§ 1.
Nomoj de la literoj: a, b', c', cx', d', e, f', g', gx', h', hx', i, j', jx', k', l', m', n', o, p', r', s', sx', t', u, ux', v', z'.
§ 2.
Al. Bá-l'. Pá-tr'. Nú-b'. Cé-l'. Ci-trón'. Cén-t'. Sén-t'. Scé-n'. Scí-'. Có-l'. Kó-l'. O-fi-cí-r'. Fa-cí-la. Lá-ca. Pa-cú-l'. Cxar. Cxe-mí-z'. Cxi-ká-n'. Cxi-é-l'. Cxu. Fe-lí-cxa. Cí-a. Cxí-a. Pro-cé-s'. Sen-cxé-sa Ec. Ecx. Ek. Da. Lú-d'. Dén-t'. Plén-di. El. En. De. Té-ni. Sen. Vé-r'. Fá-li. Fi-dé-la. Trá-fi. Gá-l'. Grán-da. Gén-t'. Gíp-s'. Gús-t'. Lé-gi. Pá-g'. Pá-gx'. Gxis. Gxús-ta. Ré-gxi. Gxar-dé-n'. Lón-ga. Rég-n'. Síg-ni. Gvar-dí-'. Lín-gv'. Gxu-á-d'. Há-r'. Hi-rún-d'. Há-ki. Ne-hé-la. Pac-hó-r'. Ses-hó-ra Bat-hú-f'. Hó-r'. Hxó-r'. Kó-r'. Hxo-lé-r'. Hxe-mí-'. I-mí-ti. Fí-l'. Bír-d'. Tró-vi. Prin-tém-p'. Min. Fo-í-r'. Fe-í-n'. I-el. I-am. In. Jam. Ju. Jes. Ju-ris-t'. Kra-jó-n'. Ma-jés-ta. Tuj. Dó-moj. Ru-í-n'. Prúj-n'. Ba-lá-i. Pá-laj. De-í-n'. Véj-n'. Pe-ré-i. Mál-plej. Jús-ta. Jxus. Jxé-ti. Jxa-lú-za. Jxur-nál'. Má-j'. Bo-ná-jx'. Ká-p'. Ma-kú-l'. Kés-t'. Su-ké-r'. Ak-v'. Ko-ké-t'. Li-kvó-r'. Pac-ká-p'.
§ 3.
Lá-vi. Le-ví-l'. Pa-ró-li. Mem. Im-plí-ki. Em-ba-rá-s'. Nó-m'. In-di-fe-rén-ta. In-ter-na-cí-a. Ol. He-ró-i. He-ro-í-n'. Fój-n'. Pí-a. Pál-pi. Ri-pé-ti. Ar-bá-r'. Sá-ma. Stá-ri. Si-gé-l'. Sis-té-m'. Pe-sí-l'. Pe-zí-l'. Sén-ti. So-fís-m'. Ci-pré-s'. Sxi. Pá-sx'. Stá-l'. Sxtá-l'. Vés-t'. Vésx-t'. Dis-sxí-ri. Sxan-cé-li. Ta-pí-sx' Te-o-rí-'. Pa-tén-t'. U-tí-la. Un-g'. Plú-m'. Tu-múl-t'. Plu. Lú-i. Kí-u. Ba-lá-u. Tra-ú-l'. Pe-ré-u. Ne-ú-l'. Fráux-l'. Paux-lí-n'. Láux-di. Eux-ró-p'. Tro-ú-zi. Ho-dí-aux. Vá-na. Vér-s'. Sól-vi. Zór-gi. Ze-ní-t'. Zo-o-lo-gí-'. A-zé-n'. Me-zú-r'. Ná-z'. Tre-zó-r'. Mez-nók-t'. Zú-m'. Sú-m'. Zó-n'. Só-n'. Pé-z'. Pé-c'. Pé-s'. Ne-ní-'. A-dí-aux. Fi-zí-k'. Ge-o-gra-fí-'. Spi-rí-t'. Lip-há-r'. In-díg-ni. Ne-ní-el. Spe-gú-l'. Sxpí-n'. Né-i. Ré-e. He-ró-'. Kon-scí-i. Tra-e-té-ra. He-ro-é-t'. Lú-e. Mó-le. Pá-le. Tra-í-re. Pa-sí-e. Me-tí-'. In-gxe-ni-é-r'. In-sék-t'. Re-sér-vi. Re-zér-vi.
§ 4.
Citron'. Cent'. Scen'. Sci'. Balau. Sxanceli. Neniel. Embaras'. Zoologi'. Reservi. Traire. Hodiaux. Dissxiri. Neul'. Majesta. Packap'. Heroin'. Pez'. Internacia. Seshora. Cipres'. Stal'. Fein'. Plu. Suker'. Gent'. Indigni. Sigel'. Krajon'. Ruin'. Pesil'. Liphar'. Meti'. Gxarden'. Son'. Lauxdi. Pale. Facila. Insekt'. Kiu. Zorgi. Cikan'. Traetera. Sofism'. Domoj. Spin'. Maj'. Signi. Ec. Bonajx'. Legi. Iel. Jurist'. Cxiel'. Hxemi'.
§ 5.
Patr' kaj frat'. - Leon' bestas. - Roz' floras kaj kolomb' birdas. - La roza aparten' Teodoras. - La sun' brilas. - La patr' sanas. - La patr' tajloras.
§ 6.
Infan' ne homas mature. - Jamas la neplor' de l' infan'. - La cxiel' bluas. - Kieas la libr' kaj la krajon'? - La libr' surtablas, kaj la krajon' kusxas sur la fenestr'. - Sur la fenestr' kusxas krajon' kaj plum'. - Jenas pom'. - Jenas la pom', kiun mi trovis. - Sur la ter' kusxas sxton'.
§ 7.
Leon' fortas. - La dentar' de leon' akras. - Al leon' ne donu la manon. - Mi vidas leonon. - Resti kun leon' estas dangxere. - Kiu kuragxas rajdi sur leon'? - Mi parolas pri leon'.
