRYADER, egyptiske prinsesser frå Elefantin-øya og Memphis, etioparinner, med meir. Desse 50 døtrene vart kalla DANAÏDENE.

Då Belos døde vart det usemje mellom tvilling-brørne om arven. Aigyptos foreslo då semje, ved eit masse-bryllup mellom hans 50 søner og Danaüs 50 døtre. Men Danaüs ana svik, og eit orakel kunne bekrefte at Aigyptos' plan var å få alle Danaüs' døtre drept.

(Les meir under DANÜS).

Aigyptos var truleg grekarane sitt namn på ein av Egypts tidlege kongar. Namnet tyder noko slikt som "sløv/makeleg geit". Var dette meint som heidersnamn, eller var det eit sjikanerande oppnamn? Truleg ingen av delane - namnet betydde "mann frå Egypt, (egyptaren)". Det er namnet på landet, Egypt,  som tyder "sløv geit" på gresk. (Er eg langt ute på jordet?)=sk. (Er eg langt ute på jing.lten omkring Aigina. Hennar far Asopos var elvegud på fastlandet, og hadde ei mengd døtre so

AIOLOS

I gresk mytologi er nemnt tre ulike sagn-kongar som bar namnet Aiolos. Dei tre vart ofte forveksla i mytane, så det er mykje ugreie, men truleg tilhøyrde dei samme kultur-tradisjon, og var truleg i slekt.

Aiolos 1 kalla seg son av POSEIDON, og var truleg preste-konge på ei av dei aioliske øyane.

Aiolos 2 budde på ei flytande øy, som også bar namnet - Aiolos. Aiolos gav ODYSSEVS ein sekk full av vindar, til hjelp på seglturen heim frå Troja. Men ved eit uhell slapp alle vindane laus og stakk av. Aiolos ville då ikkje hjelpe han fleire gangar.

AIOLOS 3 var son av hellenarane sin stamfar HELLEN. Det heiter at mora var ei NYMFE som heitte Orseis. Så hadde han brørne DOROS, Xuthus og Amphictyon. Denne Aiolos regjerte eit rike kalla Aiolia, som seinare vart heitande Thessalia, som dette landskap ennå heiter. Aiolos 3 vart stamfar til den aioliske grein av den gresk/hellenske sivilisasjon.

Aiolos gifta seg med prinsesse Enarete og fekk mange barn med ho - mellom anna sonen SISYFOS. Utanfor ekteskap fekk han dattera Arne. Mora til Arne heitte Melanippe, og var datter av den udøyelege KENTAUREN CHIRON.

Det heiter at Arne var mor til Aiolos 2, som ho fekk med Poseidon.

Aiolos var gud for vindane. Vindane hadde bustad på ei flytande øy. Aiolos skapte vindstille ved å fange vindane i sekkar. Så sette han dei på stall. Når vind trengtes, slepte han laus ein eller fleire av dei. Vindane hadde skap av hestar. Aiolane dreiv mykje med fiske og sjøfart, så vindane var det viktig å ha kontroll på.

Vindane var vindgudar; dei gjekk under fellesnamnet anemoi. Stormvindane vart rekna som demonar - dei vart kalla aillai. Vindgudane stod på stall på Aiolos' øy. Når dei mektige gudane, som til dømes Poseidon, gav ordre om det, sette Aiolos fri ein eller fleire av desse vindgudane.

Mytologiske figurar som spela ei liknande rolle som Aiolos i høve til vindar, er Ouranos, og TITANEN ASTERAEOS.

Streng-instrumentet vindharpe (eolsharpe) er oppkalla etter Aiolos. Den hadde 12 sene-strenger av  ulik tjukkleik, men alle stemt i samme tone. Desse var montert til ei rektangulær ressonanskasse. Truleg var dette eit musikk-instrument av kolossal-storleik. Når vinden sette strengane i vibrasjon, kunne ein høyre vindanes musikk, eller vindanes stemme. Truleg vart eolsharpa nytta til å spå framtida; som eit orakel.

AIOLANE var ei av tre greske folkegrupper som rekna seg å ætte frå Hellen (Sjå HELLEN). Aiolane dukkka fram frå historiens mørke i landskapa Boötia og Thessalia. Dei hadde kanskje hatt tilhald der i titusener av år?  Sidan oppretta dei mange koloniar rundt om i Hellas. I 11. århundre fvt. emigrerte mange av dei til øya Lesbos i Egearhavet. På Lesbos er utgravd byar frå år 3200 fvt., så aiolane kom truleg dit som erobrarar. Vi veit elles at mykenarar kom til Lesbos 300 år før aiolane (under Troja-krigane), men det ser ut til at mykenarane ikkje vart verande der.

Aiolane grunnla også fleire bystatar på vestkysten av Lille-Asia, mellom Dardanellane og  Hermos-elva. Dette distriktet fekk namnet Aiolis (Aeolis). Dialekta som vart tala her vert rekna å vere eldste greske talemål vi kjenner til. 

Mytane fortel av den første aiolske konge på Lesbos heitte Lesbos. Han var son av den thessalske kong Lapites, og soneson av Aiolos.

Aiolane på Lesbos vart mektige. Dei regjerte over dei aioliske koloniane i Lille-Asia, og grunnla også ein stor, gresk koloni i Egypt.

AJAX I

(den større)

Ajax den større var ein HERO. Han var son av Telamon, og var ein av grekarane sine tapraste krigarane ved Troja. Han tevla med ODYSSEVS om å få overta rustninga til ACHILLES. Då han tapte denne tevlinga, tok han livet av seg.

AJAX II

(den mindre)

Ajax den mindre var ein HERO. Han var son av Oielos, og var leiar av grekarane frå Locris under trojanar-krigane. Han vanheilaga ATENES' tempel og statue ved å valdta CASSANDRA i templet, under plyndringa av Troja. (Sjå under AGLAUROS). Ajax II forliste utanfor øya Tenos, fordi han hadde skrytt av at ingen gudar kunne greie å få han til å omkome på havet. Det var POSEIDON som tok affære og drukna han.

(Sjå også LOCROS).

ALECTO

Alecto ”Den evig rasande” var ei av dei tre ERINYENE - hemngudinner frå UNDERVERDA.

(Sjå ERINYENE).

ALEKTRYON

Alektryon var vaktmann for krigsguden ARES. Ein gang skulle han halde vakt då Ares skulle elske med AFRODITE, utan at HEFAISTOS fekk greie på det. Alektryon sovna, og Hefaistos greidde å fange Ares og Afrodite i eit nett. Til straff gjorde Ares Alektryon om til ein hane, som må gale kvar morgon når sola kjem opp.

ALKAMAION

Det sentrale i mytane om Alkamaion  (Alcmaeon) var hans moder-drap.

Alkamaions namn tyder noko slikt som "mektig strebar". Han var argivsk høvdingson; han var son av sjåaren Amphiaraos, som var ein av ”Dei sju mot Thebes”. Amphiaraos vart drept i denne krigen. Alkamaion hemna  farens død ved å leie eit vellukka angrep på Thebes. Han drepte også mora si, som hadde muta og oppeldna faren til det mislukka åtaket på Thebes.

Sønene til høvdingane som hadde falt under angrepet på Thebes, kom saman og gjorde eid på at dei skulle hemne sine fedre. Desse sønene vart kalla Epigonane ("Dei etterfødte"). Oraklet i DELFI lova dei siger om dei valde seg Alkamaion som leiar, og gjekk til åtak på Thebes. Men Alkamaion var lite huga på denne krigen. Hans bror Amphilokos ville krige. Dei semdes om at mora deira, Eriphyle, skulle avgjere.

