จังหวัดอุตรดิตถ์  ตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนล่าง  เมืองแห่งพระแท่นศิลาอาสน์  ตำนานเมืองลับแลที่มีแม่ม่ายและสาวสวย  เมืองแห่งลางสาดหวานหอม  และบ้านเกิดของพระยาพิชัยดาบหัก  ขุนศึกคู่บารมีสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช  อุตรดิตถ์เป็นเมืองที่มีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์มาแต่อดีตกาล  โดยมีประวัติความเป็นมาอันยาวนานผ่านพัฒนาการมาหลายยุคหลายสมัย  นับแต่ชุมชนสมัยก่อนประวัติศาสตร์จนถึงปัจจุบัน

   จากการค้นพบกลองมโหระทึกทำด้วยทองสัมฤทธิ์ที่ตำบลท่าเสา  อำเภอเมืองอุตรดิตถ์  เมื่อปี  พ.ศ. 2470  ทำให้เราทราบว่าอุตรดิตถ์เป็นดินแดนที่มีผู้คนเข้ามาอาศัยอยู่ก่อน  พ.ศ. 1000 แล้ว  เพราะโบราณวัตถุที่ค้นพบดังกล่าวเป็นโลหะที่มีใช้กันอยู่ในยุคสัมฤทธิ์หรือยุคโลหะตอนต้น  อันเป็นยุคก่อนประวัติศาสตร์นั่นเอง  จึงนับได้ว่า  อุตรดิตถ์เป็นแหล่งศิลปวัฒนธรรมและขนบธรรมเนียมอันดีงามมาโดยลำดับ  และสิ่งที่ยังเป็นความภาคภูมิใจของชาวอุตรดิตถ์ก็คือความเกรียงไกรของพระยาพิชัยดาบหัก  เดิมทีตัวเมืองอุตรดิตถ์เป็นเพียงตำบลชื่อ  "บางโพธิ์ท่าอิฐ"  ขึ้นกับเมืองพิชัย  แต่เพราะบางโพธิ์ท่าอิฐซึ่งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำน่านมีความเจริญรวดเร็ว  เพราะเป็นท่าเรือขนถ่ายสินค้า  ดังนั้นในสมัยรัชกาลที่ 5  พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะตำบลบางโพธิ์ท่าอิฐขึ้นเป็นเมือง  "อุตรดิตถ์"  ซึ่งมีความหมายว่าท่าน้ำแห่งทิศเหนือ  แต่ยังคงขึ้นกับเมืองพิชัยอยู่  ต่อมาอุตรดิตถ์กลับเจริญขึ้นกว่าเมืองพิชัย  อุตรดิตถ์จึงได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นจังหวัด  และเมืองพิชัยเลื่อนลงไปเป็นอำเภอหนึ่งขึ้นกับจังหวัดอุตรดิตถ์จนทุกวันนี้

สถานที่ท่องเที่ยว

อำเภอเมือง

วัดพระฝาง    หรือวัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ        เคยเป็นวัดที่จำพรรษาของเจ้าพระฝาง  เมืองสวางคบุรี  ซึ่งอยู่ในสมณเพศ  แต่นุ่งห่มผ้าแดงและมิได้สึกเป็นฆราวาส  ท่านได้ซ่องสุมผู้คนสมัยกรุงศรีอยุธยาแตกครั้งที่ 2  เพื่อจะกู้เอกราชปัจจุบันวัดพระฝางประกอบด้วยโบสถ์วิหาร  และพระธาตุเจดีย์เป็นสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาตอนปลาย  สำหรับบานประตูแกะสลักของพระวิหารปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่วัดธรรมาธิปไตยในตัวเมือง  วัดพระฝางจะตั้งอยู่หมู่ที่ 3 บ้านพระฝางตำบลผาจุก  ห่างจากตัวเมืองประมาณ 25 กิโลเมตร  จากตัวเมืองไปตามทางหลวงหมายเลข 1045  ถึงทางหลวงหมายเลข 11  แล้วเลี้ยวขวาไปทางพิษณุโลกประมาณ 2 กิโลเมตร  จากนั้นเลี้ยวซ้ายจากทางแยกเข้าไปประมาณ 14 กิโลเมตร  ก็จะถึงวัดพอดี