§ 8.
La patr' estas bona. - Jen kusxas la cxapel' de la patr'. - Diru al la patr', ke mi estas diligenta. - Mi amas la patron. - Venu kune kun la patr'. - La fil' staras apud la patr'. - La man' de Johan' estas pura. - Mi konas Johanon. - Ludovik', donu al mi panon. - Mi mangxas per la busx' kaj flaras per la naz'. - Antaux la dom' staras arb'. - La patr' estas en la cxambr'.
§ 9.
La birdoj flugas. - La kant' de la birdoj estas agrabla. - Donu al la birdoj akvon, cxar ili volas trinki. - La knab' forpelis la birdojn. - Ni vidas per la okuloj kaj auxdas per la oreloj. - Bonaj infanoj lernas diligente. - Aleksandr' ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandron. - De la patr' mi ricevis libron, kaj de la frat' mi ricevis plumon. - Mi venas de la av', kaj mi iras nun al la onkl'. - Mi legas libron. - La patr' ne legas libron, sed li skribas leteron.
§ 10.
Paper' estas blanka. - Blanka paper' kusxas sur la tabl'. - La blanka paper' jam ne kusxas sur la tabl'. - Jen estas la kajer' de la juna frauxlin'. - La patr' donis al mi dolcxan pomon. - Rakontu al mia juna amik' belan historion. - Mi ne amas obstinajn homojn. - Mi deziras al vi bonan tagon, sinjor'! - Bonan matenon! - Gxojan feston! (mi deziras al vi). - Kia gxoja fest'! (estas hodiaux). - Sur la cxiel' staras la bela sun'. - En la tag' ni vidas la helan sunon, kaj en la nokt' ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. - La paper' estas tre blanka, sed la negx' estas pli blanka. - Lakt' estas pli nutra, ol vin'. - Mi havas pli fresxan panon, ol vi. - Ne, vi eraras, sinjor': via pan' estas malpli fresxa, ol mia. - El cxiuj miaj infanoj Ernest' estas la plej juna. - Mi estas tiel forta, kiel vi. - El cxiuj siaj fratoj Anton' estas la malplej sagxa.
§ 11.
Unu vidvin' havis du filinojn. La pli maljuna estis tiel simila al la patrin' per sia karakter' kaj vizagx', ke cxiu, kiu sxin vidis, povis pensi, ke li vidas la patrinon; ili ambaux estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. La pli juna filin', kiu estis la plena portret' de sia patr' laux sia bonec' kaj honestec', estis krom ti' unu el la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi.
§ 12.
Du homoj povas pli multe fari ol unu. - Mi havas nur unu busxon, sed mi havas du orelojn. - Li promenas kun tri hundoj. - Li faris cxion per la dek fingroj de siaj manoj. - El sxiaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. - Kvin kaj sep faras dek du. - Dek kaj dek faras dudek. - Kvar kaj dek ok faras dudek du. - Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. - Mil okcent nauxdek tri. - Li havas dek unu infanojn. - Sesdek minutoj faras unu horon, kaj unu minut' konsistas el sesdek sekundoj. - Januar' estas la unua monat' de la jar', April' estas la kvara, Novembr' estas la dek-unua, Decembr' estas la dek-dua. - La dudeka (tag') de Februar' estas la kvindek-unua tag' de la jar'. - La sepan tagon de la semajn' Di' elektis, ke gxi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj. - Kion Di' kreis en la sesa tag'? - Kiun daton ni havas hodiaux? - Hodiaux estas la dudek sepa (tag') de Mart'. - Georg' Vasxington estis naskita la dudek duan de Februar' de la jar' mil sepcent tridek dua.
§ 13.
Cxar cxiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, tial tiu cxi patrin' varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama temp' sxi havis teruran malamon kontraux la pli juna. Sxi devigis sxin mangxi en la kuirej' kaj laboradi sencxese. Inter aliaj aferoj tiu cxi malfelicxa infan' devis du fojojn en cxiu tag' iri cxerpi akvon en tre malproksima lok' kaj alporti domen plenan grandan krucxon.
§ 14.
Mi havas cent pomojn. - Mi havas centon da pomoj. - Tiu cxi urb' havas milionon da logxantoj. - Mi acxetis dekduon (aux dek-duon) da kuleroj kaj du dekduojn da forkoj. - Mil jaroj (aux mil' da jaroj) faras miljaron. - Unue mi redonas al vi la monon, kiun vi pruntis al mi; due mi dankas vin por la prunt'; trie mi petas vin ankaux poste prunti al mi, kiam mi bezonos monon. - Por cxiu tag' mi ricevas kvin frankojn, sed por la hodiauxa tag' mi ricevis duoblan pagon, t. e. (= ti' estas) dek frankojn. - Kvinoble sep estas tridek kvin. - Tri estas duon' de ses. - Ok estas kvar kvinonoj de dek. - Kvar metroj da tiu cxi sxtof' kostas naux frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aux da frankoj). - Unu tag' estas tricent-sesdek-kvinon' aux tricent-sesdek-seson' de jar'. - Tiuj cxi du amikoj promenas cxiam duope. - Kvinope ili sin jxetis sur min, sed mi venkis cxiujn kvin atakantojn. - Por miaj kvar infanoj mi acxetis dek du pomojn, kaj al cxiu el la infanoj mi donis p' tri pomoj. - Tiu cxi libr' havas sesdek pagxojn; tial, se mi legos en cxiu tag' p' dek kvin pagxoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj.
§ 15.