Ein annan som ville ha krig, var Thersander, son av POLYNIKES. Han muta Eriphyle med ei kostesam gåve - den magiske kjole som hans formor HARMONIA hadde fått av ATENE.  Så Eriphyle gjekk for krig, og motviljug tok Alkamaion på seg oppgåva som hærførar i denne krigen.

Epigonane kjempa ved Thebes' murar, og hadde mannetap. Men byfolka i Thebes ansåg situasjonen så håplaus, at ei natt rømde dei byen. I ly av mørket rømde dei  mot nord, og grunnla byen Hestiaea, oppkalla etter den gamle mor-jord-gudinna HESTIA.

Då argivane om morgonen oppdaga at Thebes var mest tømt for folk, herja og røva dei. Størstedelen av krigsbyttet sendte dei til APOLLON i DELFI; mellom anna TEIRESIAS' datter Manto, som også vart kalla Daphne. Apollon utnemnde ho til PYTIA. (Sjå APOLLON).

Thersander skrytte at sigeren var hans ære, for han hadde muta Alkamaions mor, liksom hans far hadde muta ho til å gå for krig før han. (Sjå POLYNIKES). Alkamaion forstod at hans mors attrå etter dyrgrip var årsaken til hans fars død, og at han nesten vart drept sjølv.  Han drog til oraklet i Delfi for å få råd, og oraklet uttalte at Eriphyle fortente døden. Alkamaion drog då heim og drepte mora si.

Den døyande Eriphyle påkalla hemngudinnene ERINYENE, og dei forfølgde sidan Alkamaion for moder-drapet.

Alkamaion måtte rømme for Erinyene... først til Thesprotia - så til landet Psophis. Her reinsa elveguden Phegeos han for hans synder. Så vart Alkamaion gift med elvegudens datter, Arsinoë, og som brudegåver gav han ho kjolen og hals-smykket som hans mor hadde fått i muting.

Men Erinyene plaga han likevel, og gjorde landet Psophis til ørken. Oraklet i Delfi rådde då Alkamaion til å oppsøke elveguden ACHELOOS; og denne reinsa han ein gang til.  Og han vart gift med ei ny elvegud-datter - Callirhoë, og ei tid fekk han leve i fred med ho på elvebreidden der.

Men så vart Callirhoë kvinne-tulen i hovudet... ho meinte ho ville misse sin venleik om ho ikkje fekk gåvene som Alkamaion hadde gitt til si førstekone Arsinoë.

Alkamaion prøvde å få orden på sitt tilvære. Han drog til Arsinoë og sa ho måtte gi han dyrgripene, for Apollon måtte ha dei, om erinyene skulle slutte å forfølge han, sa han. Arsinoë og hennar far utleverte då  kjolen og halssmykket, og Arsinoë trudde han ville kome tilbake til ho etter at han hadde vore hos Apollon. Men tenarane til Alkamaion røpa sanninga om kvifor Alkamaion måtte ha dyrgripene, og Arsinoës brødre drepte då Alkamaion idet han skulle gå ut gjennom byporten. Arsinoë vart gal av kjærleikssorg, så faren måtte selge ho som slave til kongen av landet Nemea. Og Phegeos bad sine søner bringe dei lagnads-svangre dyrgripene til den delfiske Apollon, så dei ikkje skulle bli årsak til fleire ulukker.

"Delfiske Apollon"!.... altså eksisterte det fleire apollonar den tida!

Callirhoë fekk greie på desse hendingane, og bad til ZEVS at sønene ho hadde fått med Alkamaion måtte verte vaksen på ein dag, og hemne sin far. Zevs bønnhøyrde ho (kvifor?),  og dei bråvaksne drog til Nemea og drepte Arsinoës brødre, som hadde reist dit for å prøve tale si søster til vett. Alkamaion-sønene drog så til Psophis og drepte Phegeos. Av dette vart dei lyst fredlause av gudane, og måtte rømme til Epiros, der dei bygde eit nytt land - Acarnania, oppkalla etter eldstesonen Acarnan.

Kjolen og halssmykket vart vist fram i Delfi heilt fram til "Den heilage krigen" (4. århundre fvt). Då kom fønikiske bandittar og røva dyrgripene. Seinare dukka eit halssmykke av rav og gull opp i byen Amathos, og somme hevda dette var Eriphyles smykke. Men mange tvila.

Eriphyle hadde stor makt. Hennar namn tyder "massevis av blad" - ho vart assosiert med ei heilag eik eller eit anna heilagt tre. Somt tyder på at Eriphyle var ei pære! Legg også merke til at hennar namn liknar på namnet til erinyene.

Krigane og drapa fortel om brytningstider... det står strid mellom ulike kulturar. Son står mot mor - mann mot kvinne. Apollon får rollen som  fredsmeklar, men lukkast ikkje så bra. Zevs kjem også på banen.

Desse hendingane foregjekk truleg i 14. århundre fvt.

ALKESTIS

Alkestis var datter av PELIAS, konge av Iolkos i Tessalia. Ho vart gift med ADMETOS - konge i Perea. Guden APOLLON hadde drept CYKLOPANE, og som straff vart han dømt til å gjete krøttera som tilhøyrde Pelias. Medan Apollon gjorde teneste med dette, vart han venn med Admetos. Då Admetos låg på dødsleiet, fekk Apollon ovetala dei tre lagnads-gudinnene, MOIRENE, til å late han leve, dersom han fekk nokon annan til å døy i staden for seg. Alkestis ofra seg for ektemannen. Seinare berga HERAKLES ho frå HADES, (DØDSRIKET). (Sjå nøyare under ADMETES).

ALKMENE

(Alcmena)

Alkmene var mykensk prinsesse - hennar namn tyder "måne-kraft". Namnet kan også tyde "sterk vreide"... Alkmene var måne-gudinne.

I Mykene var ho hovudperson under kult-seremoniar i måneskinn, og då opptrådte ho med rasande vreide. Hennar far var kong ELEKTRYON av Mykene, og hennar farfar var den store PERSEOS.

Alkmene vart gift med prins AMFITRYON frå Troezen. Men Elektryon vart fly forbanna på sin svigerson, så paret måtte rømme frå Mykene til byen Thebe. (Sjå ELEKTRYON).

Alkmene ville ikkje ligge med Amfitryon før han hadde hemna hennar åtte brør, som hadde falle i ein krig om bufe. Medan Amfitryon var ute og kriga for dette, kom ZEVS til Alkmene, i utsjånad som Amfitryon, og fortalde ho at nå var hemnen utført. Så låg han med ho; ei natt som han gjorde 36 timar lang ....det var HERMES og HELIOS som hjalp han med dette. For Zevs ville besvangre Alkmene med den store HERO HERAKLES, og slikt let seg ikkje gjere i ei snarvending!

Så langt vi veit, var Alkmene den siste døyelege kvinne som vart forført av Zevs. Det er kanskje grunnen til at han gjorde seg slik umak med besvangringa? Det var Zevs' plan at Herakles skulle arve trona i Mykene, men Zevs' guddommelege hustru HERA stakk kjepp i hjul, for å hemne Zevs' utruskap. Hera fekk fødsels-gudinna EILEITHYIA til å seinke Herakles' fødsel, slik at hans fetter EURYSTHEVS vart født før han, og derved vart tronarving. (Les meir under HERAKLES).