วัดใหญ่ท่าเสา    วัดนี้จะมีวิหารที่เก่าแก่ซึ่งมีบานประตูไม้แกะสลักอย่างประณีตอยู่ 2 บาน  และทางด้านหน้าวิหารจะมีลายไม้ที่งดงาม  ซึ่งวัดใหญ่ท่าเสาจะตั้งอยู่ในตำบลท่าเสา  อยู่ทางทิศตะวันออกของตัวเมืองอุตรดิตถ์  โดยเดินทางไปตามถนนสำราญรื่น  แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าซอย 10 เดินทางต่อไปอีก 3 กิโลเมตร

วัดธรรมาธิปไตย    เป็นวัดที่เก็บบานประตูของวิหารหลังใหญ่และเก่าแก่มากของวัดพระฝาง  ซึ่งจะแกะสลักเป็นลายกนกก้านขด  มีลายพุ่มทรงข้าวบิณฑ์ 7 พุ่ม  ระหว่างพุ่มจะมีกนกใบเทศขนาบสองด้าน  แกะสลักอย่างประณีตงดงามมาก  ซึ่งกล่าวกันว่าเป็นบานประตูไม้แกะสลักที่มีความงดงามเป็นที่สองรองลงมาจากประตูวิหารวัดสุทัศน์ที่กรุงเทพมหานคร  วัดธรรมาธิปไตยจะอยู่ในตัวเมืองใกล้สี่แยกจุดตัดของถนนอินใจมี  กับถนนสำราญรื่น

หลวงพ่อเพชรวัดท่าถนน        หลวงพ่อเพชรเป็นพระพุทธรูปสัมฤทธิ์สมัยเชียงแสน  นั่งขัดสมาธิเพชร  เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดอุตรดิตถ์  จะประดิษฐานอยู่ที่วัดท่าถนน  หรือเรียกอีกชื่อว่าวัดวังเตาหม้อ  ตั้งอยู่ในตัวเมืองอุตรดิตถ์  ่บริเวณแม่น้ำน่าน  ถนนเกษมราษฎร์  ตำบลท่าอิฐ

อนุสาวรีย์พระยาพิชัยดาบหัก        สร้างขึ้นเพื่อเป็นเกียรติประวัติของท่านในความองอาจกล้าหาญ  รักชาติ  และเสียสละ  จะอยู่บริเวณหน้าศาลากลางจังหวัดอุตรดิตถ์

หอวัฒนธรรมจังหวัดอุตรดิตถ์    เป็นศูนย์รวมวัตถุโบราณที่สำคัญของชาวอุตรดิตถ์  ซึ่งจะมีโบราณวัตถุที่สำคัญอยู่ชิ้นหนึ่งคือ  ยานมาศ  หรือคานหามไม้แกะสลักโปร่ง 3 ชั้น  ซึ่งเป็นฝีมือช่างสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย

อำเภอน้ำปาด

วนอุทยานสักใหญ่    ลักษณะเป็นป่าเบญจพรรณจะมีเนื้อที่ประมาณ  1,000 ไร่  ภายในอุทยานฯ จะมีต้นสักใหญ่ที่สุดในโลก  มีความยาวรอบต้นประมาณ  987 เซนติเมตร  สูงประมาณ 47 เมตร  (ข้อมูลนี้วัดเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2530)  มีอายุประมาณ  1,500 ปี  ปัจจุบันได้ถูกพายุพัดส่วนยอดหัก  ลำต้นส่วนใหญ่ยังคงอยู่ในสภาพเดิม  ซึ่งวนอุทยานสักใหญ่จะอยู่ที่หมู่ 4  บ้านปางเกลือ  ตำบลน้ำไคร้  ห่างจากตัวเมืองเดินทางไปตามทางหลวงหมายเลข 1045  ประมาณ  60  กิโลเมตร  เลี้ยวขวาไปตามทางหลวงหมายเลข 1146  เดินทางไปอีกประมาณ 7 กิโลเมตร  เลี้ยวขวาเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 1047  ประมาณ 11 กิโลเมตร  รวมระยะทางทั้งสิ้น  81 กิโลเมตร