En unu tag', kiam sxi estis apud tiu font', venis al sxi malricxa virin', kiu petis sxin, ke sxi donu al sxi trinki. "Tre volonte, mia bona," diris la bela knabin'. Kaj sxi tuj lavis sian krucxon kaj cxerpis akvon en la plej pura lok' de la font' kaj alportis al la virin', cxiam subtenante la krucxon, por ke la virin' povu trinki pli oportune. Kiam la bona virin' trankviligis sian soifon, sxi diris al la knabin': "Vi estas tiel bela, tiel bona kaj tiel honesta, ke mi devas fari al vi donacon" (cxar ti' cxi estis fein', kiu prenis sur sin la formon de malricxa vilagxa virin', por vidi, kiel granda estos la gxentilec' de tiu cxi juna knabin'). "Mi faras al vi donacon," dauxrigis la fein', "ke cxe cxiu vort', kiun vi diros, el via busx' eliros aux flor' aux multekosta sxton'."
§ 16.
Mi legas. - Ci skribas (anstataux "ci" oni uzas ordinare "vi"). - Li estas knab', kaj sxi estas knabin'. - La trancxil' trancxas bone, cxar gxi estas akra. - Ni estas homoj. - Vi estas infanoj. - Ili estas rusoj. - Kie estas la knaboj? - Ili estas en la gxarden'. - Kie estas la knabinoj? - Ili ankaux estas en la gxarden'. - Kie estas la trancxiloj? - Ili kusxas sur la tabl'. - Mi vokas la knabon, kaj li venas. - Mi vokas la knabinon, kaj sxi venas. - La infan' ploras, cxar gxi volas mangxi. - La infanoj ploras, cxar ili volas mangxi. - Knab', vi estas negxentila. - Sinjor', vi estas negxentila. - Sinjoroj, vi estas negxentilaj. - Mia hund', vi estas tre fidela. - Oni diras, ke la ver' cxiam venkas. - En la vintr' oni hejtas la fornojn. - Kiam oni estas ricxa (aux ricxaj), oni havas multajn amikojn.
§ 17.
Kiam tiu cxi bela knabin' venis domen, sxia patrin' insultis sxin, kial sxi revenis tiel malfrue de la font'. "Pardonu al mi, patrin'," diris la malfelicxa knabin', "ke mi restis tiel longe". Kaj kiam sxi parolis tiujn cxi vortojn, elsaltis el sxia busx' tri rozoj, tri perloj kaj tri grandaj diamantoj. "Kion mi vidas!" diris sxia patrin' kun grandega mir'. "Sxajnas al mi, ke el sxia busx' elsaltas perloj kaj diamantoj! De ki' ti' cxi venas, mia filin'?" (Ti' cxi estis la unua foj', ke sxi nomis sxin sia filin'). La malfelicxa infan' rakontis al sxi naive cxion, ki' okazis al sxi, kaj, dum sxi parolis, elfalis el sxia busx' multeg' da diamantoj. "Se estas tiel," diris la patrin', mi devas tien sendi mian filinon. Marinj', rigardu, ki' eliras el la busx' de via fratin', kiam sxi parolas; cxu ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon? Vi devas nur iri al la font' cxerpi akvon; kaj kiam malricxa virin' petos de vi trinki, vi donos gxin al sxi gxentile."
§ 18.
Li amas min, sed mi lin ne amas. - Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. - Diru al mi vian nomon. - Ne skribu al mi tiajn longajn leterojn. - Venu al mi hodiaux vespere. - Mi rakontos al vi historion. - Cxu vi diros al mi la veron? - La dom' apartenas al li. - Li estas mia onkl', cxar mia patr' estas lia frat'. - Sinjor' Petr' kaj lia edzin' tre amas miajn infanojn; mi ankaux tre amas iliajn (infanojn). - Montru al ili vian novan veston. - Mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj cxiu hom' amas sin mem. - Mia frat' diris al Stefan', ke li amas lin pli, ol sin mem. - Mi zorgas pri sxi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed sxi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. - Miaj fratoj havis hodiaux gastojn; post la vespermangx' niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia dom' kaj akompanis ilin gxis ilia dom'. - Mi jam havas mian cxapelon; nun sercxu vi vian. - Mi lavis min en mia cxambr', kaj sxi lavis sin en sia cxambr'. - La infan' sercxis sian pupon; mi montris al la infan', kie kusxas gxia pup'. - Oni ne forgesas facile sian unuan amon.
§ 19.
"Estus tre bele," respondis la filin' malgxentile, "ke mi iru al la font'!" - "Mi volas ke vi tien iru," diris la patrin', "kaj iru tuj!" La filin' iris, sed cxiam murmurante. Sxi prenis la plej belan argxentan vazon, kiu estis en la logxej'. Apenaux sxi venis al la font', sxi vidis unu sinjorinon, tre ricxe vestitan, kiu eliris el la arbar' kaj petis de sxi trinki (ti' cxi estis tiu sama fein', kiu prenis sur sin la formon kaj la vestojn de princin', por vidi, kiel granda estos la malbonec' de tiu cxi knabin'). "Cxu mi venis tien cxi," diris al sxi la malgxentila kaj fiera knabin', "por doni al vi trinki? Certe, mi alportis argxentan vazon speciale por ti', por doni trinki al tiu cxi sinjorin'! Mia opini' estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki." - "Vi tute ne estas gxentila," diris la fein' sen koler'. "Bone, cxar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon, ke cxe cxiu vort', kiun vi parolos, eliros el via busx' aux serpent' aux ran'."
§ 20.
Nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni cxiuj legas. - Vi skribas, kaj la infanoj skribas; ili cxiuj sidas silente kaj skribas. - Hieraux mi renkontis vian filon, kaj li gxentile salutis min. - Hodiaux estas sabat', kaj morgaux estos dimancx'. - Hieraux estis vendred', kaj postmorgaux estos lund'. - Antaux tri tagoj mi vizitis vian kuzon kaj mia vizit' faris al li plezuron. - Cxu vi jam trovis vian horlogxon? - Mi gxin ankoraux ne sercxis; kiam mi finos mian laboron, mi sercxos mian horlogxon, sed mi timas, ke mi gxin jam ne trovos. - Kiam mi venis al li, li dormis; sed mi lin vekis. - Se mi estus sana, mi estus felicxa. - Se li scius, ke mi estas tie cxi, li tuj venus al mi. - Se la lernant' scius bone sian lecionon, la instruant' lin ne punus. - Kial vi ne respondas al mi? - Cxu vi estas surda aux muta? - Iru for! - Infan', ne tusxu la spegulon! - Karaj infanoj, estu cxiam honestaj! - Li venu, kaj mi pardonos al li. Ordonu al li, ke li ne babilu. - Petu sxin, ke sxi sendu al mi kandelon. - Ni estu gajaj, ni uzu bone la vivon, cxar la viv' ne estas longa. - Sxi volas danci. - Morti pr' la patruj' estas agrable. - La infan' ne cxesas petoli.
