ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΚΥΡΙΩΤΕΡΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Ενα φυσιολογικό ΗΕΓράφημα καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφαλικού φλοιού (ρυθμός α, 5^η στιβάδα) και σε μικρότερο βαθμό την προερχόμενη από το στέλεχος (βραδύτερα στοιχεία, θ).

Το ΗΕΓρ. είναι επιφαινόμενο της εγκεφαλικής λειτουργίας. Τα ευρήματα ενός παθολογικού διαγράμματος δεν παραπέμπουν κατ’ ανάγκη σε άμεσες αιτιολογικές συσχετίσεις ή σε συγκεκριμμένες τοπογραφικά εντοπίσεις (όπως π.χ. η CT εγκεφάλου).

Το υπό μελέτη σήμα μπορεί να έχει εύρος από 5 έως 100 μV, και εκτός από την ενίσχυσή του δεν χρειάζεται καμμία ειδικώτερη τεχνική για την καταγραφή του.

Καταγράφεται με συνθήκες που δεν απέχουν πολύ από συνθήκες ηρεμίας στην καθημερινή ζωή. Για περαιτέρω ενεργοποίηση που θα αναδείξει ευρήματα αν τυχόν υπάρχουν χρησιμοποιούνται οι μη εξειδικευμένες μέθοδοι της 3λεπτης υπέρπνοιας και των διαλειπόντων φωτεινών ερεθισμάτων(ΔΦΕ).

Στην τρέχουσα κλινική πράξη απόλυτη ΗΕΓρ. ένδειξη αποτελεί η διερεύνηση της επιληψίας (εικόνες μιναρέ-τρούλλου)

Η γνωμάτευση ενός ΗΕΓρ. δεν τυποποιείται εντός ή εκτός φυσιολογικών ορίων σε σχέση με ακριβώς καθορισμένες παραμέτρους (όπως π.χ. στις ταχ. αγωγής), έχει αντιθέτως περιγραφικό χαρακτήρα που αφορά την συνολική οργάνωση του διαγράμματος, αναφέροντας ειδικά ευρήματα (όχι μετρικά μεγέθη) όπου διαπιστώνονται.

Η μεταβολή και ωρίμανση του ΗΕΓρ. ανάλογα με την ηλικία, αποκλείει την εξέταση ατόμων κάτω των 14 ετών σε εργαστήριο ενηλίκων.

Η χαρτογράφηση του ΗΕΓρ. ειναι μία μέθοδος απεικόνισης κατανομής συχνοτήτων η οποία όταν διαρκεί περισσότερο από 20 λεπτά είναι αξιόπιστη στην αποκάλυψη εστιών βραδέων στοιχείων που σε απλό διάγραμμα μπορεί να καλύπτονται από τα ταχύτερα στοιχεία.

***

Τα προκλητά δυναμικά απεικονίζουν την λειτουργικότητα κεντρομόλων οδών στο ΚΝΣ όταν αυτές ενεργοποιούνται από διέλευση του ειδικού ομόλογου ερεθίσματος :

α) ηλεκτρικού για τον έλεγχο της αισθητικής οδου ( Σωματοαισθητικά πρ. δυν., SEP ).

β) οπτικού (αναστροφή σκακιέρας) για τον έλεγχο της οπτικής οδου (Οπτικά πρ. δυν., VEP).

γ) ακουστικού (clicks) για τον έλεγχο της ακουστικής οδού στο στέλεχος (Ακουστικά πρ. δυν., ΑΕΡ ή Πρ. δυν. εγκεφαλικού στελέχους, BAEP ).

Τα ευρήματα έχουν κυρίως εντοπιστική σημασία , επιτρέπουν όμως σε κάποιο βαθμό και αιτιολογικές συσχετίσεις.

Τα ηλεκτρικά τους σήματα έχουν εύρος από 100nV μέχρι 5μV και χάνονται μέσα στο "θόρυβο" άλλων σημάτων (ρυθμοί του ΗΕΓρ. και μυϊκά, κυρίως, παράσιτα). Για να καταγραφούν εκτός από την ενίσχυση τους, απαιτείται ειδική τεχνική averaging (μέσος όρος ανυσματικής άθροισης πολλαπλών σαρώσεων) η οποία αναδεικνύει αυτά τα σήματα γιατί έχουν σταθερή χρονική επέλευση , ενώ οι άλλες δραστηριότητες που έχουν τυχαία και ασταθή χρονική επέλευση αλληλοαναιρούνται. Χρειάζεται να αθροισθούν περί τις 500 σαρώσεις για την σχηματοποίηση των SEP, 100 για τα VEP, και 1000 περίπου για τα AEP, που έχουν και το μικρότερο εύρος.

