สถานที่ประดิษฐาน    วัดไตรภูมิ  ตำบลในเมือง

                                อำเภอเมือง  จังหวัดเพชรบูรณ์

พุทธลักษณะ            ศิลปะสมัยลพบุรี  ทรงเทริด

                                ปางสมาธิ  ขัดสมาธิราบ

                                ขนาด  หน้าตัก ๑๓ นิ้ว  สูง ๑๘ นิ้ว

                                วัสดุ  โลหะลงรักปิดทอง

        พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดเพชรบูรณ์องค์นี้  มีประวัติความเป็นมาที่อยู่ข้างจะแปลก  และยังเป็นที่มาของประเพณีปฏิบัติที่ผิดแปลกไม่ซ้ำใครของจังหวัดเพชรบูรณ์อีกด้วย

        พระพุทธมหาธรรมราชาเป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองเพชรบูรณ์มาเก่าแก่เล่ากันต่อ ๆ มาถึงความเป็นมาว่าเมื่อพระพุทธรูปจะปรากฏขึ้นนั้น  มีชาวเมืองไปทอดแหในลำน้ำแควประสัก  ตรงวังมะขามแฟบทางทิศเหนือของเมือง  แล้วพบพระพุทธรูปองค์นี้  "สรงน้ำ"  อยู่ในวังน้ำ  จึงอัญเชิญมาไว้ที่วัดไตรภูมิ  ซึ่งเป็นวัดที่อยู่ใจกลางเมืองขณะนั้น  ครั้นอยู่มาเมื่อถึงวันสารทไทย  คือ  แรม ๑๕ ค่ำเดือน ๑๐  ปรากฏว่าพระพุทธรูปได้หายไปจากวัด  เมื่อติดตามค้นหาจนทั่วก็ไปพบกำลัง  "สรงน้ำ"  ที่วังน้ำเดิมที่มีผู้พบในคราวแรกนั้นเอง

        ต่อมาเมื่อถึงวันสารทไทย  เจ้าเมืองเพชรบูรณ์พร้อมทั้งข้าราชการพ่อค้าประชาชนจะพร้อมกัน  อัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาไปทำพิธีสรงน้ำที่วังน้ำมะขามแฟบ เป็นประจำทุกปีสืบมาจนกลายเป็นประเพณีสำคัญของจังหวัดเรียกกันว่าอุ้มพระสรงน้ำบ้าง  อุ้มพระดำน้ำบ้าง

        ในการอัญเชิญสรงน้ำ  เจ้าเมืองหรือปัจจุบันคือผู้ว่าราชการจังหวัดจะเป็นผู้ประคองพระพุทธรูปลงไปในน้ำ  แล้วนำองค์พระดำน้ำลงโดยหันพระพักตร์ขึ้นเหนือน้ำ ๓ ครั้ง  หันพระพักตร์ลงใต้น้ำ ๓ ครั้ง  และอธิษฐานขอพรไปด้วยถือกันว่าหากได้กระทำถูกต้องครบถ้วนแล้วชาวเมืองจะอยู่เย็นเป็นสุข  ฝนฟ้าจะตกต้องตามฤดูกาลในเทศกาลสงกรานต์แต่ละปี จะมีการอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาออกจากวัดแห่ไปรอบเมืองก่อนจะอัญเชิญไปประดิษฐาน  ณ ปะรำพิธีให้ประชาชนได้มาสักการะและสรงน้ำ