§ 21.
Apenaux sxia patrin' sxin rimarkis, sxi kriis al sxi: "Nu, mia filin'?" - "Jes, patrin'", respondis al sxi la malgxentilulin', eljxetante unu serpenton kaj unu ranon. - "H', cxiel'!" ekkriis la patrin', "kion mi vidas? Sxia fratin' en cxi' estas kulpa; mi pagos al sxi por ti' cxi!" Kaj sxi tuj kuris bati sxin. La malfelicxa infan' forkuris kaj kasxis sin en la plej proksima arbar'. La fil' de la regx', kiu revenis de cxas', sxin renkontis; kaj, vidante, ke sxi estas tiel bela, li demandis sxin, kion sxi faras tie cxi tute sola kaj pr' ki' sxi ploras. - "H' ve, sinjor', mia patrin' forpelis min el la dom'".
§ 22.
Fluanta akv' estas pli pura, ol akv' staranta senmove. - Promenante sur la strat', mi falis. - Kiam Nikodem' batas Jozefon, tiam Nikodem' estas la batant' kaj Jozef' estas la batat'. - Al hom', pekinta senintence, Di' facile pardonas. - Trovinte pomon, mi gxin mangxis. - La falinta hom' ne povis sin levi. Ne riprocxu vian amikon, cxar vi mem plimulte meritas riprocxon; li estas nur unufoja mensogint' dum vi estas ankoraux nun cxiam mensogant'. - La temp' pasinta jam neniam revenos; la tempon venontan neniu ankoraux konas. - Venu, ni atendas vin, Savont' de la mond'. - En la lingv' "Esperant'" ni vidas la estontan lingvon de la tuta mond'. - Auxgust' estas mia plej amata fil'. - Mon' havata estas pli grava ol havita. - Paser' kaptita estas pli bona, ol agl' kaptota. - La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. - Li venis al mi tute ne atendite. - Hom', kiun oni devas jugxi, estas jugxot'.
§ 23.
La regxid', kiu vidis, ke el sxia busx' eliris kelke da perloj kaj kelke da diamantoj, petis sxin, ke sxi diru al li, de kie ti' cxi venas. Sxi rakontis al li sian tutan aventuron. La regxid' konsideris, ke tia kapabl' havas pli grandan indon, ol cxi', kion oni povus doni dote al alia frauxlin', forkondukis sxin al la palac' de sia patr', la regx', kie li edzigxis je sxi. Sed pri sxia fratin' ni povas diri, ke sxi farigxis tiel malaminda, ke sxia propra patrin' sxin forpelis de si; kaj la malfelicxa knabin', multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus sxin akcepti, baldaux mortis en angul' de arbar'.
§ 24.
Nun li diras al mi la veron. - Hieraux li diris al mi la veron. - Li cxiam diradis al mi la veron. - Kiam vi vidis nin en la salon', li jam antauxe diris al mi la veron (aux li estis dirinta al mi la veron). - Li diros al mi la veron. - Kiam vi venos al mi, li jam antauxe diros al mi la veron (aux li estos dirinta al mi la veron; aux antaux ol vi venos al mi, li diros al mi la veron). - Se mi petus lin, li dirus al mi la veron. - Mi ne farus la eraron, se li antauxe dirus al mi la veron (aux se li estus dirinta al mi la veron). - Kiam mi venos, diru al mi la veron. - Kiam mia patr' venos, diru al mi antauxe la veron (aux estu dirinta al mi la veron). - Mi volas diri al vi la veron. - Mi volas, ke ti', kion mi diris, estu vera (aux mi volas esti dirinta la veron).
§ 25.
Mi estas amata. Mi estis amata. Mi estos amata. Mi estus amata. Estu amata. Esti amata. - Vi estas lavita. Vi estis lavita. Vi estos lavita. Vi estus lavita. Estu lavita. Esti lavita. - Li estas invitota. Li estis invitota. Li estos invitota. Li estus invitota. Estu invitota. Esti invitota. - Tiu cxi komercajx' estas cxiam volonte acxetata de mi. - La surtut' estas acxetita de mi, sekve gxi apartenas al mi. - Kiam via dom' estis konstruata, mia dom' estis jam longe konstruita. - Mi sciigas, ke de nun la sxuldoj de mia fil' ne estos pagataj de mi. - Estu trankvila, mia tuta sxuld' estos pagita al vi baldaux. - Mia ora ring' ne estus nun tiel longe sercxata, se gxi ne estus tiel lerte kasxita de vi. - Laux la projekt' de la ingxenieroj tiu cxi fervoj' estas konstruota en la dauxr' de du jaroj; sed mi pensas, ke gxi estos konstruata pli ol tri jarojn. - Honesta hom' agas honeste. - La pastr', kiu mortis antaux nelonge (aux antaux nelonga temp'), logxis longe en nia urb'. - Cxu hodiaux estas varme aux malvarme? - Sur la kamen' inter du potoj staras fera kaldron'; el la kaldron', en kiu sin trovas bolanta akv', eliras vapor'; tra la fenestr', kiu sin trovas apud la pord', la vapor' iras sur la korton.
§ 26.