Zevs skygga banen, og så kom Amfitryon heim, og ville fortelje om sigeren og ligge med kona si. Men Alkestis tedde seg merkeleg, og sa han hadde fortalt alt dagen før, og nå var ho trøtt! Amfitryon oppsøkte då sjåaren TEIRESIAS for å få greie på kva dette var for noko, og Teiresias fortalde han om Zevs. Sidan turde aldri Amfitryon å ligge med kona si, for han ottast Zevs' guddommelege vreide.

Vi har med ein symbol-myte å gjere her, som prøver gi akseptabel forklaring på noko politisk renkespel. Var den Zevs som desse mytane omtalar ein mektig øvste-prest i Thebe .... ein øvsteprest som hadde sine særskilde framtidsplanar for byen? Ville denne øvstepresten ha sin eigen son som tronfølgar?  Han lukkast godt med dette i første venda, men så rota altså Hera det til for han. Kven representerte Hera i denne samanhengen? Hadde Thebe prestar og prestinner som førte politisk maktkamp mot kvarandre? Amfitryon hadde tydelegvis ikkje større makt i byen, enn at han fann det tryggast å ligge lågt i terrenget.

For skikkeleg å komplisere klargjeringane: Alkmene var Heras jordiske representant!!

At Herakles sidan vart ein "supermann" utan jamningar, har truleg ikkje så mykje med dette renkespelet å gjere. Eg trur det var hans livslaup som gav han supermann-stemplet.

Zevs sat 9 månadar etter besvangringa på OLYMPEN og skrytte, at snart skulle han få ein son, viss namn skulle vere Herakles. "Heras herlegdom" tyder dette namn. Herakles skulle overta Perseos' trone, sa han. Men så gjekk det som ovanom fortalt; Hera fekk Zevs til å love at den førstefødte etterkomar av Perseos skulle arve trona, og ho greidde make det til slik at Herakles vart andrefødt! Ho brukte mykje trolldom. Herakles fetter Eurysthevs vart født 2 månadar for tidleg, Herakles vart født etter forseinka svangerskap, og då hadde han dertil ein tvillingbror, Iphikles, som vart født ein time før han. Det er fortalt at også Eurysthevs vart  født bare ein time før Herakles, men om alt dette kives dei lærde fælt.

Vi forstår at det var overmåte viktig kven som vart førstefødt!

Zevs vart vond i hug då han fekk greie på Heras illråder. For å straffe Hera tok han deira eldste datter, Ate, og kasta ho til jorda, og befalte at ho aldri meir skulle få kome på Olympen. Så semdes Zevs og Hera om at dersom Herakles greidde å utfør 12 storverk som hans fetter Eurysthevs påla han, så skulle han bli gud!

Mytane om Zevs og Hera og kva som foregjekk på Olympen, er nyare, litterære mytar, som har lite med historisk kjerne i seg. Dei 12 storverka som Herakles utførte er også oppdikta eventyr. Men vi må heile tida vere på vakt andsynes historisk marg som kan vere å finne i slikt oppdikt! Ordtaket "ingen røyk utan eld", må ein alltid ha i bakhovudet når ein les mytar!

Alkmene ætta - via 16 generasjonar, frå NIOBE, som var barnebarn av ATLAS. Zevs hadde også forført Niobe, så han dreiv altså på, i fleire hundre år, med å forføre matriarkatets prestinner. Ein langvarig kamp var det for patriarkatet å vinne makt over matriarkatet. Og forføring og samleie var våpenet som dugde. Folk tedde seg som aper, og gjer det vel framleis? Makt tek ein ved å valdta. Sjimpansje-høvdingar valdtek alle - hokjønn som hankjønn;  for å vise kven som er sjefen. Slik dreiv dei også på; gudane og gudinnene - prestane og prestinnene, kongane og dronningane. Det var steinaldertid! Korleis er det i våre dagar?

Alkmene var Zevs' utvalde mor for Herakles - av alle kvinner på jord. Ingen var så fager som ho; så stolt og sterk. Og både gudar og menneske sette sin lit til Herakles - at han skulle verne dei mot ein veldig fare.

Kva veldig fare dette var, veit eg ikkje. Nokon må gripe tak i dette spørsmål, og finne ut!

Etter Amfirtyons død vart Alkmene gift med Kreta-prinsen RHADAMANTHYS, som utvandra få Kreta til gresk fastland. DENNE ÅTBURDEN ER HØG-SVANGRA MED SOSIAL REVOLUSJON! Ei folkestamme innvandra frå Kreta til Mykene, og kom til makt! Mykene vart nok aldri som før!

Alkmene døde av elde i høg alder. Hennar lekam vart omskapt til ein stein.

Alkmene og Rhadamanthys' graver er å finne ved byen Haliartos, nær åkeren der det kraftige graset, brakt frå Kreta, vart dyrka.... det digre graset som det vart laga fløyter og spyd av.

 (Sjå også AMFITRYON).

ALKYONE 1

Alkyone 1 var ei NYMFE - ei av dei sju PLEIADENE, ("Dei sju søstre"); døtre av ATLAS og  PLEIONE. Pleiadene vart til stjerne-konstellasjonen Pleiades. På himmelen sit dei på skuldra til den store oksen Taurus. Alkyone er den sentrale og største av stjernene i Pleiades. Hennar namn tyder "fred, stille". Ho kunne stille havets bølger.

Det er nok nær samanheng mellom Alkyone 1 og Alkyone 2. Også Alkyone 2 stilla havets bølger.

Jegaren ORION ville ein gang valdta Pleiadene, men dei vart omvandla til duer eller klippe-høns, slik at dei greidde å flyge frå han.

I realiteten var pleiadene 7 prestinner, som var prestinner i ein stjernebilete-kult.

(Les meir under PLEIADENE, og ALKYONE 2).

ALKYONE 2

Alkyone 2 var datter av vindane sin vaktar, kong AIOLOS. Det er hevda at hennar mor heitte Aegiale. Alkyone vart dyrka av sjøfarar-folket aiolane. Dei rekna ho som si guddommelege formor, og hadde øvste-prestinner som bar hennar namn. Aiolane kom i førgresk tid seglande frå Lille-Asia ...dei slo seg ned på fleire greske øyar, og også i Thessalia.

Aiolos var aiolane sin stamfar. Hans far var HELLEN, som hellenarane stammar frå. Om Aegiale veit vi ikkje mykje, men hennar namn skal tyde noko slikt som "strandbreidd/strandsone", og det er fortalt at solguden HELIOS hadde ei datter som heitte Aegiale. Aiolane dyrka elles havguden POSEIDON. Elementa vind, hav, strand og sol vert altså samanstilt i mytane omkring Alkyone. Sjøfararfolket dyrka dessutan stjernehimmelen, og deira guddommelege formor leia dei trygt over hava frå sin plass i stjernebiletet Pleiades.

Alkyone vart gift med Ceyx av Trachis - ein by i det sørlege Thessalia. Ceyx var prins, og kalla seg "Son av Morgonstjerna". Men namnet Ceyx tyder fiskemåse!

I sin svermande kjærleik vart dei to så stormodige at dei kalla kvarandre HERA og ZEVS. Dei apa seg til, og lest opptre som Mor Jord og Far Himmel.

Dette ergra gudane mykje, så dei tok hemn. Ein gang Ceyx var på segltur for å oppsøke eit orakel, senka Zevs skipet hans med ein tordenstorm, og Ceyx drukna. Men gjenferdet hans viste seg for Alkyone der ho sat heime, som ein død lekam på stranda. I sorg sprang då Alkyone på sjøen, og drukna også. Nokre gudar viste medkjensle med dei to døde, og omgjorde dei til isfuglar.