อำเภอลับแล 

วัดพระยืนพุทธบาทยุคล    ภายในวัดจะมีมณฑปเป็นศิลปะแบบเชียงแสน ครอบรอยพระพุทธบาทคู่ประทับยืนบนฐานดอกบัวสูงประมาณ  1.5 เมตร  ที่วัดพระยืนพุทธบาทยุคลนี้มีพระพุทธบาทรูปหล่อด้วยสัมฤทธิ์  ปางมารวิชัยขนาดหน้าตักกว้าง  55 นิ้ว  เป็นพระพุทธรูปศิลปะสุโขทัย  เรียกกันว่า  หลวงพ่อพุทธรังษี  วัดพระยืนพุทธบาทยุคลจะอยู่เลยวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้งไปตามทางหลวงหมายเลข 102  ประมาณ 500 เมตร  วัดจะอยู่ทางซ้ายมือของถนนใกล้ทางแยก

วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง        เดิมชื่อวัดมหาธาตุ เป็นวัดที่เก่าแก่อยู่ติดถนนใหญ่สายบรมอาสน์  ใกล้กับวัดพระยืนพุทธบาทยุคล  และวัดแท่นศิลาอาสน์  ภายในพระบรมธาตุทุ่งยั้งเก่าแก่มาก  เป็นเจดีย์ทรงลังกาบรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า  วัดนี้จะตั้งอยู่หมู่ที่ 3  บ้านทุ่งยั้ง  และวัดพระยืนพุทธบาทยุคล

อนุสาวรีย์พระศรีพนมมาศ        เจ้าเมืองลับแลในสมัยรัชการที่ 5  ชื่อทองอินเป็นนายอากรสุรา  เชื้อสายจีน  ด้วยความรักในท้องถิ่น  จึงชักชวนให้ชาวลับแลทุกบ้านปลูกหมาก  มะพร้าว  ลางสาด  ทุเรียน  และผลไม้อื่น ๆ อีกจำนวนมาก และท่านได้พัฒนาเมืองลับแลมาโดยตลอด  ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ชาวเมืองลับแลมีพืชเศรษฐกิจที่ดีจนถึง ทุกวันนี้  เป็นผู้นำชุมชนที่ชาวลับแลให้ความนับถือ  ซึ่งอนุสาวรีย์พระศรีพนมมาศจะอยู่ตรงสี่แยกตลาดลับแล

อนุสาวรีย์เจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร        เป็นอนุสาวรีย์ของผู้ครองเมืองลับแลคนแรก  ซึ่งบนเนินเขาด้านหลังจะมีจุดชมทัศนียภาพที่สวยงามของเมืองลับแล  ซึ่งจะอยู่หมู่ที่ 7  บ้านท้องลับแล  ตำบลฝายหลวง  อยู่ห่างจากตัวจังหวัด  12 กิโลเมตรจากอำเภอลับแลใช้ทางหลวงหมายเลข 1043

น้ำตกแม่พูล    เป็นน้ำตกที่เกิดจากการตกแต่งธารน้ำ  โดยการเทปูนมีความสูงหลายชั้น  มีลักษณะเป็นฝายน้ำล้น  เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ใกล้ตัวเมืองและมีถนนเข้าถึงอย่างสะดวกสบาย  ซึ่งน้ำตกแม่พูลนี้จะอยู่หมู่ที่ 4  บ้านต้นเกลือ  ตำบลแม่พูล  ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 20 กิโลเมตร  จากอำเภอลับแลเดินทางโดยใช้ทางหลวงหมายเลข 1041-1043

