สถานที่ประดิษฐาน    พระวิหารด้านทิศตะวันออก  มุขหลังชั้นใน

                                วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม  ราชวรมหาวิหาร  กรุงเทพมหานคร

พุทธลักษณะ            ศิลปะอยุธยา

                                ปางห้ามสมุทร

                                สูง  ๒๐ ศอก

                                วัสดุ  สำริดปิดทอง

        พระพุทธโลกนาถฯ  เป็นพระประธานประดิษฐานอยู่  ณ  มุขหลังของพระวิหารตะวันออกซึ่งเป็นทิศเดียวที่ได้มีการต่อขึ้น  ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช  มุขหลังพระวิหารอื่น ๆ อีกสามทิศล้วนต่อขึ้นภายหลังคราวปฏิสังขรณ์ใหญ่ในรัชกาลที่ ๓ ทั้งสิ้น

        พระพุทธรูปองค์นี้  มีกล่าวถึงความเป็นมาไว้ในจารึกเรื่องทรงสร้างวัดพระเชตุพนฯ  ในรัชกาลที่ ๑  ติดอยู่ที่มุขหลังพระวิหารตะวันออกว่า "พระพุทธรูปยืนสูงยี่สิบศอก  ทรงพระนามว่า  พระโลกนาถศาสดาจารย์  ปรักหักพัง  เชิญมาแต่วัดพระศรีสรรเพชญ์  กรุงเก่า ปฏิสังขรณ์เสร็จแล้วเชิญประดิษฐานในพระวิหารทิศตะวันออกมุขหลัง  บรรจุพระบรมธาตุด้วย"

        พระโลกนาถศาสดาจารย์น่าจะเป็นพระพุทธรูปสำคัญองค์หนึ่งในสมัยกรุงศรีอยุธยา  ด้วยเป็นพระพุทธรูปหล่อยืนที่สูงรองลงมาจากพระศรีสรรเพชญ์ซึ่งบรรจุอยู่ในพระมหาเจดีย์ศรีสรรเพชดาญาณ  วัดพระเชตุพนฯ  จัดเป็นพระพุทธรูปยืนที่มีขนาดใหญ่โตแต่สร้างได้พระพุทธลักษณะอันงามประณีต  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงโปรดฯ  ให้อัญเชิญมาซ่อมบูรณะแล้วประดิษฐานไว้  ณ วัดพระเชตุพนฯ  อันเป็นวัดสำคัญประจำรัชกาล  ต่อมาในรัชกาลที่ ๔  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถวายนามว่า  พระพุทธโลกนาถ  ราชมหาสมมติวงศ์องศ์อนันตญาณสัพพัญญู สยัมภูพุทธบพิตร

        พระพุทธโลกนาถฯ  นี้กล่าวกันว่าศักดิ์สิทธิ์ในทางขอบุตร  เล่ากันว่าคุณจอมแว่นในรัชกาลที่ ๑  หรือที่เรียกว่า  "คุณเสือ"  นั้นได้เคยบูชาขอโอรสธิดาโดยถวายตุ๊กตาศิลาไว้ ๑ คู่ ยังติดอยู่ที่ผนังพระวิหารจนปัจจุบันและปรากฏเรื่องราวนี้ในโครงจารึกวัดพระเชตุพนฯ  ในรัชกาลที่ ๓ ด้วย

        ในเทศกาลเข้าพรรษา  เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ  พระราชทานพุ่มเทีียนพรรษาถวายยังพระอารามต่าง ๆ นั้น  สำหรับวัดพระเชตุพนฯ  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าพระราชทานแด่พระโลกนาถฯ  ด้วย  นับเป็นพระพุทธรูปประจำพระวิหารทิศของวัดพระเชตุพนฯ  องค์เดียวที่ได้รับพระราชทานพุ่มเทียนพรรษา