Οι καταγραφόμενες κυματομορφές χαρακτηρίζονται από τις παραμέτρους εύρους και λανθάνοντος χρόνου των κορυφών τους (αρνητικών και θετικών) που αντιστοιχούν σε συγκεκριμμένους ανατομικούς σχηματισμούς της εξεταζόμενης οδού, οι οποίοι προσδιορίζουν και την τοποθέτηση των καταγραφικών ηλεκτροδίων(συσχέτιση φλοιδών καταγραφών με την αισθητική αντιπροσώπευση κατά Penfield).

Κυριώτερη ένδειξη είναι απομυελινωτικού τύπου παθήσεις (ΣΚΠ), αλλά και εκφυλιστικές παθήσεις Κ.Ν.Σ., καθώς και παθήσεις του μυελού.

 

Οι ταχύτητες αγωγής διερευνούν την λειτουργικότητα συγκεκριμένων νευρικών στελεχών του Π.Ν.Σ. εκφραζόμενες σε απόλυτα αριθμητικά μεγέθη.

Εξαρτώνται από την καθ’ άλματα αγωγή της διέγερσης ανάμεσα στους κόμβους του Ranvier στις εμμύελες νευρικές ίνες στις οποίες και παρατηρούνται ψηλώτερες τιμές σε σχέση με τις αμύελες ίνες.

 Στην τρέχουσα κλινική πρακτική καταγράφονται ταχ. αγωγής. από τις εμμύελες, κατ΄ εξοχήν, ίνες.

Για την μέτρηση της ταχύτητας κινητικής αγωγής (ΤΚΑ) ερεθίζεται το νευρικό στέλεχος σε δύο σημεία, και η μεταξύ τους απόσταση διαιρείται με την διαφορά των χρόνων που χρειάζεται για να απαντήσει ένας εξαρτώμενος από το νεύρο μυς(στον οποίο έχει τοποθετηθεί το καταγραφικό ηλεκτρόδιο) από αυτά τα δύο διαφορετικά σημεία ερεθισμού. Αφαιρώντας τον μικρό, «τελικό», χρόνο (proximal latency) από τον μεγαλύτερο (distal latency) αποκλείεται ο συνυπολογισμός στην ΤΚΑ της διέλευσης του ερεθίσματος από άλλα πλην του νευρώνα στοιχεία (την νευρομυϊκή σύναψη και τον μυ).

Για μέτρηση της ταχύτητας αισθητικής αγωγής (ΤΑΑ) αρκεί ένα σημείο ερεθισμού (το ερέθισμα δεν διέρχεται από άλλα εκτός του νευρώνα στοιχεία) . Λόγω του μικρού εύρους της απάντησης (καταγράφεται διέγερση ενός λεπτού άξονα και όχι ολόκληρου μυός) χρησιμοποιείται η τεχνική averaging όπως στα προκλ. δυν., αλλά εδώ για ένα φυσιολογικό στέλεχος από τα συνήθως καταγραφόμενα , επαρκεί άθροιση μέχρι 10 σαρώσεων.

Οι φυσιολογικές τιμές των ταχ. αγωγής αδρά μπορεί να λεχθή ότι είναι άνω των 40m/sec, σε ενήλικα υγιη άτομα ,και είναι γενικά μεγαλύτερες στα κεντρικά τμήματα των νεύρων από τα περιφερικά.

• στα κινητικά νεύρα από τα αισθητικά,
• στα άνω άκρα από τα κάτω (αυξάνουν δηλαδή μαζί με το πάχος της μυελίνης ).

Στην ΤΑΑ το ύψος της απάντησης (μV) εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των αξόνων σε κάθε νευρώνα.
Στην ΤΚΑ το ύψος της απάντησης (mV) εξαρτάται επιπρόσθετα και από την φυσιολογική ή όχι ηλεκτρική διεγερσιμότητα του καταγραφόμενου μυός.