อำเภอแสนขัน

ถ้ำดิน    เป็นถ้ำหินอ่อนสวยงามและมีถ้ำที่เป็นที่อยู่ของค้างคาวปากย่นจำนวนกว่าสามล้านตัว  ถ้ำดินจะอยู่ที่หมู่ 9  บ้านถ้ำดิน  ตำบลบ่อทอง  ตามทางหลวงหมายเลข 1254

บ่อเหล็กน้ำพี้        เป็นบ่อเหล็กกล้าที่ได้ชื่อว่าเป็นเหล็กเนื้อเหนียวที่สุดเมื่อนำไปตีดาบ  เนื้อเหล็กจะมีสีเขียวเหลือบ  บ่อเหล็กน้ำพี้จะมีอยู่หลายบ่อ  แต่ที่ปรากฏให้เห็นชัดเจนจะมีอยู่ 2 บ่อ  คือ บ่อพระแสง  และบ่อพระขรรค์  สงวนไว้สำหรับทำดาบของพระมหากษัตริย์เท่านั้น  ซึ่งบ่อเหล็กน้ำพี้นี้จะอยู่ที่หมู่ 1  บ้านน้ำพี้  ตำบลน้ำพี้  ห่างจากตัวจังหวัดไปประมาณ  56  กิโลเมตร  ไปตามเส้นทางหลวง  หมายเลข 11  และเข้าทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1245

อำเภอท่าปลา

เขื่อนสิริกิต์    เป็นเขื่อนดินสร้างกั้นแม่น้ำน่านที่ผาซ่อม  เป็นเขื่อนคอนกรีตที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย  บริเวณเหนือเขื่อนเป็นทะเลสาบที่ใหญ่ ชื่อทะเลสาบ  สุริยันจันทรา  มีทิวทัศน์สวยงาม  โดยเฉพาะในฤดูหนาว  พันธุ์ไม้ดอกไม้ประดับที่ถูกปลูกไว้ตกแต่งอย่างสวยงามจะพากันออกดอกบานสะพรั่ง  เขื่อนสิริกิต์จะอยู่ที่บ้านผาซ่อม  ตำบลท่าปลา  ห่างจากตัวจังหวัดไปประมาณ  60 กิโลเมตร  ตามทางหลวงสายอุตรดิตถ์-ท่าปลา  ถนนราดยางตลอด

เขื่อนดินช่องเขาขาด  หรือแซดเดิ้ล    เป็นเขื่อนดินที่สร้างปิดช่องเขาเพื่อป้องกันมิให้น้ำในอ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนสิริกิติ์ให้ไหลออกมาทางช่องเขานี้  สันเขื่อนเป็นถนนมีท่าเรือสำหรับส่งปลา  และเรือเอกชนบริการนำเที่ยวในอ่างเก็บน้ำอีกด้วย  จะอยู่ห่างจากอำเภอท่าปลา  4 กิโลเมตร  ใช้ทางหลวงหมายเลข 1163