Kie vi estas? - Mi estas en la gxarden'. - Kien vi iras? - Mi iras en la gxardenon. - La bird' flugas en la cxambr' (= gxi estas en la cxambr' kaj flugas en gxi). - La bird' flugas en la cxambron (= gxi estas ekster la cxambr' kaj flugas nun en gxin). - Mi vojagxas en Hispanuj'. - Mi vojagxas en Hispanujon. - Mi sidas sur segx' kaj tenas la piedojn sur benket'. - Mi metis la manon sur la tablon. - El sub la kanap' la mus' kuris sub la liton, kaj nun gxi kuras sub la lit'. - Super la ter' sin trovas aer'. - Anstataux kaf' li donis al mi teon kun suker', sed sen krem'. - Mi staras ekster la dom', kaj li estas interne. - En la salon' estis neniu krom li kaj lia fiancxin'. - La hirund' flugis trans la riveron, cxar trans la river' sin trovis aliaj hirundoj. - Mi restas tie cxi laux la ordon' de mia estr'. - Kiam li estis cxe mi, li staris tutan horon apud la fenestr'. - Li diras, ke mi estas atenta. - Li petas, ke mi estu atenta. - Kvankam vi estas ricxa, mi dubas, cxu vi estas felicxa. - Se vi scius, kiu li estas, vi lin pli estimus. - Se li jam venis, petu lin al mi. - H', Di'! kion vi faras! - Ha, kiel bele! - For de tie cxi! - Fi, kiel abomene! - Nu, iru pli rapide!
§ 27.
La artikol' "la" estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aux objektoj konataj. Gxia uzad' estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikol' (ekzemple rusoj aux poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua temp' tute ne uzi la artikolon, cxar gxi estas oportuna sed ne necesa. Anstataux "la" oni povas ankaux diri "l'" (sed nur post prepozici', kiu finigxas per vokal'). - Vortoj kunmetitaj estas kreataj per simpla kunligad' de vortoj; oni prenas ordinare la purajn radikojn, sed, se la bonsonec' aux la klarec' postulas, oni povas ankaux preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun gxia gramatika finigx'. Ekzemploj: skribtabl' aux skribotabl' (= tabl', sur kiu oni skribas); internacia (= kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (= de la tuta mond'); unutaga (= kiu dauxras unu tagon); unuataga (= kiu estas en la unua tag'); vaporsxip' (= sxip', kiu sin movas per vapor'); matenmangxi, tagmangxi, vespermangxi; abonpag' (= pag' por la abon').
§ 28.
Cxiuj prepozicioj per si mem postulas cxiam nur la nominativon. Se ni iam post prepozici' uzas la akuzativon, la akuzativ' tie dependas ne de la prepozici', sed de aliaj kauxzoj. Ekzemple: por esprimi direkton, ni aldonas al la vort' la finon "n"; sekve: tie (= en tiu lok'), tien (= al tiu lok'); tiel same ni ankaux diras: "la bird' flugis en la gxardenon, sur la tablon", kaj la vortoj "gxardenon", "tablon" staras tie cxi en akuzativ' ne cxar la prepozicioj "en" kaj "sur" tion cxi postulas, sed nur cxar ni volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la bird' sin ne trovis antauxe en la gxarden' aux sur la tabl' kaj tie flugis, sed ke gxi de alia lok' flugis al la gxarden', al la tabl' (ni volas montri, ke la gxarden' kaj tabl' ne estis la lok' de la flugad', sed nur la cel' de la flugad'); en tiaj okazoj ni uzus la finigxon "n" tute egale cxu ia prepozici' starus aux ne. - Morgaux mi veturos Parizon (aux en Parizon). - Mi restos hodiaux dome. - Jam estas temp' iri domen. - Ni disigxis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. - Flanken, sinjor'! - Mi konas neniun en tiu cxi urb'. - Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. - Mi renkontis nek lin, nek lian fraton (aux mi ne renkontis lin, nek lian fraton).
§ 29.
Se ni bezonas uzi prepozicion kaj la senc' ne montras al ni, kian prepozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion "je". Sed estas bone uzadi la vorton "je" kiel eble pli malofte. Anstataux la vort' "je" ni povas ankaux uzi akuzativon sen prepozici'. - Mi ridas je lia naivec' (aux mi ridas pr' lia naivec', aux: mi ridas lian naivecon). - Je la lasta foj' mi vidas lin cxe vi (aux: la lastan fojon). - Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. - Mi sopiras je mia perdita felicx' (aux: mian perditan felicxon). - El la dirita regul' sekvas, ke se ni pri ia verb' ne scias, cxu gxi postulas post si la akuzativon (t. e. cxu gxi estas aktiva) aux ne, ni povas cxiam uzi la akuzativon. Ekzemple, ni povas diri "obei al la patr'" kaj "obei la patron" (anstataux "obei je la patr'"). Sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klarec' de la senc' tion cxi malpermesas; ekzemple: ni povas diri "pardoni al la malamik'" kaj "pardoni la malamikon", sed ni devas diri cxiam "pardoni al la malamik' lian kulpon".
§ 30.
Ia, ial, iam, ie, iel, ies, i', iom, iu. - La montritajn naux vortojn ni konsilas bone ellerni, cxar el ili cxiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj adverboj. Se ni aldonas al ili la literon "k", ni ricevas vortojn demandajn aux rilatajn: kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, ki', kiom, kiu. Se ni aldonas la literon "t", ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, ti', tiom, tiu. Aldonante la literon "cx", ni ricevas vortojn komunajn: cxia, cxial, cxiam, cxie, cxiel, cxies, cxi', cxiom, cxiu. Aldonante la prefikson "nen", ni ricevas vortojn neajn: nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, neni', neniom, neniu. Aldonante al la vortoj montraj la vorton "cxi", ni ricevas montron pli proksiman; ekzemple: tiu (pli malproksima), tiu cxi (aux cxi tiu) (pli proksima); tie (malproksime), tie cxi aux cxi tie (proksime). Aldonante al la vortoj demandaj la vorton "ajn", ni ricevas vortojn sendiferencajn: kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, ki' ajn, kiom ajn, kiu ajn. Ekster ti' el la diritaj vortoj ni povas ankoraux fari aliajn vortojn, per help' de gramatikaj finigxoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, cxiama, kioma, tiea, cxi-tiea, tieul', tiamul' k. t. p. (= kaj tiel plu).