Γενικώτερα οι ταχ. αγωγής εξαρτώνται από την λειτουργική κατάσταση της μυελίνης, ενώ το ύψος των απαντήσεων από το αξονικό απόθεμα (axonal stock) του νευρώνα

Μείωση της θερμοκρασίας του σώματος επιφέρει και μείωση της αγωγιμότητας των νεύρων κατά την αδρή αντιστοιχία: 1^ΟC λιγώτερο ελαττώνει κατά 1-2m/sec τις ταχύτητες αγωγής.

Στην διάγνωση προσανατολίζει ουσιαστικά η τοπογραφική κατανομή, και το είδος των βλαβών (αισθητική, κινητική ,μικτή)

Συχνά είδη βλαβών είναι τα σύνδρομα πιέσεως μεμονωμένων στελεχών (σ. Μέσου ν.),οι πολυνευριτιδικές προσβολές (συμπτ. «κάλτσες-γάντια», διαβητική).οι πολυρριζονευρίτιδες.

Οι μεθοδολογίες των καταγραφών σε μεγάλο βαθμό ποικίλλουν και "εξατομικεύονται" στα διάφορα εργαστήρια και κατά περίπτωση (αυτoματοποιημένος ή μεταβαλλόμενος από τον εξεταστή ερεθισμός, ορθόδρομη ή αντίδρομη μέτρηση ΤΑΑ, επιφανειακά ή βελονοειδή ηλεκτρόδια, χρησιμοποίηση F-κύματος ή Η-Reflex για διερεύνηση των κεντρικών τμημάτων των νευρ. στελεχών).

***

Στην τρέχουσα και όχι κυριολεκτική χρήση του όρου HMΓράφημα συμπεριλαμβάνεται συνήθως η αναφορά στις ταχύτητες αγωγής. To κατά κυριολεξία HMΓρ. είναι δοκιμασία διερεύνησης της λειτουργικότητας των μυϊκών ινών καταγράφοντας την ηλεκτρική τους δραστηριότητα όταν αυτές βρίσκονται σε χάλαση και σε σύσπαση. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται η είσοδος ενός ηλεκτροδίου καταγραφής μέσα στον μυ. Το ηλεκτρόδιο αυτό είναι μία βελόνα με συνήθως ομόκεντρα τοποθετημένους στο εσωτερικό της δύο κυλινδρικούς καταγραφικούς πόλους (διπολική) και μπορεί να συλλέγει ηλεκτρική δραστηριότητα που προέρχεται από τις πέριξ ευρισκόμενες 10-20 κινητικές μονάδες. Ποτέ δεν εκτελείται ΗΜΓρ. με επιφανειακά ηλεκτρόδια.

Κατά την χάλαση σε φυσιολογικούς μυς δεν καταγράφεται καμμία δραστηριότητα, ενώ σε βλάβες των περιφερικών νεύρων καταγράφονται από τις απονευρωμένες μυοκές ίνες δυναμικά απονευρώσεως (ινιδικά, θετικά) τα οποία όμως μπορούν να παρατηρηθούν, σπανιώτερα, και σε βλάβες άλλων αιτιολογιών. Η διακοπή της νεύρωσης του προσθίου κέρατος από τα πυραμιδικά δεμάτια παράγει στους αντίστοιχους μυς δυναμικά δεσμιδώσεων.

Στην εκουσία σύσπαση καταγράφεται η μορφολογία της ηλεκτρικής δραστηριότητας των κινητικών μονάδων (αριθμός φάσεων, ύψος και διάρκεια) και ο τρόπος κινητοποίησης τους, που εξαρτώνται από την φυσιολογικότητα του μυός ή το συγκεκριμένο είδος της βλάβης του (μυογενής βλάβη = πολυφασικότητα, χαμηλό ύψος, μειωμένη διάρκεια και στράτευση κατά διάστημα -- νευρογενής βλάβη= πολυφασικότητα, αύξηση ύψους, αύξηση διάρκειας και στράτευση κατά χρόνο).

Tα ευρήματα χαρακτηρίζουν το είδος της βλάβης (νευρογενής ή πρωτοπαθής βλάβη των μυϊκών ινών), και η κατανομή τους συμπληρώνει τα στοιχεία που παρέχονται από τις ταχύτητες αγωγής για τον προσδιορισμό του επιπέδου της βλάβης (π.χ. ριζιτική ,πλεγματική, στελεχιαία).