Vi augnar ein makt-kamp mellom to kulturar - ein gammal kultur som dyrka Zevs/Hera, og så var det  denne "Son av Morgonstjerna", saman med den aiolske Alkyone, som bysta seg. Dei to hadde nok ein stor tilhengar-skare, og dei ville innføre ein ny kult, der dei sjølve vart dyrka som øvsteguddommar. Hera/Zevs-presteskapet gjekk då til krig, og nedkjempa oppkomlingane.

Den Zevs som opptrådte her, var nok ei tidlegare utgåve av Zevs enn den Zevs som kom med patriarkalske erobrarar, og som valdtok eller forførte nymfer og gudinner der han kom til.

Isfuglen heiter Halkyon. (Legg merke til kor likt namnet er Alkyone).Ved Middelhavet kan du sjå han fiske frå moloar og liknande. Kvar vinter gravlegg isfugl-hoa (Alkyone) maken sin (Halkyon); i stor sorg og under mykje klage. Så bygg ho eit kompakt reir av sjønål-tornar, og legg egga sine i dette. Så let ho reiret flyte ut på havets bølger, og på bølgene rugar ho ut egga. Dette gjer ho i "Halkyon-dagane" - dei sju dagane før vinter-solsnu, og dei sju dagane etter. I desse dagane har Aiolos forbode alle vindar å blåse på havet, og det var alltid havstille desse dagane. Av dette er isfuglen blitt symbol for fred og stille.

Myten om Alkyone og Ceyx som isfuglar, er forklart som erindring om eit gammalt rituale: Ved kvart vinter-solsnu vart ein ny, heilag-konge kåra, etter at dronninga, som vart dyrka som måne-gudinne, hadde gravlagt den gamle heilag-kongen på ei heilag øy ute i havet. Ceyx vart altså rituelt ofra som heilag-konge.

Oldtidshistorikaren Plinius fortel at isfugl-reir var laga av eit sjødyr, og at isfuglen var sjeldan å sjå. Han viste seg bare ved vinter- og sommar-solsnu, og når stjernebiletet PLEIADENE stod under horisonten.

Dette tyder på at isfuglen vart rekna å vere ein manifestasjon av Månegudinna. For Månegudinna var ved vinter-solsnu gudinne for Liv i Død, og ved sommar-solsnu var ho gudinne for Død i Liv. Kvart år (eller "stor-år"), når Pleiadene gjekk ned i november, frakta Månegudinna sin rituelt ofra heilag-konge til "Dei dødes øy", i ein fagert pynta båt. Det var høgtidssame seremoniar omkring denne akt i måneskinnet.

Det er fortalt at Alkyone og Ceyx fekk sonen Eosphoros ("Morgonraude-lysaren"), som vart konge i Thessalia. Truleg leid Eosphoros samme skjebne som faren.

(Sjå også LUCIFER).

AlTHAIA (ALTHAEA)

Althaia var dronning i landet Kalydon. Ho var datter av Thestios og Eurythemis. Det er hevda at ho hadde søstrene LEDA og HYPERMNESTRA. Ho var gift med sin onkel Oeneos, og fekk åtte barn med han - mellom anna døtrene Gorge og DEIANEIRA, som vart mektige prestinner i Kalydon. Ein av sønene heitte MELEAGER. Med Meleager gjekk det slik, at det vart kasta ein trolldom over han - han skulle leve til ein bestemt vedkubbe på bålet var gjennombrent. Althaia vakta på kubben - at han ikkje skulle brenne. Men då Meleager depte dei to morbrørne sine etter den kalydonske villsvinjakta, vart Althaia vreid, og heiv vedkubben på bålet.

Mange mytar er fortalt om Althaia og folka omkring ho. Dramatiske politiske hendinga skjedde i Kalydon i hennar tid. (Sjå MELEAGER, ATALANTA¸ DEIANEIRA).

(et er ein stor krets mytar omkring M

AMALTHEA

(Amaltheia)

Amalthea var ei geit som heldt til på Kreta. Hennar namn kan tyde "mild, snill". Eigentleg var ho prestinne ....i ein geite-kult. Amalthea tok på seg oppdraget å vere amme for ZEVS, då hans mor RHEA måtte gøyme han unna for Zevs' far, CHRONOS.

Den store Chronos var ein heilag-konge som skulle ofrast ved årets ende. Men det hadde komt nye reglar, som bestemte at ein heilagkonge skulle få leve 100 månadar i staden for 12. Men då måtte ein unggut ofrast kvar 12. månad i staden for han. Det var meininga at Zevs skulle vere ein av desse unggutane.

Amaltheas kult heldt til ved ein kretisk by som grekarane kalla Lyctos. Tilknytt denne kulten var ei svær bergole på Dicte-fjellet, som i våre dagar er ein stor turist-attraksjon. Prestinnene som administrerte denne kulten vart kalla NYMFER. Ei av dei var asketre-nymfa ADRASTEIA; ei anna var IO, som hadde kua som totem-dyr. Det heitte at desse to var søstre, og at deira far var honningguden MELISSEOS, og at mora var geita Amalthea. Amalthea og hennar to døtre fungerte som ein prestinne-triade.

Aske-treet til Adrasteia var sentralt motiv i regnmakar-seremoniar, og var også knytt til vinter og død. Amalthea var knytt til  fræving og det livgivande forår. Io representerte etteråret. Hennar horn hadde skap som ein månesigd ....prestinnene i Lyctos var månedyrkarar.

Zevs vart mata med Melisseos' honning og Amaltheas mjelk. Han vaks opp saman med ein fosterbror, som vart kalla Geite-PAN. Det er også fortalt at KURETANE - livvakta til RHEA, var der og vakta Zevs-barnet.

Då Zevs seinare fekk avsett sin far, lønna han Amalthea ved å gjere ho til stjerne på himmelen. Men først flådde han ho, og laga seg eit skjold av hennar skinn. Dette skjoldet var eit mektig verne-våpen, og fekk sitt eige namn - Aegis.

Zevs drepte si amme - av religions-politiske grunnar. Truleg vart Zevs fostra opp for å bli heilag-konge, som skulle drepast rituelt i ein rå-dramatisk fræve-seremoni. Men så tilreiv Zevs og hans tilhengarar seg makta frå kvinnene, og laga tempel-revolusjon.

På Kreta slutta ein tidleg med menneske-ofring; menneske-offeret var bytta ut med eit geitekje ....kanskje eit resultat av Zevs' tempel-revolusjon.

Det var eit mykje brukt gruppe-psykologisk knep å erklære sine drepte motstandarar for stjerner eller stjernebilete, dersom motstandarane hadde vore dyrka som gudar. Folkemassene vart roa ved dette.

NYMFENE på Kreta fekk eitt av Amaltheas horn i gåve; av Zevs. Dette hornet fylde seg alltid flust opp med kva ein måtte ønske, og er blitt kalla "overflødigheits-hornet" (cornucopia). Det er også blitt kalla "Amaltheas horn". (Sjå også ACHELOOS).

Amalthea er mistenkt for å vere mora til PAN. Og ho vert av somme mytografar rekna å vere ei av ferskvass-nymfene; NAJADENE.

På Kreta var der frå gammalt ein geite-kult, som var eldre enn den kretiske okse-kulten. Til denne kulten var også preste-samfunnet KORYBANTANE knytt, og det må bety at Amalthea tilhøyrde ein svært gammal kultur - den (truleg) negroide kulturen som dyrka guden KER. Øya Kreta har kanskje sitt namn etter denne gud frå Afrika - kanskje burde Kreta rettare heite Kerta?