§ 31.
Lia koler' longe dauxris. - Li estas hodiaux en kolera humor'. - Li koleras kaj insultas. - Li fermis kolere la pordon. - Lia fil' mortis kaj estas nun malviva. - La korp' estas morta, la anim' estas senmorta. - Li estas morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon. - Li parolas, kaj lia parol' fluas dolcxe kaj agrable. - Ni faris la kontrakton ne skribe, sed parole. - Li estas bona parolant'. - Starante ekstere, li povis vidi nur la eksteran flankon de nia dom'. - Li logxas ekster la urb'. - La ekster' de tiu cxi hom' estas pli bona, ol lia intern'. - Li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenum' de mia dezir'. - Kia granda brul'! ki' brulas? - Lign' estas bona brula material'. - La fera baston', kiu kusxis en la forn', estas nun brule varmega. - Cxu li donis al vi jesan respondon aux nean? Li eliris el la dormocxambr' kaj eniris en la mangxocxambron. - La bird' ne forflugis: gxi nur deflugis de la arb', alflugis al la dom' kaj surflugis sur la tegmenton. - Por cxiu acxetita funt' da te' tiu cxi komercist' aldonas senpage funton da suker'. - Lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni. - Li portas rozokoloran superveston kaj teleroforman cxapelon. - En mia skribotabl' sin trovas kvar tirkestoj. - Liaj lipharoj estas pli grizaj, ol liaj vangharoj.
§ 32.
Teatramant' ofte vizitas la teatron kaj ricevas baldaux teatrajn manierojn. - Kiu okupas sin je mehxanik', estas mehxanikist', kaj kiu okupas sin je hxemi', estas hxemiist'. - Diplomatiiston oni povas ankaux nomi diplomat', sed fizikiston oni ne povas nomi fizik', cxar fizik' estas la nom' de la scienc' mem. - La fotografist' fotografis min, kaj mi sendis mian fotografajxon al mia patr'. - Glas' de vin' estas glas', en kiu antauxe sin trovis vin', aux kiun oni uzas por vin'; glas' da vin' estas glas' plena je vin'. - Alportu al mi metron da nigra drap' (Metr' de drap' signifus metron, kiu kusxis sur drap', aux kiu estas uzata por drap'). - Mi acxetis dekon da ovoj. - Tiu cxi river' havas ducent kilometrojn da long'. - Sur la bord' de la mar' staris amas' da homoj. - Multaj birdoj flugas en la auxtun' en pli varmajn landojn. - Sur la arb' sin trovis multe (aux mult') da birdoj. - Kelkaj homoj sentas sin la plej felicxaj, kiam ili vidas la suferojn de siaj najbaroj. - En la cxambr' sidis nur kelke da homoj. - "Da" post ia vort' montras, ke tiu cxi vort' havas signifon de mezur'.
§ 33.
Mia frat' ne estas granda, sed li ne estas ankaux malgranda: li estas de meza kresk'. - Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallargxa pord'. - Har' estas tre maldika. - La nokt' estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi ecx antaux nia naz'. - Tiu cxi malfresxa pan' estas malmola, kiel sxton'. - Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. - Li sentis sin tiel malfelicxa, ke li malbenis la tagon, en kiu li estis naskita. - Ni forte malestimas tiun cxi malnoblan homon. - La fenestr' longe estis nefermita; mi gxin fermis, sed mia frat' tuj gxin denove malfermis. - Rekta voj' estas pli mallonga, ol kurba. - La tabl' staras malrekte kaj kredeble baldaux renversigxos. - Li staras supre sur la mont' kaj rigardas malsupren sur la kampon. - Malamik' venis en nian landon. - Oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis mian tutan laboron. - La edzin' de mia patr' estas mia patrin' kaj la avin' de miaj infanoj. - Sur la kort' staras kok' kun tri kokinoj. - Mia fratin' estas tre bela knabin'. - Mia onklin' estas bona virin'. - Mi vidis vian avinon kun sxiaj kvar nepinoj kaj kun mia nevin'. - Lia duonpatrin' estas mia bofratin'. - Mi havas bovon kaj bovinon. - La juna vidvin' farigxis denove fiancxin'.
§ 34.
La trancxil' estis tiel malakra, ke mi ne povis trancxi per gxi la viandon kaj mi devis uzi mian posxan trancxilon. - Cxu vi havas korktirilon, por malsxtopi la botelon? - Mi volis sxlosi la pordon, sed mi perdis la sxlosilon. - Sxi kombas al si la harojn per argxenta kombil'. - En somer' ni veturas per diversaj veturiloj, kaj en vintr' ni veturas per glitveturil'. - Hodiaux estas bela frosta veter', tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. - Per hakil' ni hakas, per segil' ni segas, per fosil' ni fosas, per kudril' ni kudras, per tondil' ni tondas, per sonoril' ni sonoras, per fajfil' ni fajfas. - Mia skribilar' konsistas el inkuj', sabluj', kelke da plumoj, krajon' kaj inksorbil'. - Oni metis antaux mi mangxilaron, kiu konsistis el teler', kuler', trancxil', fork', glaset' por brand', glas' por vin' kaj telertuket'. - En varmega tag' mi amas promeni en arbar'. - Nia land' venkos, cxar nia militistar' estas granda kaj brava. - Sur kruta sxtupar' li levis sin al la tegment' de la dom'. - Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per help' de vortar' hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. - Sur tiuj cxi vastaj kaj herboricxaj kampoj pasxtas sin grandaj brutaroj, precipe aroj da bellanaj sxafoj.
§ 35.