เทศกาล - งานประเพณี

     งานวันลางสาด    ลางสาดเป็นผลไม้ที่มีชื่อของจังหวัดอุตรดิตถ์  โดยเฉพาะเป็นอาชีพหลักของเกษตรกรชาวอำเภอลับแลมาเป็นเวลานาน  กลุ่มเกษตรอำเภอลับแล  เทศบาลตำบลศรีพนมมาศ  และสำนักงานเกษตรจังหวัดอุตรดิตถ์  (โทร. 055-411769)  จึงได้ร่วมกันจัดงานวันลางสาดขึ้น  เพื่อเป็นการกระตุ้นให้เกษตรกรปรับปรุงพันธุ์ลางสาดของตนให้มีคุณภาพตามที่ตลาดต้องการ กำหนดงานประมาณวันเสาร์-อาทิตย์  หรือปลายเดือนกันยายนของทุกปี  จัดขึ้น  ณ  บริเวณสนามกีฬาพิชัยดาบหัก  หน้าศาลากลางจังหวัดอุตรดิตถ์โดยจัดให้มีนิทรรศการทางวิชาการเกี่ยวกับลางสาด  การประกวดลางสาด  ธิดาลางสาด  การประกวดรถผลไม้  การออกร้านสินค้าพื้นเมือง  ตลอดจนการแสดงและมหรสพพื้นเมืองของชาวลับแลอีกด้วย

    งานพระยาพิชัยดาบหักและงานกาชาด    เป็นงานฤดูหนาวประจำปี  และงานรำลึกถึงวีรกรรมของพระยาพิชัยดาบหัก  กำหนดจัดงาน  วันที่ 7-14  มกราคมของทุกปี

    งานเทศกาลวัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง  วัดพระแท่นศิลาอาสน์  และวัดพระยืนพุทธบาทยุคล    วันขึ้น 8-15 ค่ำเดือน 3 (วันมาฆบูชา)

    ประเพณีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระพุทธเจ้า    จัดขึ้นที่วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง  วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6  (วันวิสาขะบูชา)  เป็นสัปดาห์ส่งเสริมพุทธศาสนา  หลังจากวันวิสาขะบูชาอีก 7 วัน เรียกว่าวันอัฐมีบูชา  จะมีพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระพุทธเจ้า

สถานที่พัก

(รหัสทางไกล  055)

อำเภอเมือง

    บ้านพักเขื่อนสิริกิต์    ภายในบริเวณเขื่อนสิริกิต์  การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย  โทร 412 - 639 หรือ ที่กรุงเทพฯ โทร. 436-3179

   พ.วานิช 2    1-5  ถนนศรีอุตรา  โทร. 411499  จำนวน 60 ห้อง  ราคา 110-220 บาท

   ฟรายเดย์    172  ถนนบรมอาสน์  โทร. 440292-300  จำนวน 147 ห้อง  ราคา 1,400-2,500 บาท

   วิวัฒน์    159  ถนนบรมอาสน์  โทร. 411778, 411791  จำนวน 74 ห้อง  ราคา 220-550 บาท

   สีหราช    163  ถนนบรมอาสน์  โทร. 411106, 412223  จำนวน 152 ห้อง  ราคา 1,200-2,000 บาท

การเดินทาง

   โดย ทางรถยนต์    อุตรดิตถ์อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ  ประมาณ 491 กิโลเมตร  การเดินทางโดยทางรถยนต์สามารถไปได้ 2 ทาง คือ  จากกรุงเทพฯ  ใช้ทางหลวงหมายเลข 1  แล้วแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 32  ผ่านอยุธยา  อ่างทอง  สิงห์บุรี  ชัยนาท  เข้านครสวรรค์  แล้วใช้เส้นทาง 11  เข้าพิษณุโลก  แล้วเดินทางตามเส้นทางหมายเลข 11  ถึงอุตรดิตถ์  อีกเส้นทางหนึ่ง  คือ  กรุงเทพฯ ไปสิงห์บุรี  แล้วใช้เส้นทางสายอินทร์บุรี-ตากฟ้า  (ทางหลวงหมายเลข 11)  จนถึงทางหลวงหมายเลข 12  (พิษณุโลก-หล่มสัก)  เลี้ยวซ้ายไปอีก 8 กิโลเมตร  แล้วเลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 11  จนถึงอุตรดิตถ์

    โดยทางรถไฟ    มีรถไฟออกจากหัวลำโพง ไปอุตรดิตถ์ทุกวัน  วันละหลายเที่ยว  ติดต่อที่ โทร.223-7010