Zevs drepte altså si amme/fostermor, men æra ho sidan ved å gjere ho til stjerne. Vi augnar maktkamp og svik, og sleipt diplomati! Zevs-dyrkarane søkte hjelp og støtte hos Ker-dyrkarane, men sveik dei sidan!

Mange kulturar må ha kjempa om makta på Kreta. Geitekulten til KER stod mot oksekulten til kong MINOS, som stod mot Zevs-kulten. Dessutan hadde Kreta sin gamle matriarkalske kult, representert ved ARIADNE. Zevs' mor RHEA var også ei matriarkalsk jord-gudinne. Vart også ho dyrka på Kreta? Hadde vi visst meir om dette om ikkje biblioteket i Alexandria blei nedbrent?

Geitehorn var viktige fræve-symbol. Både avbrotne geitehorn og kuhorn har fått æren å vere det magiske "overflødigheits-hornet" - cornucopia.

Ein av planeten Jupiters månar har fått namnet Amalthea.

(Sjå også MELISSA, KER og KORYBANTANE).

AMAZONENE

Amazonene var ei stamme av krigerske kvinner i Kaukasus-fjella; døtre av krigsguden ARES. Ingen menn fekk ha tilhald i landsbyane deira, anna enn som trellar. Dei hadde sexuell omgang med menn i nabo-landsbyar - Gargarane var ei stamme som er nemnt som forsynarar av sexualpartnarar til amazonene. (Hadde Gargarane noko med Kararane å gjere; som hadde med den negroide (?) guden KER å gjere?)

Gutebarn født av amazonene vart drept eller sendt til sin far. I somme amazone-byar var skikken å bryte armar og/eller bein på gutebarn, slik at dei vaks opp som krøplingar. Då kunne dei nyttast som slavar, til husarbeidet og jordbruk/fedrifts-arbeid, utan å ha styrke til å gjere opprør.

Nokre mytar fortel at amazonene heldt  menn som slavar; til forlysting og til arbeid. Det heitte også at desse slavane fekk amputert ei hand eller ein fot, så dei ikkje skulle finne på å gjere opprør.

Jentene vart trente til dugande bogeskytarar og soldatar. Amazonene hadde som skikk å brenne bort sitt høgre bryst, for at dette ikkje skulle vere i vegen når dei spente bogen. Truleg var denne skikk i første rekke lekk i eit vigslings-rituale. Amazonene fekk namn av dette - amazon tyder ”bryst-laus” på gresk.

På tempel-friser, vasar og sarkofagar (prektige lik-kister), vart amazonene avbileta som fagre kvinner utan noko manglande bryst, og oftast i slagscener. Truleg var det i tidlege tider at amazonene var så nidkjære at dei amputerte eit bryst.

Mytane fortel at amazonene var i stadig krig mot grekarane, og også mot andre folk. Under trojanar-krigane allierte dei seg med Troja. Troja tapte det endelege slaget, og den greske HEROEN ACHILLES drepte amazonene si mektige dronning, den store PENTHESILIA.

Heroen BELLEROFON sigra ein gang i ein kamp mot amazonene med hjelp frå venge-hesten PEGASOS. THESEVS og HERAKLES førte også krig mot amazonene. Thesevs fekk sonen HIPPOLYTOS med amazon-dronninga HIPPOLYTA (ANTIOPE).

Somt tyder på at dei eldste AMAZONENE var SELENE-dyrkarar, av noko slag. Selene var måne-gudinne. Amazonene opptrådte i flokkar på 50, og kalla seg Selenes døtre. Dei kalla seg også  ”Forsamlinga av dumme”. Dei som var dumme var velsigna av Selene.

Eg trur at her er det ikkje snakk om dumskap, men om galskap. Amazonene gjorde seg gale (som berserkar) under MÅNEN, før dei drog ut på tokt for å røve seg menn eller føre krig. Dei dansa og rusa seg. Månen har alltid vore nærknytt til galskap.

Amazonene heldt til på sørsida av Svartehavet, i eit landområde som dei gamle grekarane kalla Skytia. Amazonenes nasjon bestod i mange århundre - kanskje årtusen. Vi kjenner mange av amazone-dronningane ved namn. Dei regjerte i par - det var alltid to dronningar - den eine styrte med krig og forsvar, og den andre med sivile saker og gudsdyrkinga. Det er noko uklart om eitt dronningpar styrte heile amazone-samfunnet, eller om kvar by/landsby hadde sitt dronningpar.

Amazone-samfunna var truleg av dei siste matriarkalske kulturane i Eurasia. At dei totalt avviste mannfolk som medborgarar i byane sine, kan kome av at amazonene kjende seg sterkt pressa av innvandrande patriarkalske kulturar, og derfor tydde til fundamentalisme.

Amazon-krigarinnene gjorde mange erobringstokt i nabolanda. Dei hadde både fotsoldatar og ryttarar. Dei hadde halvmåneforma skjold, og spyd, boge, lanse og stridsøks.

Månegudinna Selene er nemnt som amazonenes øvstegudinne. Også jaktgudinna ARTHEMIS var sentral i mange amazone-samfunn. Arthemis var også månegudinne.  Namna til dei ulike amazonene fortel oss at hesten (hippo) var deira totem-dyr, og at hesten stod sentralt i amazonenes kult. Dei dyrka Selene/Arthemis - som jakt-gudinne og måne-gudinne, men dessutan merr og hingst.

Amazonene førte krig mot innvandrande patriarkalske erobrar-kulturar ...som til dømes  hellenarane.

Minner etter amazonene er funne i slavisk folketradisjon. Eit sagn frå Böhmen frå 11. århundre fortel om ein flokk amazoner som kjempa mot menn, og var sexuelt utagerande. Desse krigarjomfruene vart leia av den tapre Vlasta. Ho regjerte frå eit slott ved Vltava-flodens breidd. Når amazonene kjempa mot menn, enda det som oftast med fredsforhandlingar og ekteskap.

Vltava er elva som renn gjennom Praha. At eit amazoneslott var plassert her, er mest sannsynleg resultat av omdikting, men vi kan ikkje sjå heilt bort frå at ei amazone-stamme ein gang hadde tilhald i dette området.     

Også frå gamle Libya i Afrika har vi  historier om folkestammer som vart styrt av kvinner som vart kalla amazoner. Dei bodde ved grensene av den bebodde verda, og kvinnene gjorde militærteneste i eit visst antall år. I denne tida heldt dei seg jomfruelege, men når deira krigarteneste var avslutta, gjekk dei inn til mennene og laga barn. Det var heile tida kvinnene som sat med makta, og som styrte med alle statens affærer. Mennene arbeidde i og rundt husa, og utførte ordrene som deira koner gav dei. Mennene fekk ikkje delta i krigar eller i det offentlege liv. Dei hadde ansvaret for å oppdra barn, og babyane fekk geitemjelk å drikke, og annan høveleg barnemat, som var kokt.

Kvar vart det av amazonene? I historier frå oldtida høyrer vi stadig om dei, men så vart dei liksom borte. Somme har hevda at HERAKLES utrydda dei alle saman, men heller er det truleg at dei vart trengt lenger og lenger austover, for det heitte ofte at dei befann seg i utkantane av den menneskelege sivilisasjon. Det er sagt at dei var av skytisk opphav, og opphavleg  frå landet Colchis sør i Kaukasus. Grekarane såg på dei som barbarar, men slik såg grekarane på dei fleste utlendingar.