Vi parolas sensencajxon, mia amik'. - Mi trinkis teon kun kuk' kaj konfitajx'. - Akv' estas fluidajx'. - Mi ne volis trinki la vinon, cxar gxi enhavis en si ian suspektan malklarajxon. - Sur la tabl' staris diversaj sukerajxoj. - En tiuj cxi boteletoj sin trovas diversaj acidoj: vinagr', sulfuracid', azotacid' kaj aliaj. - Via vin' estas nur ia abomena acidajx'. - La acidec' de tiu cxi vinagr' estas tre malforta. - Mi mangxis bongustan ovajxon. - Tiu cxi granda altajx' ne estas natura mont'. - La altec' de tiu mont' ne estas tre granda. - Kiam mi ien veturas, mi neniam prenas kun mi multon da pakajx'. - Cxemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni nomas tolajx', kvankam ili ne cxiam estas faritaj el tol'. - Glaciajx' estas dolcxa glaciigita frandajx'. - La ricxec' de tiu cxi hom' estas granda, sed lia malsagxec' estas ankoraux pli granda. - Li amas tiun cxi knabinon pr' sxia belec' kaj bonec'. - Lia heroec' tre placxis al mi. - La tuta suprajx' de la lag' estis kovrita per nagxantaj folioj kaj diversaj aliaj kreskajxoj. - Mi vivas kun li en granda amikec'.
§ 36.
Patr' kaj patrin' kune estas nomataj gepatroj. - Petr', Ann' kaj Elizabet' estas miaj gefratoj. - Gesinjoroj N. hodiaux vespere venos al ni. - Mi gratulis telegrafe la junajn geedzojn. - La gefiancxoj staris apud la altar'. - La patr' de mia edzin' estas mia bopatr', mi estas lia bofil', kaj mia patr' estas la bopatr' de mia edzin'. - Cxiuj parencoj de mia edzin' estas miaj boparencoj, sekve sxia frat' estas mia bofrat', sxia fratin' estas mia bofratin'; mia frat' kaj fratin' (gefratoj) estas la bogefratoj de mia edzin'. - La edzin' de mia nev' kaj la nevin' de mia edzin' estas miaj bonevinoj. - Virin', kiu kuracas, estas kuracistin'; edzin' de kuracist' estas kuracistedzin'. - La doktoredzin' A. vizitis hodiaux la gedoktorojn P. - Li ne estas lavist', li estas lavistinedz'. - La filoj, nepoj kaj pranepoj de regx' estas regxidoj. - La hebreoj estas Izraelidoj, cxar ili devenas de Izrael'. - Cxevalid' estas nematura cxeval', kokid' - nematura kok', bovid' - nematura bov', birdid' - nematura bird'.
§ 37.
La sxipanoj devas obei la sxipestron. - Cxiuj logxantoj de regn' estas regnanoj. - Urbanoj estas ordinare pli ruzaj, ol vilagxanoj. - La regnestr' de nia land' estas bona kaj sagxa regx'. - La Parizanoj estas gajaj homoj. - Nia provincestr' estas severa, sed justa. - Nia urb' havas bonajn policanojn, sed ne suficxe energian policestron. - Luteranoj kaj Kalvinanoj estas kristanoj. - Germanoj kaj francoj, kiuj logxas en Rusuj', estas Rusujanoj, kvankam ili ne estas rusoj. - Li estas nelerta kaj naiva provincan'. - La logxantoj de unu regn' estas samregnanoj, la logxantoj de unu urb' estas samurbanoj, la konfesantoj de unu religi' estas samreligianoj. - Nia regimentestr' estas por siaj soldatoj kiel bona patr'. - La botist' faras botojn kaj sxuojn. - La lignist' vendas lignon, kaj la lignajxist' faras tablojn, segxojn kaj aliajn lignajn objektojn. - Sxteliston neniu lasas en sian domon. - La kuragxa marist' dronis en la mar'. - Verkist' verkas librojn, kaj skribist' simple transskribas paperojn. - Ni havas diversajn servantojn: kuiriston, cxambristinon, infanistinon kaj veturigiston. - La ricxul' havas multe da mon'. - Malsagxulon cxiu batas. - Timul' timas ecx sian propran ombron. - Li estas mensogist' kaj malnoblul'. - Pregxu al la Sankta Virgulin'.
§ 38.
Mi acxetis por la infanoj tableton kaj kelke da segxetoj. - En nia land' sin ne trovas montoj, sed nur montetoj. - Tuj post la hejt' la forn' estis varmega, post unu hor' gxi estis jam nur varma, post du horoj gxi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj gxi estis jam tute malvarma. - En somer' ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj. - Li sidas apud la tabl' kaj dormetas. - Mallargxa vojet' kondukas tra tiu cxi kamp' al nia dom'. - Sur lia vizagx' mi vidis gxojan rideton. - Kun bru' oni malfermis la pordegon, kaj la kalesx' enveturis en la korton. Ti' cxi estis jam ne simpla pluv', sed pluveg'. - Grandega hund' metis sur min sian antauxan piedegon, kaj mi de terur' ne sciis, kion fari, - Antaux nia militistar' staris granda seri' da pafilegoj. - Johanon, Nikolaon, Erneston, Vilhelmon, Marion, Klaron kaj Sofion iliaj gepatroj nomas Johancxj' (aux Jocxj'), Nikolcxj' (aux Nikocxj' aux Nikcxj' aux Nicxj'), Ernecxj' (aux Ercxj'), Vilhelcxj' (aux Vilhecxj' aux Vilcxj' aux Vicxj'), Manj' (aux Marinj'), Klanj' kaj Sonj' (aux Sofinj').
§ 39.