Elva Amazonas i Brasil har namn etter amazonene. Det kjem seg nok av at nokre oppdagingsreisande såg krigerske, nakne indianar-kvinner på elvebreidden.

(Sjå også under DIONYSOS).

Her følger ei liste med namn på 83 amazoner vi kjenner frå oldtids-litteraturen: (Dei med gul bakgrunn var særleg mektige).

(Sjå også LYSIPPE).

AMFITRITE

Amfitrite var ei NEREIDE (eller OKEANIDE) ....ei havgudinne. Hennar namn tyder "Den tredje som omsirklar". Kva var det ho omsirkla? Ho omsirkla havet. Det betyr at ho var havstranda (fjøresonen).

Amfitrite vart dyrka under mange namn; som NEREIS og THETIS. Det heitte ho var datter av:

   OKEANOS og TETHYS; eller NEREOS og DORIS.

Havguden POSEIDON ville ha Amfitrite til kone. Det var om å gjere at Poseidon vart den guddommelege ektemake til alle nereider. Men Amfitrite rømde ut gjennom Gibraltar-stredet og gøymde seg for han i Atlanterhavet.

I ein myte heiter det at Amfitrite gøymde seg i Atlas-fjella. Truleg rømde ho til landet ATLANTIS i Atlanterhavet, der titanen ATLAS regjerte.

Også i mytane om Amfitrite får vi altså høyrer om den store kulturkampen mellom kvinne og mann; om kva kjønn som skulle regjere samfunna. Amfitrite tilhøyrde mykje truleg samme religiøse kult som måne-gudinnene PASIPHAË og ARIADNE på Kreta, og  den Poseidon som ville erobre Amfitrite, var kan hende gude-kongen MINOS av Kreta, eller ein forfader av han.

Ein delfin, DELFINOS, vart utsendt av Poseidon, for å finne ho og godprate med Amfitrite. Han fann ho der ute i Atlanterhavet, og tala så vel om Poseidon, at han fekk lokka Amfitrite med seg tilbake til Middelhavet. Så vart ho gift med Poseidon. Som takk fekk Delfinos plass på stjernehimmelen, som stjernebiletet Delfinus.

Delfinos var truleg eit namn på gude-preste-kongen APOLLON. (Sjå meir om dette under DELFINOS).

Amfritite og Poseidon fekk tre døtre; havfruene TRITON, RHODE og Benthesicyme.

Desse døtrene utgjorde ein guddommeleg triade. Triton var den glade nymånen, Rhode var den gode fullmånen, og Benthesicyme den farlege, minkande måne. Desse tre representerte Amfitrite som måne-gudinne. Amfitrite vart dyrka som månegudinne, i tillegg til at ho var havgudinne; samt den personifiserte havstrand.

I seinare mytar opptrådte ikkje Triton som havfrue, men som fiske-mann, og som son av Poseidon. I den patriarkalske kulturen, som nå hadde tatt makta, trengte den maskuline øvstegud ein son ....derfor denne omdiktinga. (sjå TRITON).

Amfritite er avbileta på amforer (leirkrukker) saman med Poseidon. Ofte køyrer dei i ei vogn trekt av sjø-vesen. Ho er kledd som dronning - hennar flagrande hår er dekt med eit nett, og av og til har ho hummar-antenner fest til tinningane. Romarane hadde namnet SALACIA på ho. Amfitrite og andre nereider var vernegudinner for fiskeri.

AMFITRYON

Amfitryon var prins av byen Thebe eller Troezen. Hans namn tyder "Han som herjar overalt", og hans biografi er mangfaldig.

Mellom anna vart Amfitryon gift med prinsesse ALKMENE av Mykene. Vilkår for dette ekteskap var at Amfitryon hemna nabo-byens drap på Alkmenes brør. (Sjå HERAKLES).

Amfitryon styrte i Mykene for onkelen sin, ELECTRYON, medan onkelen var på krigstokt. Men ved eit uhell drepte Amfitryon Electryon. Då nekta Alkmene å sove med han før han hadde ført til endes krigen som Electryon hadde starta mot teleboane og taphianane.

Amfitryon fekk hjelp med krigføringa av CREON, konge av Thebes - (Thebe og Thebes var to ulike byar) - dette som takk for at Amfitryon hadde hjelpt han med problema som ei vanskeleg reve-tispe; Den teumessiske revetispa, hadde skapt. Amfitryon fekk låne jakthunden Lealaps av KEPHALOS, og denne fekk has på reven. (Ein myte hevdar at Lealaps jaga etter reve-tispa så lenge at Zevs til sist måtte omskape dei begge til stein).

Myten om monster-reven og Lealaps er ein symbolmyte, men eg tørr ikkje prøve å forklare mytens bakgrunn. (Sjå meir under KEPHALOS).

Og det er fortalt at ZEVS heidra Lealaps ved å sette han på stjernehimmelen, som stjernebiletet Canis major, som elles er hevda å vere ein av ORIONs jakthundar.

Natta før Amfitryon omsider kom heim frå striden mot teleboane og taphianane, hadde ZEVS kledd seg ut som Amfitryon, og sove med Alkmene. Av dette fødte ho sonen HERAKLES. Natta etter sov Amfitryon med Alkmene, og resultatet av dette vart sonen Iphikles. (Nok ein symbolmyte).

(Sjå også ALKMENE).

AMON

(Amun)

Amon var ein mektig egyptisk guddom, som i noko mon vart dyrka av grekarane i hellenistisk tid. Grekarane kalla han Amun. I dei greske samfunna som etter kvart etablerte seg i Egypt, vart Amon assosiert med ZEVS. Amon hadde eit orakel i Siwa-oasen i gamle Libya, som vart rekna å vere like mektig som orakla i DELFI og DODONA. Alexander den store rådspurde dette oraklet i ca. år 333 fvt. (Sjå også BAAL).

AMOR

Amor var romersk motstykke til den greske kjærleiks-guden EROS. Helst kalla romarane han CUPIDO, men han vart også kalla Amor, for amor er det latinske ord for erotisk kjærleik. Gudenamnet Cupido er også grei latin - cupiditas tyder "begjær, higen, attrå, griskheit".

Romarane adopterte kjærleiksguden Eros frå grekarane. Dei kalla han Cupido eller Amor, og sa han var den vakraste av alle gudane, og son av JUPITER og VENUS. Også mange andre gude-par vart til tider hevda å vere foreldra til Amor/Cupido; til dømes URANOS/GAIA og ZEPHYROS/IRIS.

Somt tyder på at grekarane meinte at romarane sin Amor/Cupido var ei vulgær-utgåve av Eros. Og truleg var nok Amor/Cupido eit nymote-påfunn -  som i noko mon vart dyrka av grekarane i hellenistisk tid.åne-gudinnene ellom kvinne og mann; om kva kjønn som skulle regjere ingen guddom med lange tradisjonar. Den gamle romerske stat var ganske kysk av seg, og dreiv ikkje med offentleg dyrking av erotikk. Men nye tider krevde nye gudar.

Amor vart født ut av eit gull-egg. Han var ein liten dverg med venger, og han bar alltid på eit pil-kogger og ein boge. Når han skaut nokon gjennom hjertet med ei pil, vart offeret alltid stormande forelska i ein eller annan. Amors piler råka både gudar og menneske.

Men det var tre gudinner som var immune mot Amors piler:

       VESTA         (HESTIA)

       MINERVA  (ATENE)

       DIANA         (ARTHEMIS)

Somme mytografar har problematisert desse pilene: Piler med gullspiss gav gode kjensler, medan piler med blyspiss gav dårlege kjensler.