En la kota veter' mia vest' forte malpurigxis; tial mi prenis broson kaj purigis la veston. - Li paligxis de tim' kaj poste li rugxigxis de hont'. - Li fiancxigxis kun frauxlin' Bert'; post tri monatoj estos la edzigx'; la edzigxa solen' estos en la nova pregxej', kaj la edzigxa fest' estos en la dom' de liaj estontaj bogepatroj. - Tiu cxi maljunul' tute malsagxigxis kaj infanigxis. - Post infekta malsan' oni ofte bruligas la vestojn de la malsanul'. - Forigu vian fraton, cxar li malhelpas al ni. - Sxi edzinigxis kun sia kuz', kvankam sxiaj gepatroj volis sxin edzinigi kun alia person'. - En la printemp' la glaci' kaj la negx' fluidigxas. - Venigu la kuraciston, cxar mi estas malsana. - Li venigis al si el Berlin' multajn librojn. - Mia onkl' ne mortis per natura mort', sed li tamen ne mortigis sin mem kaj ankaux estis mortigita de neniu; unu tagon, promenante apud la reloj de fervoj', li falis sub la radojn de veturanta vagonar' kaj mortigxis. - Mi ne pendigis mian cxapon sur tiu cxi arbet'; sed la vent' forblovis de mia kap' la cxapon, kaj gxi, flugante, pendigxis sur la brancxoj de la arbet'. - Sidigu vin (aux sidigxu), sinjor'! - La junul' aligxis al nia militistar' kaj kuragxe batalis kune kun ni kontraux niaj malamikoj.
§ 40.
En la dauxr' de kelke da minutoj mi auxdis du pafojn. - La pafad' dauxris tre longe. - Mi eksaltis de surpriz'. - Mi saltas tre lerte. - Mi saltadis la tutan tagon de lok' al lok'. - Lia hierauxa parol' estis tre bela, sed la tr' multa parolad' lacigas lin. - Kiam vi ekparolis, ni atendis auxdi ion novan, sed baldaux ni vidis, ke ni trompigxis, - Li kantas tre belan kanton. - La kantad' estas agrabla okup'. - La diamant' havas belan brilon. - Du ekbriloj de fulm' trakuris tra la malluma cxiel'. - La dom', en kiu oni lernas, estas lernej', kaj la dom', en kiu oni pregxas, estas pregxej'. - La kuirist' sidas en la kuirej'. - La kuracist' konsilis al mi iri en sxvitbanejon. - Magazen', en kiu oni vendas cigarojn, aux cxambr', en kiu oni tenas cigarojn, estas cigarej'; skatolet' aux alia objekt', en kiu oni tenas cigarojn, estas cigaruj'; tubet', en kiun oni metas cigaron, kiam oni gxin fumas, estas cigaring'. - Skatol', en kiu oni tenas plumojn, estas plumuj', kaj bastonet', sur kiu oni tenas plumon por skribad', estas pluming'. - En la kandeling' sidis brulanta kandel'. - En la posx' de mia pantalon' mi portas monujon, kaj en la posx' de mia surtut' mi portas paperujon; pli grandan paperujon mi portas sub la brak'. - La rusoj logxas en Rusuj' kaj la germanoj en Germanuj'.
§ 41.
Sxtal' estas fleksebla, sed fer' ne estas fleksebla. - Vitr' estas rompebla kaj travidebla. - Ne cxiu kreskajx' estas mangxebla. - Via parol' estas tute nekomprenebla kaj viaj leteroj estas cxiam skribitaj tute nelegeble. - Rakontu al mi vian malfelicxon, cxar eble mi povos helpi al vi. - Li rakontis al mi historion tute nekredeblan. - Cxu vi amas vian patron? Kia demand'! kompreneble, ke mi lin amas. - Mi kredeble ne povos veni al vi hodiaux, cxar mi pensas, ke mi mem havos hodiaux gastojn. - Li estas hom' ne kredinda. - Via ag' estas tre lauxdinda. - Tiu cxi grava tag' restos por mi cxiam memorinda. - Lia edzin' estas tre laborema kaj sxparema, sed sxi estas ankaux tre babilema kaj kriema. Li estas tre ekkolerema kaj ekscitigxas ofte cxe la plej malgranda bagatel'; tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la koleron kaj li tute ne estas vengxema. - Li estas tre kredema: ecx la plej nekredeblajn aferojn, kiujn rakontas al li la plej nekredindaj homoj, li tuj kredas. - Centim', pfenig' kaj kopek' estas moneroj. - Sabler' enfalis en mian okulon. - Li estas tre purema, kaj ecx unu polveron vi ne trovos sur lia vest'. - Unu fajrer' estas suficxa, por eksplodigi pulvon.
§ 42.
Ni cxiuj kunvenis, por priparoli tre gravan aferon; sed ni ne povis atingi ian rezultaton, kaj ni disiris. - Malfelicx' ofte kunigas la homojn, kaj felicx' ofte disigas ilin. - Mi dissxiris la leteron kaj disjxetis gxiajn pecetojn en cxiujn angulojn de la cxambr'. - Li donis al mi monon, sed mi gxin tuj redonis al li. - Mi foriras, sed atendu min, cxar mi baldaux revenos. - La sun' rebrilas en la klara akv' de la river'. - Mi diris al la regx': via regxa mosxt', pardonu min! - El la tri leteroj unu estis adresita: al Lia Episkopa Mosxt', Sinjor' N.; la dua: al Lia Grafa Mosxt', Sinjor' P.; la tria: al Lia Mosxt', Sinjor' D. - La sufiks' "um" ne havas difinitan signifon, kaj tial la (tre malmultajn) vortojn kun "um" oni devas lerni, kiel simplajn vortojn. Ekzemple: plenumi, kolum', manum'. - Mi volonte plenumis lian deziron. - En malbona veter' oni povas facile malvarmumi. - San', sana, sane, sani, sanu, saniga, sanec', sanil', sanigi, sanigxi, sanej', sanist', sanul', malsan', malsana, malsane, malsani, malsanul', malsaniga, malsanigxi, malsaneta, malsanema, malsanulej', malsanulist', malsaner', malsanerar', sanigebla, sanigist', sanigil', resanigi, resanigxant', sanigilej', sanigej', malsanemul', sanilar', malsanar', malsanulid', nesana, malsanad', sanulajx', malsanec', malsanemec', saniginda, saniluj', sanigiluj', remalsan', remalsanigx', malsanulin', sanigista, sanigilista, sanilista, malsanulista k. t. p.