Amor vart dyrka som verneguddom for bryllup og ekteskap. Dessutan vart hans namn brukt som personifisering av alle sterke kjensler.

Amor vart skulda for å vere litt av ein kleptoman! Han stal Jupiters tordenkile, APOLLONs piler, HERAKLES' klubbe, MERKURs venge-sandalar, NEPTUNs lystregaffel og LUNAs fakkel. (Truleg bare eventyr, dette.)

Amor hadde tre totemdyr; hare, kylling og geit. Dessutan var raude roser ein av hans attributtar. Så er han blitt avbileta med eit streng-instrument - harpe eller lyre.

Kvart femte år feira romarane festival for Amor; kalla Erotica. Då var det leikar og konkurransar av mange slag. Erotica-festivalen var kanskje ei moderne utgåve av den gamle festivalen Lupercalia? (Sjå LUPERCUS og FAUNUS).

Erotica må ha vore ein underleg festival. Kvifor kvart femte år?

Some teoretiserande mytografar har konstruert eit par av Amor og PSYKE. Dei to fekk dattera Volupta, fortel dei, som var personifiseringa av sexuell orgasme.

(Sjå AMORINANE,PSYKE og EROS).

AMORINANE

Amorinane var små, kjærleiksgudar med venger, som heldt seg ihop med AFRODITE/VENUS. Amorinane var små kjærleiks-ånder ...dei var avleggarar av kjærleiksguden AMOR. Kvar amorin var personifiseringa av den erotiske kjærleik mellom to menneske, gudar eller dyr.

AMULIUS

Amulius var bror av kong NUMITOR av landet Alba Longa. Han detroniserte Numitor og drepte sønene hans. For å hindre at Numitors einaste datter, RHEA SILVIA, skulle få avkom som kunne truge trona, tvang han ho til å bli vestalinne (prestinne i VESTA-tempelet). Men Rhea Silvia vart allikevel gravid, og nedkom med tvillingane ROMULUS og REMUS. Seinare drepte tvillingane Amulius, og let morfaren Numitor få innta si trone igjen.

(Sjå ROMULUS).

ANANKE

Ananke var gresk lagnadsgudinne. Ho har ingen mytologi - ho er bare personifiseringa av det greske ordet ananke. Ananke tyder "Nødvendigheit, Naudsyn, Lagnad". Men i grekarane sit medvet vart Ananke halden for å vere ei gudinne.

Anankes lov er svært streng - uuthaldeleg meiner mange. Ananke er gudinne for banda til slavar og fangar, og også for alle andre slags band; konkrete og abstrakte. Tvang, tvangstankar, påbod og forbod, fengsel og fotlekkjer er ho gudinne for. Vidare er ho gudinne for vennskapsband, slektsband og kjærleiksband. Når desse banda først er knytt, kan dei ikkje løysast, for Anankes makt nyttar det ikkje å kjempe mot. Og dersom ein greier fri seg frå eitt av Anankes band, så opplever ein snart at ein er fanga i nye band. Dersom ein mann vert kåra til god borgar av samfunnet, så legg dette band på han - likeeins om ein sigrar i ei idrettstevling.

Låntakar og långivar er knytt til kvarandre med Ananke-band. Den som gir hjelp vert bunden til den han hjelper.

I fengsla er fangevaktarane og fangane fastknytt til kvarandre med Ananke-band. I tilhøvet mellom herre og slave er det likedan. Den kloke mann som elskar sin fridom, innser at dersom han kjøper seg ein slave, så har han mist sin fridom. Vert han kjær i ei kvinne, så har han også mist fridommen.

Men alle som ønsker å leve, må bere Anankes band. Dei er bundne til luft, mat, vatn og kjærleik for å oppretthalde livet. Mange fridoms-elskarar ser på kroppen som eit fengsel for sjela. Så lenge ein har kropp, så er ein bunden - bunden til jorda og livet.

Ein frisk mann er bunden med mange band - ein sjuk mann med fleire. Alle plager som kjem over ein mann, fører til at han vert bunden til voner om å verte kvitt desse plagene; med nye band.

Skal ein velge mellom to vonder, kan ein påkalle Ananke for hjelp. Når ein gjer eit val - set seg noko i hovudet; så vert avgjerdsla bunden med Ananke-band. Om nokon har bestemt seg for å gjere ei vond handling, så er denne avgjerdsla låst fast av Ananke.

Når ein står framfor Ananke, er det ingen veg utanom - ein må møte sin lagnad som den kjem. Sjølvmordaren prøver å løyse Anankes band, men avgjerdsla om å ta sitt eige liv, er eit band som Ananke legg på han.

Få har elska Ananke, og få har dyrka ho, men ho kan gi råd til menneska om korleis dei kan tåle sin lagnad. Dersom ein finn fred med Ananke, så kan ein leve eit ganske harmonisk liv, sjølv om ein sit i lenker.

Fordi ho var så mektig, har Ananke blitt kalla MOIRENEs mor. Moirene var dei tre lagnads-gudinnene som heldt kvart menneskes lagnad i si hand. Ho er også blitt kalla ERINYENEs mor. Erinyene var dei tre hemngudinnene frå Underverda som straffa brotsverk.

ANATOLE

Anatole er det personifiserte dag-gryet. Anatole var ei av HORAENE. Horaene var  personifisering av årstider, eller tider på døgnet. Anatole representerte altså den tidlege morgonstund, då sola stod opp. (Sjå meir under HORAENE).

Landskapet Anatolia er oppkalla etter Anatole; (Soloppgangens land).

ANCETA

Anceta var lækje-gudinne (heilings-gudinne). Ho jobba ofte i par med ANGITA, som også dreiv med trolldomskunst.

Anceta var heimehøyrande hos eitt av romarane sine nabofolk - paelignarane. Angita tilhøyrde opphavleg folkestamma oskarane.

I tillegg til romarane, var den italienske halvøya befolka av mange folkestammer på den tid då staten Roma vart etablert. Dei tala mange ulike språk og dialekter. To av hovud-folkegruppene var oskarane og umbrarane. Andre folkestammer i området var marsarar¸ marrukinarar, paelignarar, sabinarar, vestinarar, samnittar og volsarar. Og det var endå mange fleire folkestammer. Romarane hadde nær omgang med mange av desse folkestammene, og adopterte fleire av deira større og mindre guddommar. Det er mykje mulig at Anceta og Angita er to ulike dialektnamn på samme guddom. Dersom ein guddom vart dyrka av to eller fleire ulike samfunn, er det rimeleg at guddommens eigenskaper med tida fekk noko ulikt innhald i dei ulike samfunna.

Slik var det kanskje: Romarane adopterte Anceta frå paelignarane, og Angita frå oskarane. Anceta og Angita var opphavleg samme guddom, men romarane tenkte at to guddommar var betre enn ein, så når dei søkte hjelp mot sjukdom, så påkalla dei både Anceta og Angita, og tenkte seg at det var to ulike guddommar dei påkalla.

Det var mange fleire, liknande namn på Anceta/Angita, så denne lækje-guddom vart nok dyrka av dei fleste folkestammer i Italia, på meir eller mindre varierande vis.

Det er usikkert kva namnet Anceta tyder, men det latinske adjektivet anceps tyder "tohovuda, tve-egga, tosidig, uviss", og liknande. Når Anceta vart påkalla for å lækje ein sjuk, var det to vegar det kunne gå: Den sjuke vart frisk; eller den sjuke døde.

(Sjå meir under ANGITA og ANGINA).

ANCHISES

Kong Anchises var etterkomar av den store kong Dardanos, som folkestamma dardanane rekna som sin stamfar.

Dardanos var kanskje samme gudekonge som den norrøne Tor? (Sjå AENEAS).

Anchises' morfar var kong Ilos, son av kong TROS. Ein myte hevdar at Anchises' far var den frygiske kong Capys, og at mora var Ilos' datter Themiste. Andre mytar hevdar noko anna, så det er uvisst kven som var foreldra til kong Anchises.

Anchises var dardananes konge, og prins av Troja.

Mykje tyder på at to folkestammer; trojanarane og dardanane, delte på makta i Troja. Etter ein regjeringsperiode med trojansk konge og dardansk prins, følgde ein regjeringsperiode med dardansk konge og trojansk prins. Prins og konge hadde ulike roller i samfunns-styringa.

I somme mytar vert Anchises rekna å vere fetter av den store trojanarkongen PRIAMOS.

Anchises var ein av dei trojanske ombodsmenn som Troja sendte til Grekarland, for å forhandle om tilbakelevering av Priamos' søster Hesione, som HERAKLES hadde tatt i krigsbytte og gitt til grekaren Telamon, som hadde bortført ho til Grekarland. Forhandlingane førte ikkje fram, og trojanarkrigane byrja.

(Kva som forårsaka Trojanarkrigane er nok uvisst. Hesione er nemnd som årsak til at krigane byrja, og HELENA som årsak til at dei hardna til, mot slutten av dei 10 år krigane varte. Men mykje meir låg nok bak, enn desse to bortførte prinsessene).

Anchises hadde eit opplegg med AFRODITE, og ved dette vart han far til AENEAS!

Det var ZEVS som fekk arrangert samleie mellom Anchises og Afrodite. Zevs vart dag ut og inn lokka av Afrodite - ho brukte sitt magiske belte til å påkalle hans attrå. Men han såg det som brot på god moral å ligge med ho, sidan han rekna ho som si adopterte datter. I staden fekk han det for seg at han ville audmjuke ho, ved å gjere ho desperat hugteken i ein døyeleg - altså eit mennenske ...ingen guddom. Og ved Zevs' magi vart Afrodite hugteken i den vakre Anchises.

Ei natt overnatta Anchises i hytta til gjetaren sin, på Ida-fjellet ved Troja. Då kom Afrodite til han, forkledd som frygisk prinsesse, og dei to låg saman, på ein brisk dekt med løveskinn og bjørneskinn, medan bier summa omkring dei.

Om morgonen avslørte Afrodite kven ho var, og Anchises måtte love å ikkje fortelje nokon om åtburden. Anchises vart skrekkslagen då han erfarte at han hadde sett ei gudinne naken, men Afrodite forsikra at han inkje hadde å frykte; om han heldt tett. Og ho sa ho skulle føde han ein son, som skulle verte svært vidgjeten.

I dei matriarkalske kultane bade prestinnene nakne i måneskin for å reinse seg etter menstruasjon. Øvsteprestinnene avkledde seg då sine magiske kostymer. Men ingen mann måtte få sjå at dei var vanlege kvinner under gudinne-habitten. Om ein spion vart oppdaga, reiv dei han i filler med tennene.

Men Anchises røpa seg i eit drikkelag, og då Zevs fekk høyre dette, kasta han ein tordenkile mot han. I siste liten fekk Afrodite slengt beltet sitt imellom, slik at tordenkilen ikkje traff Anchises, men råka bakken tett framfor han. Anchises overlevde, men vart lam i beina.

Afrodite fødte sonen Aeneas, som etter eit dramatisk liv vart æra som romarane sin stamfar. Men etter fødselen miste Afrodite si interesse for Anchises.

Den utgåva av Afrodite som vi høyrer om her, var Den frygiske Afrodite - som også vart kalla Fjell-dronninga. Ho vart også dyrka under namnet Erycina - "lyng-dronninga". Ho vart dyrka på Ida-fjellet ved Troja. Lyng var knytt til ein bie/honning-kult der. Afrodite og Anchises hadde samleie på løveskinn og bjørneskinn, medan bier surra omkring dei ....tre av totemdyra til den frygiske Afrodite var altså aktivt deltakande, utan at eg kan gi noko utdjupande forklaring på dette.

Namnet Anchises tyder "knytt til ISIS". Ei egyptisk gudinne er altså innblanda! Vart den frygiske Afrodite assosiert med Isis?

Det er overlevert mange mytar omkring kopuleringa mellom Anchises og Afrodite. I dei eldste vert Anchises drept, men i dei yngre vert hans liv spart. Og mykje meir underleg er fortalt og utgrunda om tilhøvet mellom Anchises og Afrodite ....mytane er nok symbolmytar, som har som hensikt å pynte på noko politisk maktspel som låg bak.

Endå noko underleg må nemnast: Priamos og Anchises er nemnt i Bibelens Gamle Testatmente, som Piram og Acish (Josva 10,3 og 1. Samuelsbok 27,2). Det ser ut til at Anchises var knytt til ei av dei 12 Israels-stammene - til Judas' stamme. 

Aeneas rømde med sin far Anchises på ryggen, frå det brennande Troja, då grekarane inntok byen. Dei rømde via diverse omvegar til Sicilia. Anchises døde seinare der, og det oppstod snart etter ein kult omkring han der på øya.

Dei seks hestane til Anchises var vidgjetne - dei var avla ved LAOMEDES’ guddommelege stall.

(Sjå meir under AENEAS).

ANDROMEDA

Andromeda var etiopisk prinsesse, men hennar etiopiske foreldre regjerte i Palestina. Hennar namn tyder "mann-styrar", så vi forstår at ho var knytt til ein matriarkalsk kultur, der kvinner regjerte over menn. Vi forstår også at Andromedas samtid var ei brytingstid, då det ikkje var sjølvsagt at kvinnene skulle regjere.

Andromedas mor var dronning CASSIOPEIA. Og det er hevda at hennar far var Kefeos - den etiopiske konge av Joppa (Jaffa, Haifa, Tel-Aviv).

Cassiopeia skrytte av at ho var vakrare enn NEREIDENE. Nereidene klaga over dette til havguden POSEIDON, og han vart så arg at han sendte ein skadeflaum og eit sjøuhyre, som herja landet Palestina (Bibelens Filistar-land).

Sjøuhyret var kanskje den skumle KETO? (Sjå KETO).

Vi augnar ein kultur-konflikt her - Cassiopeia utfordrar nereidene. Den patriarkalske guddom Poseidon, med sine nereider, vert utfordra av den matriarkalske dronning-gudinna Cassiopeia. Her er det symbol-mytar vi har med å gjere ....reelle maktpolitiske tilburder gøymer seg bakom mytane.

Folket i Palestina fekk det orakel-råd, at dei vart ikkje kvitt sjø-uhyret før dei ofra Andromeda. Andromeda vart då lenka, naken, men smykkeprydd, til ei klippe ved kysten, som offer til sjøuhyret. Men ho vart berga av heroen PERSEOS; han kom flygande forbi på venge-sandalar - han hadde vore på eit farefullt oppdrag - hadde henta MEDUSAs hovud! Perseos fekk auge på Andromeda der ho stod lenka;.vart hugteken i ho, og landa på stranda der Andomedas foreldre stod og ville sjå korleis det gjekk med ho. Perseos sa han ville berge ho dersom han fekk gifte seg med ho, og ta ho med heim til Grekarland. Foreldra gjekk med på det.